Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Σκέψεις για την κοινωνική οικονομία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Σκέψεις για την κοινωνική οικονομία

Του Ευάγγελου Νικολαΐδη*

Ορισμένες φορές δίπλα σε έννοιες για τις οποίες θεωρείται ότι από μόνες τους δεν αποδίδουν το επιθυμητό περιεχόμενο, δημιουργείται η ανάγκη για προσθήκη άλλων ιδεολογικών κατασκευών. Με τις νέες έννοιες επιχειρείται η συμπλήρωση, η αποσαφήνιση του περιεχομένου της αρχικής ιδέας ή/και η απόδοση κάποιας έμφασης.

Στην περίπτωση της κοινωνικής οικονομίας αυτή η ανάγκη, η οποία μπορεί να είναι πραγματική αλλά ενδεχομένως και φαινομενική, οδηγεί στο πρόβλημα της μη διάκρισης ανάμεσα στη λειτουργία μιας έννοιας ως αυτοτελούς ή/και πρωταρχικού σκοπού και στον εντοπισμό της ως ενυπάρχοντος ή/και απορρέοντος περιεχομένου. Ενδέχεται, δηλαδή, ο χώρος που καλούνται να καλύψουν οι πρόσθετες έννοιες να είναι ήδη καλυμμένος από την ιδέα της οποίας το περιεχόμενο επιχειρείται να αποσαφηνιστεί ή/και να συμπληρωθεί.

Οι προσθήκες δημιουργούν συμπλέγματα εννοιών, όπως π.χ. «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», «συνεργατική, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία». Συγχρόνως όμως, η πρόθεση συμπλήρωσης μιας ιδέας ενδέχεται να δημιουργεί και άλλα μη επιθυμητά αποτελέσματα. Καταρχάς η προσφυγή στη συμπλήρωση υπονοεί κάποιο έλλειμμα στην αρχική κατασκευή και δηλώνει αμφισβήτηση για το πραγματικό της περιεχόμενο. Επιπλέον, δημιουργείται σύγχυση, διότι για τον ορισμό καθεμιάς από τις συστατικές ιδέες του συμπλέγματος χρησιμοποιούνται έννοιες που έχουν στοιχεία αλληλοεπικάλυψης («κοινωνικό», «αλληλεγγύη», «συνεργατικό»), καθώς το περιεχόμενό τους ενυπάρχει (έστω και αν αποδίδεται διαφορετικό νόημα) στις υπόλοιπες οι οποίες συναποτελούν το σύμπλεγμα.

Στο σύμπλεγμα «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», η έννοια της «αλληλεγγύης» εμπεριέχεται και στο «κοινωνική». έχει όμως διαφορετικό περιεχόμενο στην περίπτωση, π.χ., των συνεταιρισμών από αυτό των φορέων της αλληλέγγυας οικονομίας. Η «αλληλεγγύη» στην περίπτωση των συνεταιρισμών ενυπάρχει και αναφέρεται πρωτίστως, αλλά όχι αποκλειστικά, στην αλληλεγγύη μεταξύ των μελών, ενώ η «αλληλεγγύη» στην περίπτωση της αλληλέγγυας οικονομίας απευθύνεται σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Χαρακτηριστική περίπτωση αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του συνεταιρισμού είναι η δημιουργία αποθεματικού από το πλεόνασμα. Καθώς το πλεόνασμα προκύπτει από τις συναλλαγές με τα μέλη και η διανομή του γίνεται ανάλογα με το ύψος των συναλλαγών, συνεπάγεται ότι η δημιουργία αποθεματικού αφαιρεί μεγαλύτερο τμήμα πλεονάσματος από αυτούς που είχαν υψηλότερες συναλλαγές, προς όφελος κοινών στόχων.

Στο σύμπλεγμα «συνεργατική, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», αν δεχθούμε ότι «συνεργατισμός» είναι η συνεργασία στη βάση ορισμένων αρχών, τότε ο «συνεργατισμός» εμπεριέχεται στο «κοινωνική και στο αλληλέγγυα», καθώς η συνεργασία των εμπλεκομένων σε αυτές τις μορφές συλλογικής δράσης γίνεται στη βάση συγκεκριμένων αρχών.

Επομένως, από την οπτική του εννοιολογικού συστήματος των συνεταιρισμών, της κυρίαρχης μορφής της κοινωνικής οικονομίας, τα συμπλέγματα «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» και «συνεργατική, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» συνιστούν πλεονασμό. Αντιστοίχως, από την οπτική του εννοιολογικού συστήματος της αλληλέγγυας οικονομίας, το σύμπλεγμα «κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» θα πρέπει να συνιστά πλεονασμό, καθώς η αλληλεγγύη εμπεριέχει το κοινωνικό στοιχείο. Κατ’ ακολουθία, από την οπτική της συνεργατικής οικονομίας το σύμπλεγμα «συνεργατική, κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία» θα πρέπει επίσης να συνιστά πλεονασμό.

Η καταιγιστική εξάπλωση ποικίλων εκφάνσεων της κοινωνικής οικονομίας, σε αριθμό και σε πεδία δραστηριότητας, ως απάντηση στις επιπτώσεις της ύφεσης, εισήγαγε νέες έννοιες και απέδωσε διαφορετική έμφαση ακόμα και διαφορετικό περιεχόμενο σε ήδη υπάρχουσες. Αναπόφευκτο αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία σύγχυσης γύρω από την έννοια της κοινωνικής οικονομίας. Η διατήρηση της ασάφειας υπονομεύει την ιδέα της κοινωνικής οικονομίας και τροφοδοτεί την αναντιστοιχία ανάμεσα στον βαθμό εξάπλωσής της και στις δυνατότητες που έχει για την αντιμετώπιση οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Έστω και αν δεν έχει νόημα η καθολική συμφωνία για το περιεχόμενο των εννοιών, η συζήτηση για τις αιτίες των διαφορετικών απόψεων είναι χρήσιμη τουλάχιστον στην οργάνωση του διαλόγου.

* Ο Ευάγγελος Νικολαΐδης διδάσκει Πολιτική Οικονομία του Αγροτικού Τομέα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL