Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.1°C19.8°C
3 BF 56%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
14.7°C17.0°C
1 BF 75%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C17.1°C
3 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.8°C17.5°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
13.9°C16.9°C
0 BF 62%
Αριστεία και μετριότητα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αριστεία και μετριότητα

Της Ρίας Καλφακάκου*

Η έννοια της αριστείας, τόσο προσφιλής τα τελευταία χρόνια της κρίσης, στο δεξιό μέχρι και κεντροαριστερό (κατά δήλωση πάντα) πολιτικό σύστημα, έχει διαφορετικές προσλαμβάνουσες στις διάφορες κοινωνικές τάξεις.

Η μεσαία τάξη βλέπει την έννοια του άριστου σχεδόν ετυμολογικά, ως ο καλύτερος, ο βέλτιστος σε έναν τομέα, σε ένα γνωστικό πεδίο, σε μια επιστημονική περιοχή, σε μια επαγγελματική ειδικότητα. Και με αλάνθαστο ταξικό ένστικτο το αντιλαμβάνεται ως μοχλό κοινωνικής ανόδου. Η εργατική τάξη, συνειδητοποιημένη ή ακόμα και λούμπεν, oι κάθε είδους φτωχοί και καταφρονεμένοι, αντιμετωπίζουν την αριστεία με δυσπιστία, ξέροντας πολύ καλά πως δεν έχουν πολλές ελπίδες να τα καταφέρουν, διότι, εκτός από τη φυσική εξυπνάδα, χρειάζονται και υλικά μέσα και γνωριμίες και προβολή. Η ιθύνουσα τάξη, με τον αυτοπροσδιορισμό της ως αριστο-κρατίας, με την αλαζονεία της δύναμης του χρήματος, χρησιμοποιεί την αριστεία ως φαντασιακό αντικείμενο του πόθου που αφορά τους πληβείους, ώστε κάποιοι να έχουν τη δυνατότητα κοινωνικής ανόδου, πάντα με όρους συστημικούς.

Βέβαια οι ιδιοφυείς, αυτοί που αλλάζουν τα πράγματα στην τέχνη ή στην επιστήμη, ποτέ δεν είναι άριστοι, μια και φέρνουν το καινούργιο, το πρωτοποριακό, το άγνωστο, ακόμα και ασύλληπτο έως εκείνη τη στιγμή, από τον Αϊνστάιν έως τον Βαν Γκογκ, από τον Γαλιλαίο έως τον Μαρξ, και συνήθως γεύονται με σκληρό τρόπο τις αντιστάσεις ενός συστήματος που φοβάται ό,τι είναι αδόκιμο και θεωρεί επικίνδυνο ό,τι ανατρέπει καθιερωμένες αντιλήψεις.

Από την άλλη μεριά, ό,τι αφορά τους πολλούς και έχει στόχο την άνοδο της κοινωνίας σε οικονομικό, μορφωτικό, πολιτιστικό επίπεδο, η δωρεάν παιδεία, που δίνει καλούς επιστήμονες, και τεχνίτες και καλλιτέχνες, που στη θέση της ατομικής αριστείας προτάσσει τη συλλογική βελτίωση και στον ανταγωνισμό (για μισό βαθμό παραπάνω) αντιπαραθέτει τη συνεργασία και την κοινή προσπάθεια, είναι προτεινόμενο μοντέλο της Αριστεράς, ένα ιδεολόγημα με συχνά λάθη και αδυναμίες στην εφαρμογή, αλλά με σαφές κοινωνικό πρόσημο.

Όλα αυτά τα (για τους πιο ακραίους υπερασπιστές του πιο ακραίου καπιταλισμού) συλλογικοκομμουνιστικά αντιμετωπίζονται με υπεροψία, αν δεν πολεμώνται ανοιχτά από το συντηρητικό πολιτικό σύστημα, γι’αυτό τους προσδίδουν τον ιδεολογικό μανδύα της μετριότητας. Και, για να νικήσουν τους υπερασπιστές της προσπάθειας να ανέβει ο μέσος όρος της συνείδησης και του πολιτισμού μιας κοινωνίας, τους ονομάζουν -περιφρονητικά- υπερασπιστές της μετριότητας. Και ένα βήμα παραπέρα, εμπνευσμένους διανοούμενους, που αγωνίζονται για τα λαϊκά συμφέροντα, προσδίδουν, για να τους απαξιώσουν, σε αυτούς τους ίδιους, τον χαρακτηρισμό της μετριότητας.

Έτσι οι απόφοιτοι του Χάρβαρντ, έστω και αν η είσοδος στο φημισμένο πανεπιστήμιο οφείλεται σε γενναία δωρεά από την οικογένεια, προβάλλονται, όχι με μεγάλη επιτυχία θα έλεγα, ως καταλληλότεροι ηγέτες από τον απόφοιτο ενός -έστω και διεθνώς αναγνωρισμένου- ελληνικού πανεπιστημίου που δεν βγήκε από την Ελλάδα να μάθει και καμιά ξένη γλώσσα.

Και οι έστω και μικρές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα σε προοδευτική κατεύθυνση συχνά προκαλούν λυσσαλέα αντίδραση. Και όταν λέμε προοδευτική κατεύθυνση εννοούμε όποια προσπάθεια βάζει την κοινωνία στο προσκήνιο.

Ας μην φοβόμαστε την αντιπαράθεση με τα δεξιά ιδεολογήματα, που στόχο έχουν να αντικαταστήσουν τους κοινωνικούς αγώνες με ένα σύνολο ατομικών προσπαθειών για προσωπική ανέλιξη, μοντέλο που στις μυλόπετρες της φιλοδοξίας συνθλίβει περισσότερα άτομα από όσα αναδεικνύει.

Οι αγώνες για βελτίωση πρώτα απ’ όλα της καθημερινότητας του πολίτη, αυτό που τόσο ευφυώς αποτυπώνεται στο σύνθημα "ψωμί, παιδεία, ελευθερία", δεν οδηγεί στη μετριότητα, οδηγεί στην αξιοπρέπεια του μέσου ανθρώπου που είναι περήφανος για το αποτέλεσμα της εργασίας του. Και επιτρέπει την ατομική εξέλιξη της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, με τις διαφορετικές ανάγκες, επιθυμίες και δυνατότητες, που ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας δεν τον αφήνει να γίνει έρμαιο των παιχνιδιών μιας παγκόσμιας οικονομίας η οποία βρίσκεται στα χέρια των επιτήδειων αερολόγων που παίζουν πόκερ εις βάρος ανθρώπων και κρατών και καταστρέφουν οικονομίες για να αυξήσουν προσωρινά την τιμή μιας μετοχής.

Ενάντια σε αυτή την αριστοκρατική αριστεία, που είναι η προμετωπίδα ενός ανάλγητου καπιταλισμού, αντιτάσσουμε την ατομική ελευθερία και την ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας που αγκαλιάζει τους πολλούς, προστατεύει τα συμφέροντα των πολλών και έχει κύριο στόχο την υπεράσπιση της δημοκρατίας, του πολιτισμού και του ανθρωπισμού.

* Η Ρία Καλφακάκου είναι επικεφαλής της δημοτικής παράταξης Θεσσαλονίκη Ανοιχτή Πόλη, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL