Του Διονύση Παπαδόπουλου*
Πολλά χρόνια τώρα οι εορτασμοί των εθνικών επετείων επιφορτίζονταν με το επιπλέον βάρος των συνδηλώσεων του προβληματισμού για τη συλλογική ταυτότητα και για την προσφυγή στην Ιστορία ως ανάγκη δημιουργίας ιστορικής μνήμης - ή κατασκευής, σύμφωνα με την εύστοχη διατύπωση του Σπύρου Ασδραχά1. Αυτή η συμμετοχή της εθνικής επετείου στην «κατασκευαστική της μνήμης» επιβαρύνθηκε και από το επιπλέον βάρος, αν όχι άγος, της απόπειρας εδραίωσης της αναθεωρητικής, ουσιαστικά αντιδραστικής, τάσης στην ιστοριογραφία2.
Θα θεωρήσω, κατά συνθήκην, ως δεδομένο κάτι που για πολλούς δεν είναι: ότι ο εορτασμός των εθνικών επετείων με όλες τις επιμέρους εκδηλώσεις (σχολικές εορτές, μαθητικές παρελάσεις κ.λπ.) έχει καθιερωθεί στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας ως αναπόσπαστο στοιχείο απόδοσης τιμής στους ήρωες.
Αυτή η -συζητήσιμη, το λέω ξανά- καθιέρωση στη συλλογική συνείδηση δεν σημαίνει ότι ήδη δεν έχουμε αργήσει να συζητήσουμε ουσιαστικά τις επιβεβλημένες αναπροσαρμογές του θεσμού σε πολλές πτυχές του. Δεν θα επεκταθώ σε όλους τους χώρους εορτασμού, θα μείνω μόνο στον χώρο του σχολικού εορτασμού.
Είναι σαφές ότι οι εκδηλώσεις αυτές με τη συμμετοχή του μαθητικού πληθυσμού ανάγκη είναι να μην μένουν απλές τυπικές ενέργειες, αλλά να προσφέρουν ουσιαστικά στην ιστορική γνώση και μνήμη της νέας γενιάς. Οι ενδοσχολικές εκδηλώσεις, οι μαθητικές παρελάσεις, οι επετειακές γιορτές, από τις οποίες σήμερα, κατά κανόνα, απουσιάζουν η αισθητική απόλαυση και το γνήσιο πνεύμα και κυριαρχούν μόνο η ανέκφραστη σοβαροφάνεια και η απατηλή δραστηριότητα, πρέπει να είναι εκδηλώσεις ζωντανές, με γνήσιο εκπαιδευτικό χαρακτήρα, που θα προάγουν πραγματικά την ιστορική συνείδηση.
Μια τέτοια αναθεώρηση και σύγχρονη προσαρμογή απαιτεί ως βασικά προαπαιτούμενα: α) κριτήρια καθολικότητας στη συμμετοχή των μαθητών δίχως αποκλεισμούς, β) κατάργηση του στρατιωτικού τρόπου της παρέλασης των μαθητών, γ) σύνδεση των επετειακών δραστηριοτήτων με μαθήματα τοπικής ιστορίας.
Ήδη από φέτος έγινε ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Το πρόσφατο μέτρο για την επιλογή σημαιοφόρων, το οποίο εφαρμόστηκε άψογα στη συντριπτική πλειονότητα των σχολικών μονάδων της χώρας, δικαιώθηκε. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως αυτή της περίπτωσης του μικρού Αμίρ σε σχολείο της Αθήνας, περισσότερο είναι, κατά τη γνώμη μου, αποτέλεσμα διοικητικών σφαλμάτων παρά προϊόν ρατσιστικής διάθεσης των εκπαιδευτικών.
Ορθώς η επιλογή των μικρών σημαιοφόρων, τουλάχιστον για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, γίνεται πλέον με κριτήρια παιδαγωγικού χαρακτήρα, δίχως σύνδεση της επιλογής με τη σχολική επίδοση. Η ύψωση της σημαίας δεν μπορεί να είναι επιβράβευση για λίγους, ως γέρας, ως τρόπαιο, αλλά δικαίωμα και προνόμιο για όλους όσοι μπορούν να αισθανθούν το ηθικό βάρος μιας τέτοιας πράξης.
Όλοι όσοι επιπόλαια αντέδρασαν ξεκίνησαν από ένα θεμελιώδες σφάλμα: όταν φέρουμε τη σημαία, δεν μας προσκομίζει αυτή τιμή, εμείς την τιμούμε. Ο σημαιοφόρος λοιπόν δεν μπορεί να είναι πρόσωπο το οποίο θα τιμηθεί από τη σημαία, και άρα είναι τουλάχιστον άστοχο να συνδέεται το δικαίωμα του σημαιοφόρου με την αρίστευση3 ή με την εθνική καταγωγή.
«Ίσως να μην μπορέσουμε να ξεκαθαρίσουμε την πολιτική μας όραση όσο μένει θολή η ιστορική μας συνείδηση». Ποιος μπορεί να αρνηθεί την αλήθεια αυτής της θέσης του Αλέξη Πολίτη;4 Ήρθε η ώρα Πολιτεία, εκπαιδευτική κοινότητα, κοινωνία να δούμε πώς μαζί με όλα τα άλλα, διδασκαλία της ιστορίας, ευαισθητοποίηση για την αξία της ιστορικής αλήθειας και οι εκδηλώσεις των εθνικών επετείων μπορούν να στηρίξουν τη διαμόρφωση γνήσιας ιστορικής συνείδησης, και κατά συνέπεια αυθεντικού δημοκρατικού φρονήματος, στη νέα γενιά.
1. Σπ. Ασδραχάς, Iστορικά απεικάσματα, 1995
2. Τα αντιεπιστημονικά επιγενόμενα αυτής της τάσης έφτασαν στο σημείο της απόπειρας εξίσωσης θυτών και θυμάτων του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, και μάλιστα υπό θεσμική ευρωπαϊκή αιγίδα.
3.Αρίστευση βέβαια και όχι αριστεία, η αριστεία είναι άλλο πράγμα και όλοι όσοι μίλησαν τον τελευταίο καιρό, χωρίς να ξέρουν γιατί μιλάνε, ούτε λεξικό δεν άνοιξαν για να σιγουρευτούν.
4. Αλέξης Πολίτης, Το μυθολογικό κενό, 2000.
*Ο Διονύσης Παπαδόπουλος είναι δήμαρχος Μεγαλόπολης
