ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΑΠΙΔΗ*
Οι καταστροφικές συνέπειες των πολιτικών λιτότητας, η ιδεολογική απογύμνωση του σοσιαλδημοκρατικού χώρου και η πρόσδεση στο άρμα των νεοφιλελεύθερων δυνάμεων μέσω εκλογικών συμμαχιών αποτελούν τα βασικά αίτια που οδήγησαν στην εκλογική καταβαράθρωση των πολιτικών δυνάμεων της Σοσιαλδημοκρατίας σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη.
Η πτωτική τάση και η διάψευση των προσδοκιών για την επάνοδο της Σοσιαλδημοκρατίας επαληθεύτηκε και στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις σε Γαλλία και Γερμανία. Η προεδρία Ολάντ υπήρξε από τις πιο αποτυχημένες στην ιστορία του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, αφήνοντας πίσω της τα συντρίμμια μιας παράταξης με μονοψήφιο ποσοστό, ενώ το αρχικό επικοινωνιακό κρεσέντο του υποψήφιου για τη γερμανική Καγκελαρία Μάρτιν Σουλτς δεν κατάφερε να καλύψει το κενό από την έλλειψη διακριτής ιδεολογικής και πολιτικής πλατφόρμας του κόμματος.
Και τα δύο κόμματα μπαίνουν σε περίοδο περισυλλογής και ανασύνταξης, ωστόσο ακόμα και αυτή η διαδικασία κινδυνεύει να καταστεί άκαρπη όσο δεν τίθενται με παρρησία τα πολιτικά αδιέξοδα και δεν ερμηνεύονται κατάλληλα τα «μηνύματα» από την κάλπη.
Η ατζέντα Σρέντερ και η αποτυχία Ολάντ
Οι συνέπειες της περίφημης «Ατζέντας 2010» του Γκέρχαντ Σρέντερ οδήγησαν το SPD, το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας του. Οι βαθιές περικοπές στα επιδόματα ανεργίας και η σταδιακή πολιτική απορρύθμιση της αγοράς και του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας -βασικές κατευθυντήριες γραμμές της «Ατζέντας 2010»- προκάλεσαν τη βαθμιαία αποδόμηση του γερμανικού κοινωνικού κράτους, δίχασαν το κόμμα και, κυρίως, θόλωσαν το πολιτικό και ιδεολογικό του προφίλ.
Οι συμμαχίες με το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα αποδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο την ιδεολογική και κοινωνική αναφορά των σοσιαλδημοκρατών, δημιουργώντας παράλληλα «χώρο» στις συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις για να «εγκλωβίσουν» την πολιτική ηγεσία του SPD σε παλινωδίες και άχρωμες τοποθετήσεις για τα μείζονα ζητήματα της γερμανικής κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής.
Στη Γαλλία, οι καταστροφικές επιλογές στην οικονομική πολιτική του πρώην Προέδρου Ολάντ οδήγησαν το Σοσιαλιστικό Κόμμα (P.S.) σε μια τεράστια, πρωτοφανή εκλογική συρρίκνωση. Και σε αυτή την περίπτωση, ένας από τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής ηγεσίας υπήρξε η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και η αμφισβήτηση των κεκτημένων δεκαετιών στο πεδίο του κοινωνικού κράτους, όπως επίσης και η εκκωφαντική σιωπή στο ζήτημα των πολιτικών λιτότητας στην Ευρωζώνη.
Πολιτικά, η Γαλλία «μίκρυνε» τα τελευταία πέντε χρόνια εντός της Ε.Ε., αποτελώντας περισσότερο «παρακολούθημα» της γερμανικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής, παρά ισότιμο εταίρο που καθορίζει και συνδιαμορφώνει, μαζί με το Βερολίνο, την οικονομική πολιτική στην Ευρωζώνη. Η περιδίνηση και η εκλογική κάμψη του P.S. ήταν ίσως αναμενόμενες, ενώ συνεχίζουν να παρατηρούνται μεγάλες δυσκολίες στο ζήτημα διαμόρφωσης μιας προοδευτικής ατζέντας, στην εσωτερική αυτοκριτική και την ανάκτηση των θεμελιωδών στοιχείων που συνθέτουν τον ευρύτερο χώρο της γαλλικής Σοσιαλδημοκρατίας.
Η περίπτωση Σάντσεθ στην Ισπανία και οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ε.Ε.
O Πέδρο Σάντσεθ επανήλθε στην ηγεσία του ισπανικού σοσιαλιστικού κόμματος (PSOE) με βασικό στοιχείο στον προγραμματικό του λόγο την επιστροφή του κόμματος στον φυσικό ιδεολογικό του χώρο.
Η εκλογική πίεση που ασκούν οι Podemos προς το ακροατήριό του τον οδηγεί στην υιοθέτηση προοδευτικών προτάσεων στο κοινωνικό πεδίο, παρά το γεγονός ότι παραμένει ομιχλώδης η θέση του κόμματος σε βασικά ζητήματα της τρέχουσας πολιτικής ατζέντας: στο οικονομικό μοντέλο που εφαρμόζεται στην Ισπανία, στο ζήτημα των σκανδάλων διαφθοράς που πλήττουν το Λαϊκό Κόμμα του πρωθυπουργού Ραχόι, στο ζήτημα της Καταλωνίας, με το PSOE να συνεχίζει να στηρίζει στο κοινοβούλιο την κυβέρνηση μειοψηφίας, παρά τις μεγάλες διαφορές σε επίπεδο πολιτικής στόχευσης και ιδεολογικού πλαισίου.
Ένα από τα θετικά σημεία της πολιτικής Σάντσεθ είναι η προσπάθεια σύγκλισης που επιχειρείται από κοινού με την ηγεσία των Podemos, υπό το πρίσμα της ενίσχυσης της προοδευτικής ατζέντας σε εθνικό επίπεδο, παρά τα προβλήματα που εντοπίζονται στο εσωτερικό και των δύο κομμάτων.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η προσπάθεια διαμόρφωσης συνθηκών που θα ενισχύουν τον διάλογο μεταξύ της Αριστεράς, της Σοσιαλδημοκρατίας και των Πρασίνων σε κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι ένα αρκετά δύσκολο και σύνθετο εγχείρημα, με βασικό στοιχείο, που τείνει να αποδυναμώνει την προσπάθεια, την έλλειψη αυτοκριτικής από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Τόσο η κυβερνώσα Αριστερά, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα με τον ΣΥΡΙΖΑ, όσο και η συμμαχική κυβέρνηση στην Πορτογαλία, με τη συμμετοχή των Σοσιαλιστών, της Αριστεράς και του Kομμουνιστικού Κόμματος, αποτελούν δύο ξεχωριστά, πλην εξαιρετικά ενδιαφέροντα παραδείγματα στην προσπάθεια αποτύπωσης των θετικών πρωτοβουλιών που επιχειρούνται τόσο για την ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών σε επίπεδο Ε.Ε., όσο και για την προγραμματική σύγκλιση δυνάμεων που μπορούν να διαμορφώσουν ένα πλατύ προοδευτικό ρεύμα που διεκδικεί και ασκεί διακυβέρνηση.
* Πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος
