Του Πάνου Τριγάζη
Τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση τιμήθηκαν από όλα τα ρεύματα της Αριστεράς και πολλούς κοινωνικούς φορείς. Ωστόσο θεωρώ ότι απουσίασε μία ειδική εκδήλωση για τη φιλειρηνική κληρονομιά του μεγάλου Οκτώβρη.
Η σοβιετική εξουσία διακήρυξε εξ αρχής πολιτική ειρήνης, επιταχύνοντας το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το τρίπτυχο που πυροδότησε την επανάσταση περιείχε ζωτικά αιτήματα για «ψωμί - ειρήνη - γη στους αγρότες».
Η πρώτη απόφαση της νέας εξουσίας με ηγέτη τον Λένιν ήταν το Διάταγμα για την Ειρήνη. «Το ζήτημα της ειρήνης είναι το φλέγον ζήτημα της εποχής μας» δήλωνε ο Λένιν χαρακτηρίζοντας τη συνέχιση του πολέμου «ως το πιο μεγάλο έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα». Ταυτόχρονα διατύπωνε την αποφασιστικότητα της νέας εξουσίας «να υπογράψει αμέσως συνθήκη ειρήνης, με την οποία να σταματήσει ο πόλεμος για όλους τους λαούς, κάτω από ίσους και δίκαιους όρους».
Ο αντίκτυπος των διακηρύξεων αυτών ήταν τεράστιος στους λαούς της Ευρώπης, αλλά και ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον δήλωνε ότι «οι μπολσεβίκοι αποκτούν τη συμπάθεια στη διεθνή κοινή γνώμη, γιατί χρησιμοποιούν το πιο αποτελεσματικό όπλο - την πολιτική της ειρήνης». Η πολιτική της ειρήνης εκ μέρους του κόμματος των μπολσεβίκων και του ηγέτη του δεν ήταν τυχαία, αφού η ειρήνη ήταν το επίδικο του ιστορικού σχίσματος στο σοσιαλιστικό κίνημα (1914), από το οποίο προέκυψαν τα δύο μεγάλα ρεύματα, το σοσιαλδημοκρατικό και το κομμουνιστικό.
Ακολούθησε η διατύπωση εκ μέρους του Λένιν των αρχών της ειρηνικής συνύπαρξης κρατών με διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, στην οποία, όμως, η Δύση απάντησε με στρατιωτική επέμβαση το 1919, στο πλευρό των Ρώσων αντεπαναστατών, επέμβαση στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα στέλνοντας στρατό στην Ουκρανία. Και αυτό παρ' ότι το 1918 η σοβιετική Ρωσία είχε υπογράψει με τις λεγόμενες κεντρικές δυνάμεις του Α' Παγκοσμίου πολέμου την Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ, που είχε χαρακτηριστεί «συνθήκη άνευ προσαρτήσεων - άνευ αποζημιώσεων», της οποίας η υπογραφή είχε προκαλέσει ισχυρότατες αντιδράσεις στο εσωτερικό του μπολσεβικικού κόμματος, με κατηγορίες περί μειοδοσίας εναντίον του Λένιν.
Εξ αρχής η σοβιετική εξουσία διακήρυξε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών και την ανάγκη κατάργησης της αποικιοκρατίας. Μάλιστα, το σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» συμπληρώθηκε ως εξής: «Προλετάριοι όλων των χωρών, καταπιεσμένα έθνη και λαοί ενωθείτε». Διεύρυνε δηλαδή, τις δυνάμεις της παγκόσμιας επανάστασης συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Οι αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης του Λένιν αποτέλεσαν οδηγό και για τη δημιουργία της αντιχιτλερικής συμμαχίας με ΗΠΑ και Βρετανία, προκειμένου να ηττηθούν οι δυνάμεις του Άξονα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι που επιτεύχθηκε το 1945.
Νωρίτερα (1932), με πρωτοβουλία της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ, τέθηκε ως διεθνής πολιτικός στόχος ο αφοπλισμός, με τη συμμετοχή και άλλων χωρών -αρχικά και της Γερμανίας- μέσω της Παγκόσμιας Διάσκεψης για τον Αφοπλισμό (World Disarmament Conference).
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το αίτημα αυτοδιάθεσης των λαών, απαραίτητο συστατικό ενός κόσμου ειρήνης, υιοθετήθηκε και από τον ΟΗΕ και σαφέστατα η Σοβιετική Ένωση στήριξε με πολλούς τρόπους τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, μέχρι την πλήρη κατάργηση της αποικιοκρατίας το 1975. Αυτό πρέπει να της πιστωθεί, παρά το γεγονός ότι βαρύνεται και η ίδια με κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας χωρών, με τις εισβολές στην Ουγγαρία (1956), την Τσεχοσλοβακία (1968) και το Αφγανιστάν (1978). Προφανώς και στις τρεις αυτές περιπτώσεις επρόκειτο για άρνηση των ιδεών και αρχών της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που δημιουργήθηκε το ρεύμα του ευρωκομμουνισμού, που διακήρυξε τον δημοκρατικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό, «τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία». Έγκαιρα ο ηγέτης του ιταλικού Κ.Κ. Ενρίκο Μπερλινγκουέρ είχε διαπιστώσει για την ΕΣΣΔ ότι «η Οκτωβριανή Επανάσταση εξάντλησε την προωθητική της δύναμη».
Σε ό,τι αφορά την ειρήνη στην Ευρώπη, οφείλω να υπενθυμίσω ότι στην διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου,η Σοβιετική Ένωση πρότεινε επισήμως την ταυτόχρονη διάλυση του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ενώ υποστήριζε και την ιδέα μιας αποπυρηνικοποιημένης Ευρώπης, από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια. Δική της ήταν και η πρωτοβουλία για την ιστορική Διάσκεψη του Ελσίνκι το 1975, δηλαδή τη Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ), που κατοπινά μετεξελίχθηκε σε ΟΑΣΕ.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
