ΤΗΣ ΜΕΓΚΑΝ ΤΡΟΥΝΤΕΛ
Τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, το 1917, οι γυναίκες υφαντουργοί του Βίμποργκ, προαστίου της Πετρούπολης, κατέβηκαν σε απεργία, άφησαν τις μηχανές και μετακινήθηκαν κατά εκατοντάδες από εργοστάσιο σε εργοστάσιο καλώντας στην απεργία άλλους εργάτες και συμμετέχοντας σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία και τον στρατό.
Ανειδίκευτες, χαμηλά αμειβόμενες, δουλεύοντας δώδεκα -ή και δεκατρείς- ώρες τη μέρα σε βρόμικες και ανθυγιεινές συνθήκες, οι γυναίκες απαιτούν την αλληλεγγύη των αντρών και επιμένουν στην ανάληψη δράσης από μέρους τους, ειδικά από όσους δουλεύουν ως ειδικευμένοι μηχανικοί ή εργάτες μετάλλου, οι οποίοι θεωρούνται οι πιο συνειδητοποιημένοι πολιτικά και ισχυροί κοινωνικά από το εργατικό δυναμικό της πόλης. Οι γυναίκες έριξαν ξύλα, πέτρες και χιονόμπαλες στα παράθυρα των εργοστασίων και επιβλήθηκαν στους εργασιακούς χώρους, ζητώντας να σταματήσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν οι άντρες από το μέτωπο.
Σύμφωνα με πολλούς συγχρόνους τους, αλλά και ιστορικούς, οι γυναίκες αυτές, μέσα από την εξέγερσή τους για ψωμί -χρησιμοποιώντας καθιερωμένες και «πρωτόγονες» μεθόδους διαμαρτυρίας για την επιδίωξη καθαρά οικονομικών συμφερόντων και δρώντας κυρίως από το συναίσθημα παρά από θεωρητική προετοιμασία-, ξεκίνησαν ακούσια την καταιγίδα που σάρωσε τον τσαρισμό, πριν εξαφανιστούν πίσω από τα μεγάλα πλήθη των αντρών εργατών και των ανδροκρατούμενων πολιτικών κομμάτων.
Ωστόσο, από το ξεκίνημα των απεργιών του Φεβρουαρίου, πολιτικά συνθήματα εναντίον του πολέμου άρχισαν να υφαίνονται μέσα στις κινητοποιήσεις. Η θρασύτητα των γυναικών, η αποφασιστικότητά τους και οι μέθοδοί τους κατέστησαν σαφές ότι είχαν επίγνωση της αιτίας των προβλημάτων τους, της ανάγκης για ενότητα των εργατών και για προσέλκυση των στρατιωτών που προστάτευαν το τσαρικό καθεστώς στην εξέγερση. Ο Τρότσκι κατέγραψε αργότερα: «…οι γυναίκες εργάτριες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη σχέση μεταξύ εργατών και στρατιωτών. Πηγαίνουν προς τη ζώνη των στρατιωτών πιο θαρραλέα από τους άντρες, πιάνουν τα όπλα παρακαλώντας, σχεδόν προστάζοντας: “Κατεβάστε τις ξιφολόγχες. Ελάτε μαζί μας”. Οι στρατιώτες ενθουσιάζονται, ντρέπονται, ανταλλάσσουν αγχωμένες ματιές, αμφιταλαντεύονται. Κάποιος αποφασίζει πρώτος και οι ξιφολόγχες σηκώνονται ενοχικά πάνω από τους ώμους του πλήθους».
Μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου, οι στρατιώτες που φρουρούσαν τις αποθήκες των τραμ πείστηκαν από τις γυναίκες εργάτριες του τραμ να συνταχθούν μαζί τους και τα οχήματα ανατράπηκαν για να χρησιμεύσουν ως οδοφράγματα ενάντια στην αστυνομία. Η προσέλκυση των στρατιωτών δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα του αυξανόμενου βάρους του πολέμου πάνω στα στρατεύματα ή της μετάδοσης του αυθορμητισμού των κινητοποιήσεων. Οι γυναίκες εργάτριες υφαντουργίας έχουν από το 1914 σχέσεις με μεγάλο αριθμό των προερχόμενων κυρίως από την ύπαιθρο στρατιωτών. Οι άντρες στους στρατώνες και οι γυναίκες στα εργοστάσια, που έχουν έρθει στην πόλη από τις ίδιες περιοχές, μιλάνε μεταξύ τους και δημιουργούν σχέσεις, θολώνοντας έτσι τις γραμμές ανάμεσα στους εργάτες και τους στρατιώτες και δίνοντας στις γυναίκες εργάτριες μια ξεκάθαρη κατανόηση της ανάγκης για ένοπλη υποστήριξη.
Η επανάσταση του Φεβρουαρίου
Οι γυναίκες εργάτριες ήταν σταθερά στην πρώτη γραμμή της Επανάστασης του Φεβρουαρίου, που κορυφώθηκε με την καταστροφή του τσαρισμού. Δεν ήταν απλώς η «σπίθα» της Επανάστασης, αλλά η κινητήριος δύναμη που την ώθησε μπροστά - παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς πολλών αντρών εργατών και επαναστατών.
Η Επανάσταση του Φεβρουαρίου περιγράφεται κυρίως ως «αυθόρμητη» και κατά μια έννοια αυτό είναι αλήθεια: δεν σχεδιάστηκε και δεν εκτελέστηκε από επαναστάτες. Όμως ο αυθορμητισμός δεν εξισώνεται με έλλειψη πολιτικής συνείδησης. Οι εμπειρίες των γυναικών, που εισέβαλαν στα εργοστάσια της Πετρούπολης, τόσο ως εργάτριες όσο και ως οι υπεύθυνες των νοικοκυριών, και αναγκάστηκαν να περιμένουν ώρες στην ουρά για να ταΐσουν τις οικογένειές τους, οδήγησαν τη διάκριση ανάμεσα στο «οικονομικό» αίτημα για ψωμί και στο πολιτικό αίτημα για λήξη του πολέμου σε κατάρρευση. Οι υλικές συνθήκες έστρεψαν τις κατηγορίες για την πείνα και τη φτώχεια εκεί που πραγματικά ανήκουν: στον πόλεμο και στους πολιτικούς που τον διεξάγουν. Τέτοια αιτήματα δεν θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν χωρίς κοσμογονική πολιτική αλλαγή.
Επιπλέον, οι γυναίκες μπολσεβίκες είχαν κεντρικό ρόλο στην απεργία, καθώς είχαν δουλέψει σκληρά για χρόνια προκειμένου να οργανώσουν τις ανειδίκευτες εργάτριες, παρά την πεποίθηση που υπήρχε στους άντρες μέσα στο ίδιο τους το κόμμα ότι η οργάνωση γυναικών ήταν το λιγότερο περισπασμός από τη μάχη ενάντια στον τσαρισμό και, στη χειρότερη περίπτωση, παιχνίδι στα χέρια των φεμινιστριών της ανώτερης τάξης που θα οδηγούσε τις γυναίκες μακριά από την ταξική πάλη.
Πολλοί άντρες στο επαναστατικό κίνημα πίστευαν ότι οι διαμαρτυρίες της Διεθνούς Μέρας της Γυναίκας ήταν πρόωρες και ότι οι γυναίκες εργάτριες θα έπρεπε να είναι συγκρατημένες μέχρι να αποφασίσουν να αναλάβουν δράση οι ειδικευμένοι εργάτες. Ήταν οι γυναίκες-μέλη, μια μειοψηφία στο κόμμα, που υποστήριξαν μια συνάντηση μόνο για γυναίκες στο Βίμποργκ για να συζητήσουν τον πόλεμο και τον πληθωρισμό και οι γυναίκες ακτιβίστριες που κάλεσαν σε μια αντιπολεμική διαδήλωση για την Ημέρα της Γυναίκας. Μία από αυτές ήταν η Αναστάζια Ντεβιάτκινα, μπολσεβίκα και εργάτρια εργοστασίου, η οποία ίδρυσε μια ένωση για τις γυναίκες των στρατιωτών μετά την Επανάσταση του Φεβρουαρίου.
Οι γυναίκες εξαφανίζονται
Μετά τον Φεβρουάριο, οι γυναίκες σε μεγάλο βαθμό εξαφανίζονται ως μέρος της επαναστατικής διαδικασίας, εκτός από μερικές διαπρεπείς επαναστάτριες, όπως η Αλεξάντρα Κολοντάι, η Ναντέζντα Κρούπσκαγια και η Ινέσα Αρμάντ, οι οποίες είναι συχνά στο επίκεντρο της συζήτησης τόσο για την ιδιωτική τους ζωή ως σύζυγοι και ερωμένες, όσο και για τη δράση και τη θεωρητική συνεισφορά τους.
Οι γυναίκες απουσιάζουν ουσιαστικά από τα όργανα διοίκησης που δημιουργούνται από τις στάχτες του τσαρισμού. Λίγες εκπροσωπούνταν στα συμβούλια των χωριών, ως εκπρόσωποι της Συντακτικής Συνέλευσης ή των Σοβιέτ. Οι εκλογές στις επιτροπές των εργοστασίων κυριαρχούνταν από άντρες, οι οποίοι αναλάμβαναν ως εκπρόσωποι ακόμα και στις βιομηχανίες όπου οι γυναίκες ήταν η πλειοψηφία. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι διττοί και αλληλένδετοι: οι γυναίκες είχαν ακόμα την ευθύνη να ταΐσουν τις οικογένειές τους σε αυτές τις περιοριστικές συνθήκες και υπολείπονταν σε αυτοπεποίθηση και μόρφωση, καθώς και σε χρόνο, για να αναπτύξουν ή να διατηρήσουν υψηλά επίπεδα πολιτικής δραστηριότητας. Ο τρόπος που οι εργαζόμενες γυναίκες ζούσαν για αιώνες στη Ρωσία, η υλική πραγματικότητα της καταπίεσής τους διαμόρφωσαν την ικανότητά τους να συνδυάζουν την αναμφισβήτητη εξύψωση της πολιτικής τους συνείδησης με την πολιτική εμπλοκή.
Μετάφραση: Ντίνα Ρηγοπούλου
Πηγή: www.jacobinmag.com
