Του David Companyon*
Για να καταλάβουμε την πολιτική της Καταλωνίας, θα πρέπει να αναλογιστούμε τον συνδυασμό οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής κρίσης που την έπληξαν ως συνέπεια της δομικής κρίσης που γνώρισε το καθεστώς το 1978.
Απέναντι στο διαρκές “νιετ” του Ραχόι, το κίνημα για την ανεξαρτησία της Καταλωνίας επέλεξε να στραφεί κατά του ισπανικού κράτους, ενώ ταυτόχρονα ταύτιζε την πλειοψηφία που στήριζε το δημοψήφισμα με την πλειοψηφία που τασσόταν υπέρ της ανεξαρτησίας, η οποία έφτασε το 50%. Αυτό οδήγησε σε στρατηγικά λάθη: παρά το γεγονός ότι ο Ραχόι κήρυξε το δημοψήφισμα παράνομο, 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι προσήλθαν στις κάλπες πιστεύοντας ότι το κράτος δεν θα έκανε χρήση βίας (φυσικής βίας ή έστω της απειλής της) προκειμένου να μποϋκοτάρει το δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου ή τη Διακήρυξη της Δημοκρατίας της Καταλωνίας.
Άλλο στρατηγικό λάθος του Ραχόι ήταν η απουσία κοινωνικής πρότασης, υπό τον φόβο ότι θα λειτουργούσε προς όφελος της πλειοψηφίας που τασσόταν με την ανεξαρτησία, στην οποία, ωστόσο, δεν δόθηκε κάποιο ριζοσπαστικό, κοινωνικά προωθημένο, δημοκρατικό περιεχόμενο, μέσα από μια συνταγματική διαδικασία. Η διασπαστική σκέψη “πρώτα η ανεξαρτησία και όλα τα άλλα θα λυθούν” δεν λειτούργησε για το ποσοστό του πληθυσμού που παλεύει να τα βγάλει πέρα και για το οποίο η ανεξαρτησία δεν αποτελεί προτεραιότητα. Και δεν πρόκειται να λειτουργήσει αν η ηγεμονία της τοπικής νεοφιλελεύθερης Δεξιάς στη διαδικασία της αυτοδιάθεσης δεν τεθεί σε αμφισβήτηση. Πρόκειται για την κύρια πολιτική δύναμη που ευθύνεται για τις περικοπές των κοινωνικών υπηρεσιών και εμφανίζει τα ίδια κρούσματα διαφθοράς με την ισπανική νεοφιλελεύθερη Δεξιά.
Η κινητοποίηση των πολιτών ήταν θεαματική, αλλά οι ηγέτες του κινήματος δεν γνώριζαν ή δεν ήθελαν να επιδεινώσουν την καθεστωτική κρίση της Ισπανίας, συμμαχώντας με προοδευτικές δυνάμεις της Αριστεράς, όπως οι Unidos Podemos, που υποστήριξαν τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Αντί να δυναμώσει τις σχέσεις του με άλλες περιφέρειες, όπως η Χώρα των Βάσκων ή η Γαλικία, το κίνημα για την ανεξαρτησία της Καταλωνίας πάτησε γκάζι, πιστεύοντας ότι ήταν αρκετά ισχυρό ώστε να νικήσει την ισπανική κυβέρνηση που είχε πίσω της τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι Καταλανοί που υποστήριζαν την ανεξαρτησία απογοητεύθηκαν βαθιά από την Ευρώπη. Γιατί πίστευαν ότι η Ευρώπη δεν θα τασσόταν με τη βία, ενώ κάποιες ευρωπαϊκές χώρες θα αναγνώριζαν τη Δημοκρατία της Καταλωνίας (ειδικά οι Σκανδιναβικές και οι χώρες της Βαλτικής). Η Ε.Ε. όμως επέλεξε τον αντίθετο δρόμο, στη βάση των εξής δυο αρχών: α) τα κράτη δεν έχουν φιλίες αλλά συμφέροντα και β) το “καταλανικό ζήτημα” μπορεί να επηρεάσει και άλλα έθνη που στερούνται κράτους και να διεκδικήσουν και αυτά την ανεξαρτησία τους.
Αναμφίβολα, η Ισπανία έχει σοβαρά δημοκρατικά ελλείμματα και η διάκριση των εξουσιών αμφισβητείται, ειδικά όσον αφορά το δικαστικό σύστημα, όπου οι δεξιές πολιτικές πλησιάζουν όλο και πιο πολύ στον δεξιό εξτρεμισμό. Με τη στήριξη της κυβέρνησης, αυτό το δικαστικό μέτωπο έστειλε τους ηγέτες του κινήματος για την ανεξαρτησία στη φυλακή, παρά την παντελή έλλειψη αποδείξεων, με την κατηγορία της εξέγερσης και των πράξεων βίας. Επίσης, καταδίκασαν τη μισή κυβέρνηση και ζήτησαν την απόδοση στη Δικαιοσύνη της άλλης μισής που είναι στις Βρυξέλλες. Κι όλο αυτό έγινε εντός 48 ωρών, με νομικά αμφίβολους ισχυρισμούς, τη στιγμή που οι πολιτικοί που κατηγορούνται για διαφθορά κάνουν χρόνια να δικαστούν.
Αναφορικά με τη σύγκρουση Καταλωνίας-Ισπανίας, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, είπε: “Πρέπει να επιβληθεί η δύναμη της λογικής”. Η αλήθεια είναι ότι το κράτος επέβαλε μόνο τη δύναμη, χωρίς τη λογική [...]
Το αποκαλούμενο “καταλανικό” δεν αποτελεί πλέον εσωτερικό ζήτημα της Ισπανίας, αλλά ευρωπαϊκό ζήτημα. Οι ελευθερίες και τα δικαιώματα είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων των δημοκρατικών πολιτών.
* Ο David Companyon είναι διευθυντής μελετών του Fundació L’Alternativa. Το παρόν είναι απόσπασμα ευρύτερης ανάλυσης με τίτλο “Ένα ζήτημα αληθινής δημοκρατίας” (Πηγή: Ενημερωτικό δελτίο του Transform! Europe, 07 Δεκέμβριος 2017)
