Του Αντώνη Σαχπεκίδη*
Πριν από δύο χρόνια, στις 21 Αυγούστου 2017, έγραφα στην “Εφημερίδα των Συντακτών” σε άρθρο υπό τον τίτλο «Η αφύπνιση της Ευρώπης μπροστά στη γερμανική απειλή»: «Ένα είναι βέβαιο. Από εδώ και πέρα οι Μέρκελ - Σόιμπλε και τα ενεργούμενά τους θα υποχωρούν, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας και η Ελλάδα θα σημειώνουν μικρές έως και μεγάλες νίκες. Βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή και καήκαμε, αλλά αυτή η φωτιά απλώνεται ήδη σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο, για να κάψει την αλαζονεία των ισχυρών και τη βαρβαρότητα που ξαναχτυπάει την πόρτα της Ευρώπης, και για να αποδειχθεί για άλλη μια φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας ότι το δίκαιο τελικά θριαμβεύει».
Δεν επρόκειτο βέβαια για... προφητεία! Ήταν τόσο προκλητική και άδικη η συμπεριφορά της Γερμανίας («ατμομηχανή της Ευρώπης»), και φέρθηκε τόσο αισχρά απέναντι σε μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα με την ιστορία της Ελλάδας, ώστε προσωπικά θεωρούσα βέβαιο πως οι ευρωπαϊκοί λαοί θα προσελάμβαναν εκείνην την κακομεταχείριση ως προσβολή και ατιμία που έθιγε άμεσα ή έστω έμμεσα και τους ίδιους, και πως με την πρώτη ευκαιρία θα τιμωρούσαν τη γερμανική αλαζονεία (έστω και με τρόπους αλλόκοτους) και θα απαιτούσαν την αποκατάσταση του δικαίου και των αρχών της δημοκρατίας.
Γεγονός πάντως είναι ότι το Grexit δεν επιτεύχθηκε, ο Αλέξης Τσίπρας εξακολουθεί να είναι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας -και μάλιστα ύστερα και από δεύτερες εκλογές- και σήμερα απολαμβάνει θετική αξιολόγηση από όλους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και όχι μόνο, με θλιβερή εξαίρεση τα κόμματα της μίζερης αντιπολίτευσης.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι Μέρκελ - Σόιμπλε έσκαψαν τον λάκκο της Ελλάδας κι έπεσαν οι ίδιοι μέσα. Τέτοια εξέλιξη, τόση αβεβαιότητα για το άμεσο μέλλον της Γερμανίας και τέτοια αποδυνάμωση του ισχυρού αλαζόνα δεν θα μπορούσαν να ευχηθούν ούτε οι εχθροί τους!...
Είναι περισσότερο από βέβαιο πως η κ. Μέρκελ θα μετανιώσει πολλές φορές για την απόφασή της να διεκδικήσει για τέταρτη θητεία την καγκελαρία. Ακόμα κι αν ξεπεράσει τις σημερινές δυσκολίες και σταθεροποιήσει με κάποιον τρόπο τη θέση και τον ρόλο της στην ηγεσία της Γερμανίας (και της Ευρώπης), τα προβλήματα που προκάλεσε η προηγούμενη πολιτική της στην Ευρώπη θα βγαίνουν συνεχώς μπροστά της. Τίποτε δεν θα είναι εύκολο πλέον στα επόμενα χρόνια για την Ευρώπη. Η Γερμανία προκάλεσε βάναυσα όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης από το 2008 τις ευαισθησίες, την εθνική υπερηφάνεια των λαών της Ευρώπης, τις αρχές και τις αξίες που υποτίθεται ότι αποτελούν τη δικαιολογητική βάση της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κρίση ήταν η ευκαιρία, προκειμένου να δείξει η Ένωση ότι όλες αυτές οι διακηρύξεις είχαν κάποια αξία. Αλλά, ίσχυσε αντίθετα το όλοι εναντίον όλων και ο καθένας για τον εαυτό του. Πού θα στηριχτεί τώρα η Ε.Ε. για να κάνει το νέο ξεκίνημα που όλοι περιμένουν; Στη λιτότητα (των λαών) ή στις υπεράκτιες (offshore) εταιρείες των προνομιούχων (και νόμιμων!) φοροφυγάδων των ελίτ; Καμιά κοινωνία δεν υπήρξε ποτέ δίχως κάποιες αρχές και αξίες, έγραψε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Πόσο μάλλον μια Ευρωπαϊκή Ένωση...
Το (πρόωρο) τέλος μιας (ακόμα) ηγεμονίας
Η ηγεμονία της Γερμανίας επί της Ευρώπης φαίνεται να παίρνει τέλος. Οι Γερμανοί επικυρίαρχοι έκαναν αυτό που μπορούσαν, το μόνο που ήξεραν να κάνουν: κυριαρχική επιβολή. Δεν έχουν τίποτε άλλο να δώσουν. Από εδώ και πέρα θα έχουν να αντιμετωπίσουν τα δικά τους προβλήματα. Άλλωστε υπάρχουν πολλοί και αρκετά ισχυροί που θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδυναμωθεί η Γερμανία, από τις Η.Π.Α. του Τραμπ μέχρι τη Ρωσική Ομοσπονδία του Πούτιν, αλλά και Ευρωπαίοι («δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται»).
Είχε η Γερμανία την ευκαιρία να παίξει ηγεμονικό ρόλο στις τύχες της Ευρώπης, και το έκανε με τον πιο «εγωιστικό» τρόπο. Μάλλον το είδε σαν ευκαιρία «προς ίδιον πλουτισμόν». Γιατί και το να ασκείς ηγεμονία θέλει κάποιες βασικές αρετές, κάποιες απαραίτητες ικανότητες, που η Γερμανία απέδειξε πως δεν τις διαθέτει. Αλλ’ αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό για την Ευρώπη. Το κακό για την Ευρώπη είναι ότι δεν έχει έτοιμη εναλλακτική πορεία. Ο εικοστός πρώτος αιώνας τη βρίσκει με πολλά προβλήματα υπαρξιακής φύσης, χωρίς πυξίδα, δίχως ένα όραμα που θα μπορούσε να κινητοποιήσει τις δυνάμεις της. Αυτήν τη στιγμή η Ευρώπη είναι κατακερματισμένη, με αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, σε έναν ασταθή και αβέβαιο κόσμο και χωρίς την ύπαρξη αδιαμφισβήτητης παγκόσμιας ηγεμονικής δύναμης.
Ας κλείσει (μελαγχολικά) ο ποιητής: «Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους (ηγεμόνας). Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις» (!).
* Ο Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος - συγγραφέας
