Της Αγγελικής Παπάζογλου
Την προηγούμενη εβδομάδα παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων ο αντίστοιχος Δείκτης για το διάστημα 2005-2015 που μετρά την πρόοδο που επιτυγχάνεται ή την καθυστέρηση που παρατηρείται στις χώρες της Ε.Ε. σε έξι τομείς: εργασία, χρήμα, γνώση, χρόνος, εξουσία (κέντρα λήψης των αποφάσεων) και υγεία. Ένας έβδομος δείκτης - δορυφόρος για τη βία κατά των γυναικών, που θα παρουσιαστεί τον προσεχή Νοέμβριο, μετράται ξεχωριστά διότι αφορά μόνο σε μία συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα.
Σύμφωνα με τον Δείκτη ο βαθμός επίτευξης των στόχων της ισότητας βρίσκεται κατά μέσο όρο στο 66,2% παρουσιάζοντας βελτίωση τη δεκαετία αυτή μόνο κατά 4,2%. Η μεγαλύτερη πρόοδος, κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, επιτεύχθηκε στη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης των οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων και ιδίως στα διοικητικά συμβούλια των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ενώ, η μεγαλύτερη υποχώρηση καταγράφεται στον τρόπο διάθεσης του χρόνου μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Ειδικότερα, η Ελλάδα υπολείπεται κατά 16,2% από τον κοινοτικό μέσο δείκτη, ενώ κατατάσσεται τελευταία μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα παρουσιάζει μείωση στους δείκτες επίτευξης της ισότητας σε τρεις τομείς: στην υγεία, στο χρήμα και στον ελεύθερο χρόνο ενώ στους δείκτες της εργασίας και των κέντρων λήψης των πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων συγκαταλέγεται στις χώρες με τις πιο χαμηλές επιδόσεις. Στον μόνο τομέα που η χώρα μας παρουσιάζει πρόοδο, τη δεκαετία αυτή, είναι ο δείκτης της γνώσης με ποσοστό αύξησης 8,4%. Ωστόσο, η Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ από τους αντίστοιχους κοινοτικούς μέσους δείκτες παρουσιάζοντας τη μεγαλύτερη απόκλιση σε ποσοστό περίπου 25% στους τομείς γνώσης, χρόνου και εξουσίας, ενώ τη μικρότερη απόκλιση εμφανίζει στον δείκτη της υγείας κατά 3,4%.
Από τα ευρήματα των στοιχείων της έρευνας, στην οποία αξίζει όποιος/α ενδιαφέρεται να ανατρέξει (http://eige.europa.eu/news-and-events/news/gender-equality-index-2017-progress-snails-pace) επιβεβαιώνονται χρόνιες παθογένειες όπως είναι ο έμφυλος επαγγελματικός διαχωρισμός μεταξύ ανδρών και γυναικών όπου οι γυναίκες εξακολουθούν να στρέφονται στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, στην εκπαίδευση, υγεία και πρόνοια και στις τέχνες σε αντίθεση με τους άνδρες που κατευθύνονται, κατά κύριο λόγο, στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στα μαθηματικά και στη μηχανική. Αντίστοιχο, είναι το έμφυλο χάσμα αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ποσοστό 20% κατά μέσο όρο όπως επίσης και στις συνθήκες εργασίας και προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης. Ενώ, όσον αφορά, στις φροντίδες του σπιτιού και της οικογένειας και εκεί δεν παρουσιάζεται αρκετή πρόοδος με αποτέλεσμα ο ελεύθερος χρόνος για τις γυναίκες για κοινωνικές, αθλητικές, πολιτιστικές δραστηριότητες εκτός σπιτιού να είναι περιορισμένος ή και ελάχιστος αφού σε αυτές αναλογεί το βάρος για τη φροντίδα της οικογενειακής εστίας και των προστατευόμενων μελών.
Τα στοιχεία, στα οποία ενδεικτικά αναφερθήκαμε, αποδεικνύουν περίτρανα τον μύθο περί της δήθεν επίτευξης της ισότητας των φύλων ή περί των δήθεν «πολιτικών πολυτελείας» όταν γίνεται αναφορά σε πολιτικές ισότητας που δεν «περισσεύουν» στα μνημονιακά χρόνια. Η πραγματικότητα, όμως, όπως καταγράφεται για τη χώρα μας βρίσκεται στον αντίποδα αυτών των αντιλήψεων και τις διαψεύδει.
Θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε ότι τη δεκαετία της έρευνας 2005-2015 σχεδιάστηκε και εν μέρει υλοποιήθηκε το «Εθνικό πρόγραμμα για την ουσιαστική ισότητα των φύλων 2007-2013» το οποίο χρηματοδοτήθηκε από πόρους του ΕΣΠΑ και έβαλε τις βάσεις για τη δημιουργία του πανελλαδικού δικτύου πρόληψης και καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών, για το Παρατηρητήριο για τους δείκτες ισότητας, για τα σχέδια δράσης για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις δημόσιες πολιτικές στην κεντρική, περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση. Στην ουσία, επρόκειτο για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα το οποίο όμως δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις νέες αυξημένες ανάγκες που προέκυψαν την περίοδο της μνημονιακής κρίσης που είχαν ως αιχμή την απώλεια θέσεων εργασίας για τις γυναίκες, τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις γυναικείων στελεχών της δημόσιας διοίκησης, τις ελαστικές και άτυπες σχέσεις εργασίας, τη φτωχοποίηση και την ανάγκη αναπλήρωσης σε τομείς φροντίδας της οικογένειας και του νοικοκυριού. Επίσης, ζητήματα που σχετίζονταν με την υγεία των γυναικών, προληπτικοί έλεγχοι, ψυχική υγεία - κατάθλιψη κ.ά. βρίσκονταν εκτός του πεδίου παρέμβασης. Μικρή ήταν η συνεισφορά του προγράμματος σε ζητήματα γυναικών που ανήκαν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Ως εκ τούτου, η παρέμβαση του προγράμματος ήταν και παρέμεινε έως τέλους κυρίως θεσμικού χαρακτήρα στις δομές της δημόσιας διοίκησης και λιγότερο ως καθόλου κοινωνικού χαρακτήρα.
Στον αντίποδα, το νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2016-2020 για την ισότητα των φύλων που σχεδιάστηκε και υλοποιείται από την παρούσα κυβέρνηση βασίζεται σε 6 στρατηγικές προτεραιότητες με έμφαση, μεταξύ άλλων, στην αύξηση της απασχόλησης των γυναικών με προμετωπίδα την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, την κοινωνική προστασία και ισότιμη μεταχείριση γυναικών που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις (γυναίκες πρόσφυγες, μετανάστριες, ρομά, με αναπηρία, μονογονείς, άνεργες, αποφυλακισμένες, τοξικοεξαρτημένες, άστεγες κ.λπ.) καθώς και την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Ενώ, παράλληλα αναπτύσσονται πολιτικές για την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων στην εκπαίδευση, πολιτισμό, αθλητισμό και ΜΜΕ καθώς και στην υγεία και στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.
Ωστόσο, τα προγράμματα και τα σχέδια δράσης ισότητας όσο προωθητικά και αν είναι όταν υλοποιούνται σε συνθήκες απουσίας φεμινιστικού κινήματος και χωρίς αντίστοιχες νομοθετικές παρεμβάσεις που θωρακίζουν τις πολιτικές κινδυνεύουν να έχουν μικρά αποτελέσματα. Η εμπειρία των πρόσφατων νομοθετικών πρωτοβουλιών για το σύμφωνο συμβίωσης και τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου αποτέλεσαν τομή γιατί συνδέθηκαν με τις ανάγκες και τις διεκδικήσεις ενός κινήματος και με την αυτονόητη προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίστοιχα, έφθασε η ώρα για το φεμινιστικό κίνημα να θέσει εκ νέου τη νέα φεμινιστική ατζέντα των αριστερών διεκδικήσεων και διακυβευμάτων με αιχμή τη γυναικεία χειραφέτηση.
Μία νέα σύγχρονη νομοθετική πρωτοβουλία με αιχμή την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών με διασφάλιση της συνέχισης των σχετικών δομών, το νομοσχέδιο για την ουσιαστική ισότητα των φύλων και τη διεύρυνση της ποσόστωσης λόγω φύλου στο 40% στις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές μπορούν να αποτελέσουν μέρος της ατζέντας του κινήματος.
Ταυτόχρονα αποτελούν σημαντικό πεδίο για κυβερνητική πρωτοβουλία καθώς ενισχύονται οι προτεραιότητες με ταυτοτικό χαρακτήρα στο κυβερνητικό έργο μετά ιδιαίτερα τη δεύτερη αξιολόγηση. Στο πλαίσιο αυτό αποτελεί ευθύνη και αυτονόητη υποχρέωση της παρούσας κυβέρνησης να τα προχωρήσει γρήγορα και αποφασιστικά!
* Η Αγγελική Παπάζογλου είναι συντονίστρια του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής/Φύλου ΣΥΡΙΖΑ
