του Φίλιππου Νικολόπουλου*
Είναι κοινή διαπίστωση ότι στην Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον δυτικό κόσμο, ένα αριστερό κόμμα σήμερα έχει εξαιρετικές δυσκολίες να περάσει την πολιτική του. Η δομή τού σημερινού παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος διαμορφώνει διεθνώς ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση μιας άλλης πολιτικής που θα το αντιμάχεται - και πάντα σε συνδυασμό με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της κατάρρευσης του συστήματος του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο αγώνας για κοινωνική απελευθέρωση και για περιορισμό των de facto προνομίων μιας παγκόσμιας, οικονομικής ολιγαρχίας πρέπει να εγκαταλειφθεί και να παραδοθούμε στις ρηχές επιλογές ενός πνεύματος άκρατου ατομικισμού. Αυτό θα συνιστούσε εγκατάλειψη των στρατηγικών στόχων. Ο καπιταλισμός «καζίνο» και ο φονταμενταλισμός της αγοράς έχουν τα αδιέξοδά τους και οι λαοί, όσο κι αν χειραγωγούνται, καταλαβαίνουν και ψάχνουν να βρουν τις ευκαιρίες να προβάλουν τα «όχι» τους.
Οι εξαιρετικές δυσκολίες μιας αριστερής πολιτικής ισχύουν και για τον ΣΥΡΙΖΑ. Βεβαίως και δεν μπορεί να πραγματοποιήσει όσα θα ήθελε και αρχικά επιδίωκε. Και βέβαια «στριμώχτηκε» από τις οργανωμένες καπιταλιστικές δυνάμεις της Ε.Ε. και τα επιτελεία τους, με αποτέλεσμα να εκτεθεί, ως έναν βαθμό, απέναντι στους ψηφοφόρους του. Η συνέχιση, αναγκαστικά, της μνημονιακής πολιτικής είναι ένα θέμα πάντα ανοιχτό για συζήτηση και κριτική. Αυτό που ονομάζεται «θεσμοί» της Ε.Ε., με τους οποίους η κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να συζητά, ουσιαστικά είναι θεσμικοί χώροι όπου καταλήγουν βραχίονες και μηχανισμοί των οργανωμένων δυνάμεων και συμφερόντων. Και πάντα μέσα σε ένα πλαίσιο συσχετισμού δύναμης (οικονομικής και πολιτικής) που δεν ευνοεί καθόλου τη χώρα μας και στο οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να κρατήσει μια πορεία. Πριν από όλα όμως, πρέπει να επιβιώσει. Τα λάθη του είναι δεδομένα, αλλά παρ' όλα αυτά πρέπει να κρατήσει επαφή με τους στρατηγικούς στόχους του και πρέπει να κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο από την εξουσία, που φυσικά δεν εξαντλείται στον σχηματισμό κυβέρνησης και στην κατοχή κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Συνεπώς δεν πρέπει να απορεί κανείς αν προσπαθεί να ακολουθεί ευέλικτες πολιτικές, τόσο εσωτερικά όσο και στις διεθνείς σχέσεις. Το ταξίδι του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ και πρωθυπουργού στις ΗΠΑ πολλοί το επέκριναν, αλλά στο πλαίσιο της ευέλικτης πολιτικής δικαιολογείται.
Όμως το ζήτημα πρέπει να τεθεί διαφορετικά: Τι διαπραγμάτευση έκανε ο πρωθυπουργός της Ελλάδας και τι οφέλη αποκόμισε με κριτήρια ρεαλιστικά. Το ίδιο πρέπει να πούμε και για τις σχέσεις μας με τη Γαλλία ή το Ισραήλ. Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ έχουν κοινά συμφέροντα σε σχέση με την εκμετάλλευση αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό γιατί να μην αξιοποιηθεί και μάλιστα με μια όμορη Τουρκία που μας δημιουργεί προβλήματα; Συνομιλίες με τον Τούρκο Πρόεδρο; Μάλιστα. Πόσο στριμώχνεται όμως και αποκρούεται η τουρκική πλευρά στις μη νόμιμες απαιτήσεις και κινήσεις της με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το ευρωπαϊκό κεκτημένο (Συνθήκη Λωζάννης, Κυπριακό); Νομίζω ότι ο πρωθυπουργός στις πρόσφατες συνομιλίες του με τον Ερντογάν κράτησε σωστές θέσεις για τη χώρα μας.
Βέβαια, οι όποιες ρεαλιστικές επιλογές και πρωτοβουλίες δεν μπορούν να προκαλούν διατάραξη των εξισορροπήσεων με άλλες δυνάμεις στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής: Για παράδειγμα, η επιδιωκόμενη αναβάθμιση των διεθνών σχέσεών μας με τη φίλη Ρωσία δεν μπορεί να ξεχνιέται ή να διαταράσσεται η παραδοσιακή φιλία της Ελλάδας με τους αραβικούς λαούς, ανεξάρτητα αν ορισμένοι από αυτούς έχουν δικό τους ανοιχτό μέτωπο με το Ισραήλ.
Η γλώσσα της πολιτικής είναι η δύναμη και όχι «ασκήσεις επί χάρτου» με παρορμητικές ενέργειες και ιδεολογικές εμμονές. Κι αυτός ο ίδιος ο συσχετισμός δύναμης επιτάσσει ορισμένες φορές την ευελιξία, με προϋπόθεση φυσικά ότι δεν χάνεται η επαφή με τους στρατηγικούς στόχους.
* Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι πρώην επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
Η δομή του σημερινού παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος διαμορφώνει διεθνώς ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση μιας άλλης πολιτικής. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο αγώνας για κοινωνική απελευθέρωση πρέπει να εγκαταλειφθεί
