ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΜΙΧΕΛΗ*
Κατά κανόνα οι τοποθετήσεις για τον προϋπολογισμό αναφέρονται σε αριθμητικά δεδομένα, συγκρίσεις αυτών και εκτιμήσεις σύμφωνα με την άποψη και κυρίως τις επιδιώξεις του καθενός. Θα έλεγα, όχι άστοχα. Άστοχη όμως θα ήταν η παράλειψη μιας αναφοράς στις συγκεκριμένες συνθήκες που συντάσσεται ένας προϋπολογισμός. Άστοχη θα ήταν η παράλειψη μιας αναφοράς στην εξέλιξη των παραπάνω δεδομένων τις τελευταίες δεκαετίες αλλά και τη διαφαινόμενη προοπτική.
Η χώρα βρέθηκε το 2010 με ένα υπέρογκο χρέος και μια συνεχώς συρρικνούμενη γεωργική και βιομηχανική παραγωγή. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση κατά 25% του ετήσιου παραγόμενου πλούτου της (ΑΕΠ) και η εκτίναξη της ανεργίας από το 7% στο 27%, την πενταετία 2010-15. Τα παραπάνω αποτέλεσαν συνέπεια μιας στρεβλής, επί δεκαετίες, ανάπτυξης μη παραγωγικών δραστηριοτήτων από μια αναπτυσσόμενη νέα κοινωνική ομάδα (νέα μεσαία τάξη ή «νέα τζάκια») και ο συνεχής δανεισμός για την αντιμετώπιση των αναγκών.
Η μισθωτή εργασία πιέστηκε σταδιακά με συνεχείς μειώσεις αποδοχών, αύξηση της ανεργίας και απώλεια των εργασιακών δικαιωμάτων. Την ίδια εποχή, η ηγέτιδα οικονομική ελίτ έβγαζε τα χρήματά της στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα καθοδηγούσε τα πολιτικά δρώμενα.
Τα παραπάνω, δύσκολο να αμφισβητηθούν. Απλώς, η προσπάθεια είναι να αποσιωπηθούν ή να ξεχαστούν· αρκετές φορές και να αντιστραφούν οι ευθύνες. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι οι πολιτικές δυνάμεις που διακυβέρνησαν τη χώρα έκαναν επανειλημμένες προσπάθειες στοιχειωδών μεταρρυθμίσεων εκσυγχρονισμού της χώρας, αλλά σε αυτές σφόδρα αντέδρασε η Αριστερά και τα συνδικάτα. Είναι πράγματι έτσι;
Ας δούμε, τουλάχιστον, τη μεταπολιτευτική περίοδο: Κυρίως μετά την πλήρη ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ (1981), εισέρρευσε πακτωλός χρημάτων. Αξιοποιήθηκαν αυτά για την παραγωγική ανασυγκρότηση ή μήπως όδευσαν σε αντιπαραγωγικές δραστηριότητες; Επιλογές που ανέδειξαν τα “νέα τζάκια”. Προφανώς συνέβη το δεύτερο. Και η ηγέτιδα οικονομική ελίτ; Αυτή είχε επιλέξει τη “διεθνοποίησή” της με τη μεταφορά τού πλούτου της σε εξωχώριες εταιρείες. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση την διευκόλυνε. Έτσι έχασε κάθε εθνική συνείδηση. Συνεπώς, οι σημερινές συμπεριφορές κορυφαίων στελεχών του νεοφιλελεύθερου πολιτικού μπλοκ δεν εκπλήσσουν. Η πρόσφατη προσπάθεια της Δεξιάς στην Ε.Ε. να αποφευχθεί κάθε οικονομικός έλεγχος των “φορολογικών παραδείσων” είναι στην ίδια λογική.
Βάσιμα, λοιπόν, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς πως στο παρελθόν, αλλά και σήμερα, μια συγκροτημένη ανάπτυξη, αποδοτική για το σύνολο της χώρας, απαιτούσε κατ’ αρχήν έναν στοιχειώδη αστικό εκσυγχρονισμό των δομών διοίκησης. Αυτόν αδυνατούσε και αδυνατεί να υλοποιήσει η Δεξιά (με την όποια πολιτική της μορφή). Και αναγκαστικά, το αίτημα αυτό αποτέλεσε επιδίωξη και στόχο της ευρύτερης Αριστεράς. Η κατάργηση της βασιλείας, η ελεύθερη λειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων (θυμηθείτε «Ιδιώνυμο» Βενιζέλου, απαγόρευση ΚΚΕ), ο στοιχειώδης εκδημοκρατισμός της δημόσιας διοίκησης (από τα απολιθώματα του μετεμφυλιακού κράτους), αλλά και η κατάργηση της «σαρίας» σήμερα, όταν στην Τουρκία έχει καταργηθεί από τη δεκαετία του 1920, αποτέλεσαν μεταρρυθμιστικές αλλαγές, αιτήματα της Αριστεράς.
Η καθυστέρηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων εμπόδισε βήματα προς έναν κοινωνικό εκδημοκρατισμό της χώρας (ριζοσπαστικά βήματα), απεναντίας δε την έφερε στη χρεοκοπία, με αποτέλεσμα τα Μνημόνια.
Σήμερα λοιπόν, διανύοντας το τρίτο έτος του προγράμματος 2015-18, διαφαίνεται πως αυτό βαδίζει προς ολοκλήρωση. Μέσα από επώδυνες αποφάσεις και μέτρα, αλλά και με μέτρα στήριξης των οικονομικά αδυνάτων. Είναι αναγκαίο να εκτιμήσουμε πως ο ευρωπαϊκός και διεθνής παράγων εκφράζεται πλέον θετικά για την Ελλάδα.
Τι απομένει στην πορεία; Εκτιμώντας τις συνθήκες (Ε.Ε., γεωπολιτική θέση, διάρθρωση ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας), είναι αναγκαία η χάραξη ενός πολιτικού προγράμματος ανάπτυξης της χώρας, παραγωγής πλούτου, αλλά και δικαιότερης διανομής αυτών στις υπάρχουσες κοινωνικές ομάδες.
Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο από τις πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν μέχρι το 2015; Η απάντηση είναι απλή: Η σύνδεση και διαπλοκή τους με αντίστοιχες αντιπαραγωγικές κοινωνικές ομάδες και συμφέροντα που τους ανέδειξαν, τους στήριξαν και τους στηρίζουν, δεν τους το επιτρέπει.
*Ο Θανάσης Μιχελής είναι βουλευτής Φθιώτιδας του ΣΥΡΙΖΑ.
