του Δημήτρη Σκαρπαλέζου *
Μέχρι πρόσφατα δίδασκα μαθηματικά σε γαλλικό πανεπιστήμιο και έβλεπα με συντριβή τα αποτελέσματα των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων “ευρωπαϊκής κοπής” στη μαθηματική παιδεία.
Με αυτήν την εμπειρία, φοβάμαι ότι το πρόσφατο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας λειτουργεί άθελά μας σαν δούρειος ίππος της μεταμοντέρνας νεοφιλελεύθερης “αποδόμησης” της παιδείας και του περάσματος από τη “γνωσιοκεντρική” εκπαίδευση στη "χρησιμοθηρική", με στόχο, αντί για μορφωμένους πολίτες, άμεσα χρησιμοποιήσιμο “ανθρώπινο δυναμικό”.
Δύο στοιχεία του νομοσχεδίου πηγαίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση και προεκτείνουν μια σειρά από “μεταρρυθμίσεις” στα προγράμματα που με μεταμοντέρνο προσωπείο “προοδευτικότητας” αποδομούν την παιδεία και απομακρύνονται από την παράδοση του Ευκλείδη και του Αρχιμήδη, επαναφέροντάς μας σε αντιλήψεις κοντύτερα στα μαθηματικά και την επιστήμη των Βαβυλωνίων.
Το πρώτο είναι η απομάκρυνση των μαθηματικών από τις εξετάσεις για τις σχολές που παράγουν τους δασκάλους της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό είναι η εφαρμογή στην Ελλάδα μέτρου που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχει επιβληθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την ανίερη συμμαχία νεοφιλελεύθερων "θινκ τανκ" και μεταμοντέρνων "παιδαγωγών".
Στη Γαλλία ο ρόλος της μαθηματικής παιδείας στις διαδικασίες επιλογής των δασκάλων έχει υποβαθμιστεί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δάσκαλοι που δεν μπορούν να εξηγήσουν το γιατί και το πώς των κανόνων για την πρόσθεση των κλασμάτων!
Όπως πρόσφατα στην Ελλάδα, στη Γαλλία η ευκλείδειος γεωμετρία έχει υποχωρήσει στα προγράμματα σπουδών. Έχει διευρυνθεί το κομμάτι που ασχολείται με τη στατιστική και τις πιθανότητες, με το επιχείρημα ότι αυτά “χρησιμεύουν” στην οικονομία. Επίσης, έχει υποχωρήσει δραματικά η αποδεικτική διαδικασία, με αποτέλεσμα, συχνότατα, πρωτοετείς των μαθηματικών να μην γνωρίζουν καμιά απόδειξη του Πυθαγορείου θεωρήματος, να δυσκολεύονται στους συλλογισμούς τής εις άτοπον απαγωγής και να θεωρούν τις αποδείξεις περιττό βάρος. Η μείωση της ευκλείδειου γεωμετρίας έχει καταστροφικά αποτελέσματα στη μαθηματική παιδεία γιατί είναι το πεδίο όπου μπορεί να εκτυλίσσεται πιο εύκολα η εκπαίδευση για νέα παιδιά στην αποδεικτική διαδικασία καθώς η εικόνα προετοιμάζει τη λογική απόδειξη και βοηθάει στον συλλογισμό.
Μετά τη "μεταρρύθμιση" των προγραμμάτων προς αυτήν τη “χρησιμοθηρική” κατεύθυνση, θυμάμαι σε μια τάξη πρωτοετών ότι ένας από τους λίγους φοιτητές που παρακολουθούσαν με άνεση τον συλλογισμό τής εις άτοπον απαγωγής, όταν τον ρώτησα γιατί του είναι τόσο κατανοητή αυτή, αντίθετα με τους περισσότερους φοιτητές, μου απάντησε: "για μένα ήταν πιο εύκολο γιατί είχα κάνει στο Λύκειο αρχαία ελληνικά".
Η αναγκαία για όλους μαθηματική παιδεία δεν είναι ένα συνονθύλευμα τύπων και αλγορίθμων, αλλά εκπαίδευση στην μαθηματική σκέψη και διαδικασία που είναι απαραίτητη και για τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως πολύ σωστά είχε καταλάβει ο Πλάτωνας με το «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μου την στέγην», γραμμένο στην είσοδο της σχολής του.
Η καλύτερη μαθηματική παιδεία, λοιπόν, των δασκάλων είναι απαραίτητη για την ποιότητα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δεύτερο προβληματικό στοιχείο μού φαίνεται ότι είναι το πέρασμα από τέσσερα σε τρία μαθήματα και η εξειδίκευση που αυτό θα επιφέρει.
Ένα καλό επίπεδο ανώτατης παιδείας προϋποθέτει οι των θετικών επιστημών να μην είναι "αγράμματοι" στις ανθρωπιστικές επιστήμες (όπως άλλωστε φαίνεται στο παράδειγμα του φοιτητή που καταλάβαινε τον μαθηματικό συλλογισμό γιατί είχε κάνει αρχαία) και οι των ανθρωπιστικών επιστημών να είναι σε θέση να παρακολουθήσουν έναν απλό μαθηματικό συλλογισμό.
Πέρα από τους μνημονιακούς εκβιασμούς, υπάρχει και η "μοντερνιστική" ιδεολογία των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που μας οδηγούν "να βάζουμε τα χεράκια μας για να βγάλουμε τα ματάκια μας!" Μια αλλαγή κατεύθυνσης μπορεί να μας φέρει στην πρωτοπορία της θεωρητικής και επιστημονικής γνώσης, ενώ μια ακόμα υποταγή στα αδιέξοδα μεταμοντέρνα -νεοφιλελεύθερης κοπής- μοντέλα, κινδυνεύει να βαθύνει την “αποδόμηση” της παιδείας και της γνώσης.
* Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος δίδασκε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 7
