Του Πάνου Τριγάζη*
Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου (1989-1990) χαρακτηρίστηκε από πολλούς «θρίαμβος της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ακόμα και σε διακρατικό επίπεδο, η σύνοδος κορυφής της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ) μιλούσε για «νέα εποχή δημοκρατίας και ενότητας στην Ευρώπη». Τίποτα από αυτά δεν συνέβη, παρά το γεγονός ότι το 1991 η ΕΟΚ μετεξελίχθηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η απουσία κοινωνικής διάστασης της ευρωπαϊκής ενοποίησης άρχισε να τροφοδοτεί φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού, συνοδευόμενα από βιαιότητες, ιδιαίτερα στη Γερμανία, με πιο ευάλωτο το ανατολικό της τμήμα. Την ίδια περίοδο, η Ελλάδα ζούσε τις συνέπειες της απότομης εισόδου δεκάδων χιλιάδων μεταναστών, κυρίως από την Αλβανία και άλλες χώρες τού πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού», ενώ και η κρίση στα Βαλκάνια τροφοδοτούσε τον ακραίο εθνικισμό και ρατσισμό.
Μπροστά στον διαγραφόμενο κίνδυνο, οργανώθηκε ανοιχτή εκδήλωση - συζήτηση αρχές Δεκεμβρίου 1992 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αν θυμάμαι καλά, ομιλητής ήταν ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και με τη λήξη της εκδήλωσης, αποφασίστηκε η ίδρυση αντιρατσιστικής κίνησης υπό τον τίτλο Κίνηση Πολιτών κατά του Ρατσισμού, της οποίας πρώτος πρόεδρος εκλέχτηκε ο κορυφαίος Έλληνας νομικός Μιχάλης Σταθόπουλος, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και σήμερα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, με γενικό γραμματέα τον υπογράφοντα.
Πολύ γρήγορα, η Κίνηση Πολιτών κατά του Ρατσισμού ανέπτυξε μαζική δράση και διεθνείς σχέσεις, π.χ. το 1993, είχε εκπροσωπηθεί σε μεγάλο φόρουμ στο Αμβούργο για τα εξήντα χρόνια από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, με σύνθημα «Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ - Δεν θα αφήσουμε να ξανασυμβεί». Συνέχεια του φόρουμ του Αμβούργου ήταν εκδήλωση με το ίδιο σύνθημα στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών (2.5.1993), με κεντρική ομιλήτρια την διάσημη Βρετανίδα ηθοποιό Βανέσα Ρεντγκρέιβ, η οποία είχε τότε πρωτοεπισκεφτεί τον Δήμο Καισαριανής. Επόμενος προσκεκλημένος στην Αθήνα ήταν ο γνωστός αριστερός Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, ο οποίος είχε μιλήσει στο ΕΜΠ με θέμα «Η Ευρώπη μπροστά στο φαινόμενο του ρατσισμού».
Εξαρχής είχαμε επιδιώξει τον συντονισμό με παρόμοιες κινήσεις στην Ευρώπη, με στόχο τη διεκδίκηση συμπερίληψης άρθρου στις συνθήκες για την Ε.Ε. που να υποχρεώνει για την καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεων, κάτι που επιτεύχθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1995.
Ούτε στιγμή δεν υποτιμήσαμε τη δράση μας κατά του ρατσισμού και εθνικισμού στην Ελλάδα, του αντισημιτισμού συμπεριλαμβανομένου. Γι’ αυτό είχαμε αναπτύξει δράσεις υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών, καταγγέλλοντας τις τότε επιχειρήσεις «σκούπα» για την απέλαση μεταναστών, κυρίως από την Αλβανία. Θεωρώντας πως η μάχη κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, για να είναι αποτελεσματική, έπρεπε να δοθεί στο κοινωνικό επίπεδο, είχαμε αναλάβει και πρωτοβουλία για έναν Αντιρατσιστικό Χάρτη της Αυτοδιοίκησης.
Μετά το 1996, πρόεδρος της κίνησης εξελέγη ο καθηγητής της Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Σάββας Αγουρίδης, διαδεχόμενος τον Μιχάλη Σταθόπουλο. Δυστυχώς, το 2009, ο φωτισμένος θεολόγος και αγωνιστής της ειρήνης έφυγε από την ζωή και έκτοτε η κίνηση είχε πτωτική τάση μέχρι αδρανοποίησης και έτσι πολλά παλαιά μέλη ζήτησαν την επανενεργοποίησή της υπό τον τίτλο Αντιρατσιστική Κίνηση Πολιτών (ΑΚΙΠΟ).
Οι εξελίξεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα έχουν καταστήσει αδήριτη αναγκαιότητα ένα νέο μαζικό και πολύμορφο αντιρατσιστικό κίνημα. Ένα κίνημα από τη φύση του ενωτικό, δημοκρατικό, και μη ταυτιζόμενο με παράταξη ή κόμμα. Ο αντιφασισμός και αντιρατσισμός μπορούν να ενώσουν -και ενώνουν- ανθρώπους διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών πεποιθήσεων. Η Ιστορία διδάσκει ότι ο αντιφασισμός και αντιρατσισμός δεν ταυτίζονται με τον αντικαπιταλισμό, όπως επιχειρούν αριστερίστικες κινήσεις στην Ελλάδα. Η ιστορία των νικηφόρων αντιφασιστικών κινημάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, αποτελεί για μας σταθερό οδηγό.
Στη βάση των παραπάνω, επιδιώκουμε νέα πλούσια περίοδο δράσης της ΑΚΙΠΟ, αρχίζοντας με εκδήλωση για την Ημέρα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, την Τρίτη 16 Ιανουαρίου 2018 και ώρα 5 μ.μ., στην αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε ομιλία του καθηγητή Κώστα Ζώρα, ο οποίος έχει καλή γνώση και του προσφυγικού λόγω θητείας και στη Λέσβο.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι ιδρυτικό μέλος και πρώην γ.γ. της ΑΚΙΠΟ
