ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΚΥΖΗ*
Μόλις τελείωσε το δύσκολο καλοκαίρι του δημοψηφίσματος, του κινδύνου της χρεοκοπίας, η Ελλάδα βρέθηκε με ένα ποτάμι ενός εκατομμυρίου προσφύγων να τη διασχίζει υπό δραματικές συνθήκες, από τα νησιά ώς την Ειδομένη. Κανείς θα περίμενε, σε αυτή τη γονατισμένη από την οικονομική κρίση χώρα, να συμβεί κοινωνική έκρηξη. Φαινόταν, επίσης, τότε αυτονόητο πως οι συμμορίες των ναζιστών, που μέχρι πριν λίγους μήνες αλώνιζαν με επιθέσεις κατά μεταναστών, θα έστηναν νέο γύρο βίας εναντίον τους. Εξάλλου, έτσι έγινε σε όλη την Ευρώπη. Στη Γερμανία η αλληλεγγύη του κόσμου στους πρόσφυγες άντεξε ώς τα Χριστούγεννα, όταν ακροδεξιοί και ξενοφοβικοί ανέτρεψαν την ατζέντα. Στα Βαλκάνια, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα: τείχη, συρματοπλέγματα και ρατσιστική κρατική πολιτική.
Αντί να συμβεί αυτό, μια πρωτοφανής καμπάνια αλληλεγγύης αγκάλιασε τους πρόσφυγες. Χιλιάδες άνδρες και γυναίκες έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά. Τα κατάφεραν. Οι οργανωμένες προσπάθειες αντίδρασης έσβηναν παντού μέσα σε λίγες ώρες, χάρη σε αυτή την κοινωνική ασπίδα. Υπήρχε η αίσθηση ότι πάρα πολλοί και πολλές -τόσοι που δεν βάζει ο νους- ανέλαβαν την υπόθεση του προσφυγικού ως ατομική ηθική υποχρέωση και ταυτόχρονα συλλογική πολιτική υπόθεση.
Ήλθε η "επόμενη μέρα", πέρασε ο καιρός, μπαίνουμε στο '18. Έχουν περάσει πια στην ιστορία οι εικόνες που εκπέμφθηκαν προς όλο τον πλανήτη, από τη Συκαμιά της Λέσβου, την Αγία Ερμιόνη της Χίου, το Γαλάζιο της Σάμου, την Ε1 του Πειραιά. Περήφανοι όσοι τα έζησαν, όσες και όσοι προσέθεσαν κάτι σε αυτά! Αν σήμερα -δύο χρόνια μετά- ζυγίσουμε τι συμβαίνει με τους πρόσφυγες, θα βρούμε και αυτά που μας κάνουν να νιώθουμε ότι κάτι πετύχαμε, θα βρούμε κι άλλα που μας θλίβουν, που μας εξοργίζουν.
Κάπου 20.000 άνθρωποι ζουν πλέον σε διαμερίσματα, στις πόλεις. Πριν λίγο καιρό, ελάχιστοι δήμοι τολμούσαν να αναλάβουν αυτή την πρωτοβουλία. Μόνο η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Τώρα είναι αρκετοί. Όταν λέγαμε πως τα προσφυγόπουλα πρέπει να πάνε σχολείο, ούτε κι οι ίδιοι δεν το πιστεύαμε ότι θα το πετύχουμε.
Ξεκίνησαν οι μεσημεριανές τάξεις και πέτυχαν. Ας έπεσε η Χρυσή Αυγή και οι πολιτικάντηδες της Δεξιάς δίπλα τους, για να κερδίσουν ψήφους, να το σταματήσουν. Μαινόμενοι "γονείς", "σώφρονες" που επικαλούνταν τον φόβο υγιεινής -με τα δικά τους παιδιά ανεμβολίαστα από άποψη-, αλλά και υπόδικοι ναζί εγκληματίες στο Ικόνιο που έδειραν δασκάλους. Το πρόγραμμα της εκπαίδευσης πέτυχε γιατί αγκαλιάστηκε πάλι από τον ίδιο κόσμο. Λειτούργησαν όλα τα σχολεία, εκατόν πενήντα συνολικά, ακόμη και αυτά όπου υπήρχαν αντιδράσεις. Ταυτόχρονα, οι υγειονομικοί, οι γιατροί, τα δημόσια νοσοκομεία πέτυχαν το ακατόρθωτο. Κάλυψαν όλα τα παιδιά των προσφύγων με εμβολιασμούς θωρακίζοντας τα σχολεία. Φέτος ξεκίνησε η δεύτερη φάση: οι πρωινές τάξεις. Τα σχολεία αυξήθηκαν, οι τάξεις έγιναν εξακόσιες, λειτουργούν παντού, χωρίς καμία αντίδραση. Αυτή τη στιγμή, καθυστερημένα, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ, ανοίγουν σε όλα τα κέντρα προσφύγων τα νηπιαγωγεία. Σε όλα, και στα νησιά. Θα νιώθουμε ακόμη καλύτερα, αν του χρόνου δεν χρειάζεται να συζητάμε καν γι’ αυτό: αν όλοι οι πρόσφυγες μένουν σε κατοικίες, αν όλα τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο, με το πρώτο κουδούνι του Σεπτεμβρίου.
Όμως υπάρχουν και τα άλλα, αυτά που μας στενοχωρούν, που δεν αντέχονται. Η Μόρια! Τα κέντρα των νησιών με τις απάνθρωπες συνθήκες. Συνθήκη-ξεσυνθήκη με την Τουρκία, δεν αντέχεται, ούτε αντιστοιχεί σε αυτή την κοινωνία που έδωσε τόσα για το προσφυγικό, να σέρνεται σε αυτή τη σκοτεινή πλευρά.
Αν δεν υπάρχει τρόπος, ας τον εφεύρουμε. Αυτοσχεδιάσαμε τόσο πολύ αυτά τα δύο χρόνια για να τα βγάλουμε πέρα· δεν μπορεί να μην υπάρχει λύση. Δεν γίνεται τα κέντρα της Μυτιλήνης, της Σάμου, της Χίου να θυμίζουν άθλια στρατόπεδα αυταρχικών καθεστώτων. Ούτε αρκεί η δικαιολογία, φταίνε οι δήμαρχοι. Και αλλού τοπικοί παράγοντες επιχείρησαν να εμποδίσουν τη βοήθεια στους πρόσφυγες. Δεν τους αφήσαμε να πάρουν το πάνω χέρι. Ας τελειώνουμε, λοιπόν, με τη Μόρια. Για να μπορούμε να ευχηθούμε και στους πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα ευτυχισμένο το 2018.
* Ο Γιώργος Γκύζης είναι εκπαιδευτικός στο Ανατολικό Αιγαίο
