του Χάρη Χρόνη*
Δύο από τα ερωτήματα της λίστας που κλήθηκαν να απαντήσουν οι σύνεδροι της φιλελεύθερης παράταξης -ερωτήματα που, υποθέτει κανείς, αντανακλούν κομβικές έγνοιες της παράταξης- αφορούσαν το ένα τα Εξάρχεια και το άλλο τους «αιώνιους φοιτητές». Ίσως μάλιστα τα δυο αυτά ερωτήματα να συνδέονται, μέσω μιας σχεδόν αυταπόδεικτης πεποίθησης ότι ο πληθυσμός των Εξαρχείων επιδεικνύει υψηλά ποσοστά αιώνιων φοιτητών. Αν, επίσης, κανείς συνυπολογίσει τον χαρακτηρισμό τής εν λόγω γειτονιάς ως «άβατου» από τους ίδιους φιλελεύθερους κύκλους, μπορεί να συμπεράνει με ασφάλεια ότι οι αιώνιοι φοιτητές, πέρα από αθεράπευτα τεμπέληδες, είναι και ιδιαίτερα επικίνδυνοι.
Στο σύμπαν αυτό του φιλελεύθερου συνέδρου, πλάι στους επικίνδυνους αιώνιους φοιτητές στέκουν οι τζαμπατζήδες άνεργοι που, όπως υπαινίσσεται άλλο ερώτημα, εκμεταλλεύονται το γενναιόδωρο επίδομα του ΟΑΕΔ, ώστε να ψάχνουν με την άνεσή τους για κάποια καλοπληρωμένη δουλειά που να τους αρέσει κιόλας. Καλοπερασάκηδες άνεργοι και αιώνιοι φοιτητές ενσαρκώνουν πολλαπλώς, καθώς είναι και μπόλικοι, τα πανό της αριστερής ηγεμονίας τόσων μετεμφυλιακών δεκαετιών, που προπαγάνδιζαν ότι η εκπαίδευση και η εργασία είναι δικαιώματα. Όταν, όμως, έχω δικαίωμα σε κάτι, τολμώ βεβαίως να έχω και την απαίτηση να είναι αυτό το κάτι στα μέτρα μου, και αν δεν είναι να το φέρνω. Ο φιλελεύθερος σύνεδρος δεν θα έπρεπε ίσως να ενοχλείται από μια τέτοια εκδήλωση ατομικού τσαμπουκά - στο σύμπαν του άλλωστε, ο καθένας έχει την ευθύνη της ζωής του, και οι κρατικοί περιορισμοί είναι αρνητικά προσημασμένοι. Ωστόσο ενοχλείται. Και ενοχλείται μάλλον από την καθολικότητα που επιτρέπει σε αυτόν τον τσαμπουκά η λογική του δικαιώματος. Όπως ίσως θα υποστήριζε και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεν είναι «φυσικό» να έχουμε όλοι τις ίδιες απαιτήσεις από τις ζωές μας.
Το ιδεοληπτικό αίτημα μιας τέτοιας ισότητας καθιστά τις σύγχρονες δημοκρατικές πολιτείες, που διέπονται συγκροτητικά από αυτό, ακατάλληλες ως εγγυητές μόρφωσης και δουλειάς. Στο σύμπαν του φιλελεύθερου συνέδρου, μόρφωση και δουλειά παρέχονται ως προνόμια, όχι από κάποιον πολιτικά ελεγχόμενο ρυθμιστή, αλλά στο πλαίσιο ενός μηχανισμού αγοραίας διευθέτησης ιδιωτικών συμφερόντων. Απαλλαγμένος από τη φύση του από ιδεοληπτικές αγκυλώσεις, ένας τέτοιος μηχανισμός θέτει μια δική του έννοια «αξιοσύνης» που ορίζεται εσωτερικά στον ίδιο ως η ικανότητα ανέλιξης εντός του. Ως ανεξάρτητος από πολιτικές στοχοθεσίες, διεκδικεί μάλιστα το εύσημο μιας «αντικειμενικότητας» που, ελλείψει αναφοράς στην όποια κοινωνική προϋπόθεση, δεν είναι παρά το άλλο όνομα της τυφλής αναπαραγωγής του.
Ο μέσος φιλελεύθερος σύνεδρος έχει μάθει να υποστηρίζει ότι έχει σύμμαχο την κοινή λογική. Η τελευταία ωστόσο δεν μοιάζει να είναι αρκετή για να υποστηρίξει το φετιχιστικό νήμα που συνδέει, στο σύμπαν του, τον αιώνιο φοιτητή με τον απαιτητικό άνεργο και αυτούς με τα Εξάρχεια. Ούτε είναι αρκετό να κατατάξει κανείς την κυριαρχία μιας τέτοιας ρητορικής απλώς ως σύμπτωμα μιας συντηρητικής προσκόλλησης σε θέματα ιεραρχίας και πειθαρχίας. Η επιμονή της είναι μάλλον σύμπτωμα μιας πολεμικής απόρριψης, όχι ενός αριστερού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης, αλλά της ίδιας της έννοιας του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Στο σύμπαν του φιλελεύθερου συνέδρου, ήδη η κουβέντα για μοντέλα οργάνωσης μυρίζει αριστερή ηγεμονία, αφού εν τέλει, στη ματιά του, ο τρόπος οργάνωσης δεν είναι γνήσιο αντικείμενο πολιτικής διεκδίκησης, αλλά παράγωγο εργαλείο εξυπηρέτησης της αναπαραγωγής μιας έννοιας «κοινωνικής» αξιοσύνης που ορίζεται, όπως είδαμε, ως εκτός κοινωνικού ελέγχου.
Η φιλελεύθερη παράταξη αρέσκεται να παριστάνει τον πορτιέρη τού δημοκρατικού τόξου, ελέγχοντας ποιος ανήκει σε αυτό και ποιος όχι. Δεν δικαιούται αυτόν τον ρόλο, όχι επειδή εφαρμόζει λάθος κριτήρια κατά την εκτέλεσή του, αλλά επειδή, τουλάχιστον με τη σημερινή μορφή της, δεν τον διεκδικεί εν ονόματι της δημοκρατίας, αλλά μάλλον εκπροσωπώντας, παρέα με τον ακροδεξιό λαϊκισμό, την απόρριψη της πολιτικής ως κυρίαρχου τόπου προσδιορισμού των κοινωνικών προτεραιοτήτων.
* Ο Χάρης Χρόνης είναι διδάκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου
