Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Οι μπολσεβίκοι και οι γυναίκες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι μπολσεβίκοι και οι γυναίκες

ΤΗΣ ΜΕΓΚΑΝ ΤΡΟΥΝΤΕΛ

Ήταν άξιο επαίνου το ότι οι μπολσεβίκοι πήραν το ζήτημα των γυναικών τόσο σοβαρά όσο το πήραν. Παρ’ ότι με σημερινούς όρους οι γυναίκες υποεκπροσωπούνταν σε μεγάλο βαθμό, είχαν γίνει σοβαρές προσπάθειες στην κατεύθυνση της οργάνωσης και ανάπτυξης των γυναικών εργατριών. Το γεγονός ότι οι μπολσεβίκοι έκαναν μεγαλύτερη προσπάθεια από τα άλλα σοσιαλιστικά κόμματα στην κατεύθυνση να αναπτύξουν σχέση με τις γυναίκες δεν οφειλόταν κατ’ ανάγκη σε μεγαλύτερη προσήλωση στα δικαιώματα των γυναικών.

Τόσο οι μενσεβίκοι όσο και οι μπολσεβίκοι καταλάβαιναν την ανάγκη να ασχοληθούν με τις γυναίκες ως μέρος της εργατικής τάξης, αλλά οι μπολσεβίκοι μπορούσαν να ενσωματώσουν τον αγώνα για ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών σε μια στρατηγική που βασιζόταν στην ταξική δράση ενάντια στην κυβέρνηση και στον πόλεμο την ίδια στιγμή που τα κόμματα που εμπλέκονταν στη συνέχιση του πολέμου και ασχολούνταν με τους προνομιούχους και τους εργοδότες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα περισσότερο από το να συντάσσουν εκθέσεις για τις γυναικείες απεργίες και να μιλούν για τα πολιτικά δικαιώματα χωρίς να έχουν μια συμπαγή λύση για τις υλικές πιέσεις στις ζωές των γυναικών.

Οι μπολσεβίκοι σταδιακά ανέλαβαν την οργάνωση και την πολιτικοποίηση των γυναικών -εν μέρει έχοντας μάθει από το εκρηκτικό ξεκίνημα του Φεβρουαρίου και εν μέρει από την επιμονή των γυναικών- μελών τους.

Γυναίκες στην ηγεσία των μπολσεβίκων όπως οι Κολοντάι, Κρούπσκαγια, Αρμάντ, Κονκόρντια Σαμοΐλοβα και Βέρα Σλούτσκαγια, ανάμεσα σε άλλες, είχαν από καιρό επιχειρηματολογήσει υπέρ του ότι το κόμμα θα έπρεπε να κάνει ιδιαίτερες προσπάθειες για να οργανώσει τις γυναίκες εργάτριες και να αναπτύξει την πολιτική τους μόρφωση. Έδωσαν μάχη να πείσουν τους άντρες συντρόφους τους ότι οι ανειδίκευτες εργάτριες είχαν κεντρική σημασία και δεν ήταν ένα παθητικό, συντηρητικό, «οπισθοδρομικό» εμπόδιο στην επανάσταση. To μπολσεβίκικο φυλλάδιο «Rabotnitsa» («Η εργάτρια»), που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1914 και επανακυκλοφόρησε τον Μάιο του 1917, εμπεριείχε άρθρα για τη σημασία των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών και μιας προστατευτικής νομοθεσίας για τις γυναίκες και υπογράμμιζε συνεχώς τόσο την ανάγκη για ισότητα όσο και την ανάγκη τα «γυναικεία ζητήματα» να λαμβάνονται υπόψη από όλους τους εργάτες.

Ο ρόλος των γυναικών εργατριών τον Φεβρουάριο και η συνεχιζόμενη σημαντικότητά τους ως μέρος της εργατικής τάξης της Πετρούπολης βοήθησαν να αλλάξει η οπτική πολλών αντρών μπολσεβίκων, που πίστευαν ότι η επικέντρωση στα ζητήματα των γυναικών θα έδινε έδαφος στον φεμινισμό και ότι την επανάσταση θα έπρεπε να την καθοδηγήσουν οι πιο ειδικευμένοι και πολιτικά συνειδητοί (άντρες) εργάτες. Παρ’ όλα αυτά, ήταν μια ανηφορική μάχη· όταν η Κολοντάι πρότεινε τον Απρίλιο να δημιουργηθεί ένα γυναίκειο τμήμα στο κόμμα, ήταν εν πολλοίς απομονωμένη, παρ΄ότι είχε την υποστήριξη του Λένιν, του οποίου οι «Θέσεις του Απρίλη» δεν έγιναν δεκτές με μεγαλύτερο ενθουσιασμό από την ηγεσία των μπολσεβίκων - ομοίως η Κολοντάι ήταν η μόνη υπερασπίστρια του Λένιν στην Κεντρική Επιτροπή.

Τους μήνες που ακολούθησαν, ωστόσο, έγινε ξεκάθαρο ότι τόσο το επιχείρημα του Λένιν για επαναστατικό πέρασμα στην εξουσία των Σοβιέτ, όσο και της Κολοντάι για τη σημασία των γυναικών εργατριών προέκυψαν από τη δυναμική της επανάστασης και μπορούσαν να την ωθήσουν προς τα εμπρός. Μπολσεβικικά φυλλάδια, εκτός από την «Rabotnitsa», τώρα ισχυρίζονταν πως οι εδραιωμένες σεξιστικές συμπεριφορές έθεταν σε κίνδυνο την ενότητα της εργατικής τάξης, ενώ το κόμμα έκανε δουλειά στην κατεύθυνση της εκπροσώπησης των γυναικών στις εργοστασιακές επιτροπές, αντιτιθέμενο σε αντρικές πεποιθήσεις που θεωρούσαν τις γυναίκες εργάτριες απειλή και προσπαθώντας να πείσει άντρες εργάτες να ψηφίσουν γυναίκες -ειδικά σε βιομηχανίες όπου οι γυναίκες ήταν η πλειονότητα- και να τις σέβονται ως συναδέλφους, αντιπροσώπους και συντρόφους.

Έξι βδομάδες μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο γάμος αντικαταστάθηκε από εγγραφή στο μητρώο και διαζύγιο μπορούσαν να ζητήσουν και οι δύο σύζυγοι. Τα μέτρα αυτά αναπτύχθηκαν έναν χρόνο αργότερα στον Οικογενειακό Κώδικα, ο οποίος έκανε τις γυναίκες ίσες απέναντι στον νόμο. Ο θρησκευτικός έλεγχος καταργήθηκε, απομακρύνοντας αιώνες θεσμοθετημένης καταπίεσης μονομιάς· διαζύγιο μπορούσε να πάρει οποιοσδήποτε από τους δύο συζύγους χωρίς λόγο· οι γυναίκες μόνο είχαν δικαίωμα πάνω στα χρήματά τους και κανένας από τους δύο συντρόφους δεν είχε δικαίωμα πάνω στην περιουσία του άλλου. Η έννοια του νόθου (παιδιού) εξαλείφθηκε - αν μια γυναίκα δεν ήξερε ποιος είναι ο πατέρας του παιδιού της, όλοι οι προηγούμενοι σεξουαλικοί σύντροφοί της είχαν συλλογική ευθύνη για το παιδί. Το 1920, η Ρωσία έγινε η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε την έκτρωση κατόπιν αιτήματος.

Η επανάσταση του 1917 ξεκίνησε και διαμορφώθηκε από τις γυναίκες και κατά τη διάρκεια του έτους πολλές παλιές αντιλήψεις για τις γυναίκες, που τις θεωρούσαν κατώτερες, ιδιοκτησία, παθητικές, οπισθοδρομικές, συντηρητικές, χωρίς αυτοπεποίθηση και αδύναμες, αμφισβητήθηκαν, αν δεν εξαλείφθηκαν, χάρη στη δράση των γυναικών και την πολιτική τους στράτευση.

Όμως, η Ρωσική Επανάσταση δεν ακύρωσε την ανδρική κυριαρχία ούτε απελευθέρωσε τις γυναίκες - οι καταστροφικές κακουχίες του εμφυλίου πολέμου και οι συνεπακόλουθες στρεβλώσεις της σοβιετικής κυβέρνησης το έκαναν αδύνατο. Οι ανισότητες παρέμειναν. Λίγες γυναίκες βρέθηκαν σε θέσεις εξουσίας, λίγες εκλέχθηκαν στα διοικητικά όργανα, ενώ οι σεξιστικές ιδέες δεν μπορούσαν απλά να εξαφανιστούν στις ακραίες αντιξοότητες που ακολούθησαν τον Οκτώβρη.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, οι γυναίκες δεν συμμετείχαν εξίσου με τους άντρες, ούτε συνεισέφεραν σημαντικά στα ανώτερα επίπεδα της πολιτικής διαδικασίας, αλλά στο πλαίσιο των περιορισμών της ζωής τους ξεπέρασαν τις προσδοκίες και διαμόρφωσαν την πορεία της επανάστασης. Όπως λένε οι ΜακΝτέρμιντ και Χίλιερ: «Πραγματικά, ο καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στις γυναίκες και τους άντρες παρέμεινε, αλλά, αντί να συμπεράνουμε ότι οι γυναίκες απέτυχαν να αμφισβητήσουν την αντρική κυριαρχία, θα ήταν καλύτερα να αναλογιστούμε πώς ελίχθηκαν μέσα στην παραδοσιακή τους σφαίρα και τι αυτό σήμαινε για την επαναστατική διαδικασία».

Οι γυναίκες ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της επανάστασης του 1917 και έγραψαν Ιστορία δίπλα στους άντρες - όχι ως παθητικοί θεατές ή απολίτικες ψηφίδες, αλλά ως θαρραλέοι συμμετέχοντες των οποίων η στράτευση ήταν πιο ουσιαστική για την απόρριψη της εδραιωμένης καταπίεσης. Το να δούμε την επανάσταση μέσα από τα μάτια των γυναικών μάς δίνει μια πλουσιότερη ανάγνωση του γεγονότος αυτού, που παραμένει η πιο μεταμορφωτική ιστορική στιγμή στις ζωές των γυναικών.

Μετάφραση: Ντίνα Ρηγοπούλου

Πηγή: www.jacobinmag.com

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL