Της Ντίνας Βαΐου*
Η αρθρογραφία των τελευταίων ημερών έχει φέρει ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα των πλειστηριασμών, με αφορμή την ολοκλήρωση των πρώτων ηλεκτρονικών πλειστηριασμών ακινήτων την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2017, υπερβαίνοντας τα "εμπόδια" από τις απεργίες συλλόγων συμβολαιογράφων ανά τη χώρα.
Το ίδιο το γεγονός αποτελεί από μόνο του τομή στις μέχρι σήμερα πρακτικές, μεταβάλλει τους όρους της συζήτησης, όπως αυτή διεξάγεται τα χρόνια των Μνημονίων, και βέβαια εγείρει βάσιμους φόβους γενίκευσης, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις. Στο σύντομο αυτό κείμενο θέλω να σχολιάσω επιπρόσθετα έναν "κυρίαρχο λόγο" που σταδιακά παγιώνεται με αφορμή τα ζητήματα αυτά.
Διαβάζουμε λοιπόν στην “Αυγή” της 1ης Δεκεμβρίου 2017 δηλώσεις ότι "είναι απόλυτη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης ότι δεν υπάρχει περίπτωση πρώτη κατοικία λαϊκής οικογένειας να βγει σε αναγκαστικό πλειστηριασμό". Για τη νομιμοποίηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών προβάλλονται διάφορα επιχειρήματα, κυρίως σχετικά με την αξία και το είδος των ακινήτων.
“Η κυβέρνηση έχει αποκρούσει τις αρχικές απαιτήσεις των δανειστών”, οι δε διαμαρτυρίες, που συνοδεύτηκαν και από πολλαπλά απαράδεκτα επεισόδια με μεγάλη δόση αστυνομικής βίας, χαρακτηρίζονται “ως πολιορκητικός κριός των μεγάλων οφειλετών”. Είναι αλήθεια ότι οι πρώτοι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί αφορούσαν μεγάλα ακίνητα, όχι μόνο κατοικίες, και μεγάλα χρέη.
Υπογραμμίζοντας αυτή την πλευρά, λοιπόν, δύσκολα μπορούν να εγερθούν αντιρρήσεις για το δίκαιο της όλης διαδικασίας. Αντίθετα ο έλεγχος της φοροδιαφυγής είναι απόλυτα νομιμοποιημένη πρόθεση, όπως και η πολυπόθητη υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και νέων νοικοκυριών με ρευστό από τις τράπεζες, όταν αυτές θα έχουν πλέον απαλλαγεί από το βάρος των μεγάλων κόκκινων δανείων.
Όπως όμως είναι γνωστό, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ιδιοκτησίας ακινήτων στην Ελλάδα, ιδιαίτερα αλλά όχι μόνο στον τομέα της κατοικίας, είναι η μεγάλη της πολυδιάσπαση και κοινωνική διάχυση. Μάλιστα η πολυδιάσπαση μεγεθύνεται καθώς ένα ακίνητο περνάει από τη μία γενιά στην άλλη. Το χαρακτηριστικό αυτό έχει παίξει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη συγκρότηση κοινωνικής συναίνεσης από την ίδρυση του ελληνικού κράτους στα σχεδόν 200 χρόνια ύπαρξής του.
Μάλιστα, όπως τεκμηριώνεται από συστηματική και διαχρονική έρευνα, όλες οι κυβερνήσεις έχουν ασκήσει ενεργητικές πολιτικές προς την κατεύθυνση αυτή με στόχο τη νομιμοποίηση της εκάστοτε εξουσίας. Η εικόνα που δίνει αυτό το σύνθετο παζλ δεν προσομοιάζει καθόλου με ό,τι συμβαίνει στις "κανονικές" / κυρίαρχες χώρες της Ε.Ε., το παράδειγμα των οποίων καθοδήγησε και τις απαιτήσεις των δανειστών ως προς τα θέματα της ιδιοκτησίας, καθώς τα ακίνητα αποτελούν σημαντικό μέρος των “ασημικών” προς εκποίηση.
Η ακραία επισφάλεια αφορά σίγουρα τη “λαϊκή οικογένεια”, μέχρι πριν από μια δεκαετία μέτοχο και αυτή των προσόδων από την (μικρή) ιδιοκτησία. Παράλληλα, όπως επίσης είναι γνωστό, μεγάλος αριθμός νοικοκυριών που παλιότερα θα χαρακτηρίζονταν "μεσαία στρώματα" έχει χτυπηθεί δυσανάλογα από τα φορολογικά μέτρα.
“Ήταν συνειδητή επιλογή για να ενισχύσουμε τα πιο ευάλωτα στρώματα και τις οικογένειες με εισόδημα κάτω από 4.700 ευρώ τον χρόνο” τόνισε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής κατά τη συζήτηση του προσχεδίου του προϋπολογισμού για το 2018 (“Εφημερίδα των Συντακτών”, 2.11.2017).
Μετά από μια δεκαετία συνεχούς λιτότητας, δεν είναι καθόλου σπάνιες οι περιπτώσεις "μεσαίων" νοικοκυριών με δραστικά περικομμένα ή τελείως καταργημένα εισοδήματα, με δύο ή περισσότερα μέλη άνεργα, με κατοικία που έχει υψηλή αντικειμενική αξία και επομένως επιφέρει υψηλό τεκμαρτό εισόδημα, το οποίο δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε κοινωνική στήριξη διαφόρων μορφών.
“Μεσαίων” νοικοκυριών εκπτωχευμένων, με αδυναμία πληρωμής των φόρων για την ιδιοκτησία και σε υψηλό κίνδυνο, καθώς δεν ικανοποιούν τους πολλούς αστερίσκους για ένταξη στον Νόμο Κατσέλη - Σταθάκη.
Μετά από μια δεκαετία μνημονιακών πολιτικών και ακραίας λιτότητας, ο επίσημος λόγος σήμερα προωθεί μια "νέα ταξική ανάλυση" της ελληνικής κοινωνίας: "λαϊκή οικογένεια", "μεσαία τάξη και ελεύθεροι επαγγελματίες", "μεγάλοι οφειλέτες", "μπαταχτσήδες" κ.λπ. Όμως μια τέτοια ανάλυση, για να οδηγήσει σε κατάλληλες πολιτικές, απαιτεί τουλάχιστον πιο εκλεπτυσμένα εργαλεία από τη ρητορική επίκληση όρων νομιμοποιητικών μιας πολιτικής που υποτίθεται ότι έγινε δεκτή "με το πιστόλι στον κρόταφο".
Το "Κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη", σύνθημα της καθ' ημάς Αριστεράς πριν από το 2015, έχει αποκτήσει τόσους αστερίσκους δεν επιτρέπει να επαίρεται κανείς για το ποσοστό νοικοκυριών που καλύπτει, πολλώ δε μάλλον η κάλυψη, με τα ώς τώρα δεδομένα, τελειώνει ώστε 31.12.2018. Ο αγνωστικισμός δεν είναι επιτρεπτός στην Αριστερά, στους κόλπους της οποίας έχει παραχθεί τόσο έργο για τον ρόλο και την κοινωνική λειτουργία της ιδιοκτησίας, ιστορικά και σήμερα, από διαπρεπείς επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και ο Κώστας Βεργόπουλος που πρόσφατα χάσαμε από κοντά μας.
* Η Ντίνα Βαΐου είναι καθηγήτρια στο ΕΜΠ
