Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Για τις επόμενες ώρες και μέρες ο κόσμος θα γυρίζει γύρω από τον άξονα του Βερολίνου. Μπορεί αυτές οι γερμανικές εκλογές να έχουν χαρακτηριστεί βαρετές, αφού εδώ και μήνες έχει κριθεί η άνετη πρωτιά της γερμανικής Δεξιάς έναντι της ασθμαίνουσας Σοσιαλδημοκρατίας, αλλά δεν είναι διόλου αδιάφορες ούτε οι επιδόσεις των υπόλοιπων κομμάτων ούτε οι διαπραγματεύσεις που θα κάνει η Μέρκελ για να επιλέξει τον ιδεώδη κυβερνητικό εταίρο, οι οποίες θα κρατήσουν ίσως και εβδομάδες.
Πρακτικά οι εξελίξεις είναι ανοικτές σε τρία ενδεχόμενα: μικρός συνασπισμός CDU/CSU με Φιλελεύθερους ή Πράσινους, μεσαίος συνασπισμός και με τους δυο, μεγάλος συνασπισμός ξανά με το SPD. Καθοριστικό ρόλο στην τελική επιλογή της καγκελαρίου για τη σύνθεση του συνασπισμού της θα παίξει η εκλογική επίδοση της ακροδεξιάς AfD.
Ως προς τα ενδογερμανικά ζητήματα, και τα τρία σενάρια είναι ρεαλιστικά, μιας και στη γερμανική πολιτική έχει εδραιωθεί κουλτούρα συμβιβασμών. Πιο δύσκολα είναι τα πράγματα στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ατζέντας της νέας γερμανικής κυβέρνησης. Για την οποία Μέρκελ και Σόιμπλε έσπευσαν να δημιουργήσουν τετελεσμένα όχι μόνο έναντι των άλλων γερμανικών κομμάτων, αλλά και έναντι των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Η ιδέα ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (EMF), αίφνης, αν και κυοφορείται από το 2012 στο κεφάλι του Β. Σόιμπλε, επισημοποιήθηκε από τον ίδιο στην εκκίνηση της προεκλογικής εκστρατείας στις αρχές του έτους. Αλλά πέρασαν μήνες μέχρι να ενταχθεί στο προεκλογικό πρόγραμμα της CDU/CSU, να σχολιαστεί από τα άλλα κόμματα και να αποσαφηνιστεί ότι αποτελεί τον πυρήνα μιας συμφωνίας με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν.
Και μόλις την περασμένη εβδομάδα, χωρίς να έχει συζητηθεί σε κανένα ευρωπαϊκό όργανο, χωρίς να είναι γνωστό αν και πόσες κυβερνήσεις της Ευρωζώνης συμφωνούν, ο (απερχόμενος, κατά δήλωσή του) πρόεδρος της Κομισιόν, στην ομιλία του για την «Κατάσταση της Ένωσης», παρουσίασε τη δημιουργία EMF ως επίσημο στόχο της Ε.Ε. Και μάλιστα με χρονοδιάγραμμα μέχρι τη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου.
Η επισημοποίηση της επιλογής του υπό ανασυγκρότηση γαλλογερμανικού άξονα για μετεξέλιξη του ESM σε European Monetary Fund έγινε δεκτή σαν το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο. Κανείς δεν αναρωτήθηκε πώς ακριβώς θα γίνει αυτό. Θα απαιτήσει αλλαγή της συνθήκης για τον ESM; Θα ενταχθεί στις συνθήκες της Ε.Ε. ή θα είναι άλλη μια «διακυβερνητική συμφωνία», με το ένα πόδι εκτός «ευρωπαϊκού κεκτημένου», όπως ο ESM; Τι σχέση θα έχει με τα άλλα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.; Πώς θα παίρνει αποφάσεις; Με ομοφωνία, κατά πλειοψηφία ή με τις ειδικές πλειοψηφίες που εφαρμόζονται σήμερα στον ESM και οι οποίες απονέμουν στη Γερμανία ένα καθαρό βέτο; Και τι ακριβώς δουλειά θα κάνει το EMF πέρα από το να δανείζει τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης και τις τράπεζές τους;
Τα ερωτήματα δεν είναι ρητορικά. Μέχρι στιγμής δεν έχει κατατεθεί κανένα έγγραφο εργασίας για το πώς φαντάζονται το EMF οι εισηγητές του. Έχουμε μόνο το αδρό περίγραμμα για το πώς το φαντάζεται ο εμπνευστής του Β. Σόιμπλε.
Στις αρχές του χρόνου είχε «οραματιστεί» -φωναχτά!- ένα «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο που θα λειτουργεί ως ανεξάρτητη αρχή και θα έχει αρμοδιότητα να ελέγχει την εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας σε κάθε κράτος της Ευρωζώνης, είτε έχει δανειστεί είτε όχι». Δηλαδή μιλούσε για πλήρη υποκατάσταση όχι μόνο της «πολιτικής» Κομισιόν, αλλά και του «άτυπου» Eurogroup. Πάντως φανταζόταν ένα EMF μακριά από το ενοχλητικό πολιτικό πλαίσιο της Ε.Ε. Ένα αυθεντικό, πολιτικά ανεξέλεγκτο ευρωπαϊκό ΔΝΤ.
Υποθέτουμε ότι η γαλλική ηγεσία προτιμά ένα πολιτικό EMF, ενταγμένο σε μια «ομόσπονδη» Ευρωζώνη, με κοινό υπουργό Οικονομικών, κοινό προϋπολογισμό, ακόμη και κοινό κοινοβούλιο (το μόνο από το γαλλικό «πακέτο» που απέρριψε ο Γιούνκερ).
Αλλά η γερμανική ηγεσία δεν έχει να παζαρέψει τη νέα αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης μόνο με τον Μακρόν. Πριν απ’ όλα θα τη διαπραγματευτεί με τους μελλοντικούς κυβερνητικούς εταίρους της.
Αν αυτοί -ή ανάμεσα σ’ αυτούς- είναι οι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP), που βγάζουν φλύκταινες στην ιδέα ενός EMF, διότι θεωρούν ότι θα οδηγήσει σε «αμοιβαιοποίηση του χρέους», η επόμενη κυβέρνηση Μέρκελ είναι βέβαιο ότι θα απαιτήσει ισχυρές εγγυήσεις ότι δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο: ρήτρες συντεταγμένης χρεοκοπίας ή αποπομπής χώρας από την Ευρωζώνη, όπως ζητεί το FDP, και, πάνω απ’ όλα, μεγάλο βαθμό «ανεξαρτησίας» του νέου πανίσχυρου θεσμού.
Τότε ίσως διαπιστώσουμε ότι οι ιδέες που σε ανύποπτους χρόνους έχει διατυπώσει ο Β. Σόιμπλε έγιναν «ιδέες» των Φιλελεύθερων (αλλά και της ακροδεξιάς AfD) γιατί απλώς ο δαιμόνιος πολιτικός -και η ελίτ που εκπροσωπεί- τους χρησιμοποίησε επιδέξια ως λαγούς του.
