Του Δημήτρη Σεβαστάκη
Ο σεισμός σαν να θέλει να διαγράψει την Ιστορία. Σαν να είναι ένα φυσικό φαινόμενο αμνημοσύνης, επανεκκίνησης. Γκρεμίζει τα παλιά κτήρια, τα άοπλα αυτά που βασίζονταν περισσότερο στον εμπειρισμό και την επιδεξιότητα παρά στην επιστήμη και τον τεχνολογικό υπολογισμό.
Οι καταστροφές είναι μια αφορμή. Στη Νέα Ορλεάνη ο τυφώνας Κατρίνα και οι δομικές καταστροφές έδωσαν αφορμή στον Φρίντμαν να προτείνει να δοθούν κουπόνια στους μαθητές των δημόσιων σχολείων, ώστε να φοιτήσουν στα επιδοτούμενα ιδιωτικά και να μην επενδυθεί δεκάρα στην ανοικοδόμηση του δημόσιου συστήματος Παιδείας. Η χρήση της καταστροφής για την αναθέρμανση της οικονομίας είναι από τις βασικές αξιωματικές του οικονομικού φονταμενταλισμού. Παραφράζοντας τον Κρόκο, στην Κω, προ ολίγου στη Βρίσα, τα εξαιρετικά παλιά κτίσματα σαν να επιστρέφουν στην αρχή τους, σαν να αποδίδονται στη γη απ’ όπου ξεκίνησαν. Διαγράφονται φάσεις ανάπτυξης, κομμάτια ιστορίας, τεχνολογικές στρώσεις. Σαν να ξηλώνει ο σεισμός το βιογραφικό ενός τόπου δημιουργώντας έναν βίαιο τοκετό πάνω σε μια θανάτωση.
Για πολλά χρόνια η Ελλάδα γκρέμιζε μόνη τα κτήρια, εξάλειφε μόνη το παρελθόν. Υπήρξε πολιτικά «σεισμική» αφού ο εμφύλιος και οι προγενέστερες εθνικές καταστροφές, δημιούργησαν μια νόθα αστυφιλία. Δηλαδή δεν ήταν λόγοι παραγωγικής αλλαγής αυτοί που συγκέντρωσαν τον κόσμο στις πόλεις, αλλά λόγοι πολιτικής απόφασης. Διώχτηκε μεγάλο μέρος του πληθυσμού από τις εστίες του, από τα χωριά, από τα βουνά, από τα καλλιεργημένα. Η αντιπαροχή, ένα πρακτικό επινόημα γρήγορης και μαζικής στέγασης εξασφάλιζε μεν ένα διαμέρισμα χωρίς ποντίκια, με στοιχειώδεις αστικές προδιαγραφές (τουαλέτα, ζεστό νερό, θέρμανση, στέγη που «δεν τρέχει», αποχετευτικά συστήματα κ.λπ.), χωρίς αισθητικούς, αλλά κυρίως λειτουργικούς κώδικες, που όμως εκχέρσωνε και αφαιρούσε τα προγενέστερα οικιστικά ίχνη. Ουσιαστικά η Ελλάδα βιάζονταν να δημιουργήσει μια νέα Ιστορία, μια ιστορία πάνω στην ιστορία.
Ο πολιτικός σεισμός, δεν οφείλονταν μόνο στη σύγκρουση με τη Δεξιά και τους παλιούς συνεργάτες των Γερμανών, αλλά και σε μια μέριμνα να ιδρυθεί η χώρα και ο λαός πάνω σε λευκό χαρτί. Με αυτήν την έννοια ο τόπος μας ήταν νομαδικός ως προς τις μορφές και τις παγιώσεις, μετακινούμενος σε μια ιονόσφαιρα χωρίς βαρύτητα, προσαρμοστικός, χωρίς τη μελαγχολία του Τσέχωφ , χωρίς «βυσσινόκηπο», χωρίς καθηλώσεις και οιμωγές.
Σήμερα έχει αναδυθεί μια ανάγκη για ιστορία. Το παλιό δεν είναι πια η απορριφθείσα κατηγορία της Ιστορίας, δεν είναι αυτονόητα υποδεέστερο του νέου. «Νεωτερισμοί» υπήρξε το κεντρικό συνάρτημα μιας υπεροχής. Όχι μόνο του προϊόντος, αλλά και του χρήστη του, όχι μόνο του μοντέρνου βιομηχανικού ή ενδυματολογικού προϊόντος, αλλά και αυτού που το επέλεξε. Υπόδειγμα ενός τρόπου ζωής. Σήμερα η ανάγκη ρίζας, επανόδου σε μια αφετηρία είναι σημαντικό εργαλείο. Παλιά ταβέρνα, λαδόκολλα, Ζήκος, παλιός ελληνικός κινηματογράφος.
Ναι η κρίση φοβίζει. Ο πολίτης θέλει να επιστρέψει στη μαμά του, στα παιδικά του χρόνια, χρειάζεται την αναπαλαίωση που απομακρύνει από το επώδυνο τώρα. Έτσι ο σεισμός κρύβει, βάζει ένα φίλτρο μπροστά από το πολύτιμο αρχιτεκτονικό χωρικό ίχνος. Υπάρχουν ελπίδες μιας τεχνολογικής ανάκτησης του προγενέστερου. Άρα χρήσης ενός διπλού χρόνου. Όχι καθηλωτικού, αιχμαλωτιστικού, αλλά που ξεκινάει ως πιο έλλογη, πιο σοφή, πιο ενσυνείδητη συνέχεια. Το να επισκευάσεις ένα κτήριο είναι μεγάλο διάβημα. Το καταλαβαίνουν οι αρχιτέκτονες, οι μηχανικοί, αρχίζουν να το αισθάνονται και οι χρήστες. Εσύ ο ίδιος ανακαινίζεσαι, ανατέμνεσαι, ιδρύεσαι.
