Του Γιάννη Μπαλάφα*
Κλείνει σχεδόν ενάμισης χρόνος από το κλείσιμο της βαλκανικής οδού τον Μάρτιο του 2016. Το κλείσιμο των συνόρων είχε αποτέλεσμα τη συνομολόγηση κάποιων κοινών αρχών μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας προκειμένου να δημιουργηθεί ένας, σχετικά υποτυπώδης, μηχανισμός εξέτασης των αιτημάτων διεθνούς προστασίας που αφορά τις χώρες της Ε.Ε. εκτός των φυσικών της συνόρων.
Επιτρέψτε μου όμως να πω πως η μείωση των ροών, με έναν βίαιο τρόπο, όπως είναι το κλείσιμο των συνόρων, δεν εξαφανίζει το πρόβλημα, απλά το μετατοπίζει. Όσο η αποδοχή αιτημάτων παραμένει στη διακριτική ευχέρεια των κρατών, οι ροές απλά συσσωρεύονται στις χώρες πρώτης εισόδου ή σε χώρες που έχουν σύνορα με την Ε.Ε. Στην ευρύτερη κοιλότητα της Μεσογείου, την Τουρκία, τη Λιβύη, τον Λίβανο, την Αίγυπτο, έχουμε δημιουργήσει αποθήκες ψυχών και αυτό είναι κάτι που δεν συνάδει με τις αξίες μας ως κρατών - μελών της Ε.Ε., αλλά, θέλω να πιστεύω, ούτε και ως εθνικών κρατών.
Τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχουν εκδιωχτεί βίαια από τον τόπο τους προκειμένου να αποφύγουν τη φρίκη του πολέμου και την απειλή κατά της ζωής τους δεν μπορούν να περιμένουν την ευκαιριακή ελεημοσύνη μας, πρέπει να απολάβουν την έμπρακτη συμπαράστασή μας.
Ας είμαστε ειλικρινείς, ο δυτικός κόσμος έχει σημαντική ευθύνη για τη δημιουργία των συνθηκών που οδήγησαν στη βίαιη μετακίνηση πληθυσμών από τη δεκαετία του 1990 και ύστερα. Οι δύο πολεμικές επιχειρήσεις στο Ιράκ, ο μακροχρόνιος πόλεμος στο Αφγανιστάν, οι βομβαρδισμοί στα Βαλκάνια, η αποσταθεροποίηση της Λιβύης και του Ιράν, η παρέμβαση στην εσωτερική έννομη τάξη της Συρίας είναι μόνο μερικά από τα γεγονότα τα οποία οδήγησαν, είτε ως γενεσιουργές αιτίες είτε ως καταλύτες, στην τόσο μαζική μετακίνηση πληθυσμών των τελευταίων ετών.
Στην άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος βρίσκεται η οικονομική μετανάστευση. Οι συνεχώς διευρυνόμενες ανισότητες μεταξύ των λαών, ο διαμοιρασμός του πλανήτη σε πλούσιους και φτωχούς δεν μπορεί παρά να βαραίνει και πάλι τις πλάτες μας ως μελών της Ε.Ε. αλλά και ως πολιτών του πλούσιου τεταρτημορίου.
Όπως ακριβώς συμβαίνει μέσα στις κοινωνίες των χωρών μας, έτσι ακριβώς και σε παγκόσμια κλίμακα εσφαλμένες πολιτικές δημιουργούν ανισότητες μεταξύ των λαών. Αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε το πρόβλημα οριστικά, οφείλουμε να καταπολεμήσουμε αυτές τις ανισότητες. Θυμίζω δε πως τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. έχουμε έναν λόγο παραπάνω. Για εμάς δεν είναι θέμα μόνο αρχών, είναι θεσμική μας υποχρέωση, η οποία προκύπτει από το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που υπεγράφη το 2008.
Ο καθορισμός ενός συστήματος διεθνών κανόνων και η καθιέρωση νόμιμων, τακτικών και ασφαλών οδών μετανάστευσης για τους πρόσφυγες και τους οικονομικούς μετανάστες μόνο επωφελής μπορεί να είναι τόσο για τις χώρες υποδοχής όσο και για τις χώρες προέλευσης. Θα περιορίσει σημαντικά, ή ιδανικά θα βάλει ένα τέλος, στα δίκτυα διακινητών που δραστηριοποιούνται εκμεταλλευόμενα την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες έντονης φτώχειας ή βιώνουν τη φρίκη του πολέμου ή των φυσικών καταστροφών.
Επιπλέον θα λειτουργήσει θετικά στο άδικο βάρος που επωμίζονται αυτή τη στιγμή τα «κράτη της πρώτης εισόδου», όπως είναι η Ελλάδα. Ένα πρώτο βήμα θα είναι η καθιέρωση μιας κοινής πολιτικής στα θέματα της μετανάστευσης, του ασύλου και των επιστροφών. Σε τελική ανάλυση η Ευρώπη οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις αξίες της.
* Από την ομιλία του υφυπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μπαλάφα στην ημερίδα με θέμα «Towards a Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration: Perspectives from the Western Balkans and beyond», που διεξήχθη στην Αυστρία την Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2017 και συνδιοργανώθηκε από το ομοσπονδιακό υπουργείο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων της Δημοκρατίας της Αυστρίας και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Οι χώρες που συμμετείχαν ήταν αυτές της περιοχής των δυτικών Βαλκανίων -Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο και Σερβία- καθώς και οι γειτονικές χώρες, Ελλάδα, Κροατία, Σλοβενία και Βουλγαρία.
