Ζούμε την εποχή που οι λαοί διεκδικούν νέο ρόλο, να ξαναπάρουν δηλαδή τη ζωή τους στα χέρια τους, αίροντας έτσι την εμπιστοσύνη τους από τους διαμεσολαβητές της δημοκρατίας. Είναι προφανές ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, έτσι όπως έχει απαξιωθεί και χειραγωγηθεί, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις των σύγχρονων πολιτών. Εξού και οι «αλλοπρόσαλλες» αντιδράσεις τους ανά την υφήλιο στις εκλογικές και δημοψηφισματικές διαδικασίες των ημερών μας. Ειδικά γα την Ευρώπη, ο Ετιέν Μπαλιμπάρ διαπιστώνει ότι, «αν η Ευρώπη αποδεικνύεται ανίκανη, ενώ καλείται από την Ιστορία να πάρει επαναστατικές αποφάσεις, αυτό οφείλεται ταυτόχρονα στο ότι δεν αποτελεί πολιτικό υποκείμενο και στο ότι δεν διαθέτει δημοκρατική νομιμοποίηση».
Αυτή η Ε.Ε. δεν αρέσει πλέον στους λαούς της και αυτό είναι κάτι που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. Είναι αναγκαίο -και αναπόφευκτο άλλωστε- να διαλυθεί αυτή η Ε.Ε., ώστε να οικοδομηθεί εξαρχής και με την πρότερη εμπειρία ένα νέο ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε δημοκρατικές βάσεις και με τις αναγκαίες διασφαλίσεις της δημοκρατίας. Και είναι επίσης αναγκαίο να διασφαλιστούν θεσμικά οι ευρωπαϊκοί λαοί από την κυριαρχική βουλιμία της Γερμανίας.
Η δημοκρατία, εξ ορισμού, δεν μπορεί παρά να είναι αριστερή, αφού το ίδιο το όνομά της σημαίνει «εξουσία του λαού», ο λαός αποφασίζει «κατά πλειοψηφίαν» και η πλειοψηφία του λαού (των πολιτών) είναι πάντα οι φτωχοί (Αριστοτέλης), ενώ η Δεξιά εκπροσωπεί αείποτε τους «ολίγους» (πβ. ολιγαρχία), τους πλούσιους και τα συμφέροντά τους. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν είναι η επέκταση της δημοκρατικής διαδικασίας σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και η διεύρυνση όπως και η εμβάθυνση της δημοκρατίας με τρόπο που θα διασφαλίζει σε κάθε περίπτωση τα πραγματικά συμφέροντα του λαού -των πολλών, και κυρίως των πιο αδύναμων στρωμάτων- κατοχυρώνοντας συνάμα δικλίδες ασφαλείας απέναντι σε κάθε επιβουλή εκ μέρους όσων έχουν συμφέρον να υπονομεύουν και τελικά να αχρηστεύουν τους θεσμούς της λαϊκής κυριαρχίας, κάτι που συμβαίνει γενικά στις περισσότερες χώρες του κόσμου των ψευδεπίγραφων δημοκρατιών.
Τις τελευταίες αυτές τις ονομάζουν φιλελεύθερες δημοκρατίες, πράγματι όμως, μεθοδευμένα και συστηματικά, επιβάλλουν τη φιλελεύθερη οικονομία εις βάρος της δημοκρατίας, η οποία έτσι έχει καταντήσει αγνώριστη από κάθε άποψη. Δεν είναι φυσικά τυχαίο ούτε επινοήθηκε και καθιερώθηκε άνευ λόγου ο όρος «μεταδημοκρατία», που επισφραγίζει την υποβάθμιση της δημοκρατίας και την υποταγή της σε μια οικονομία υπερεθνική και παγκοσμιοποιημένη, που δεν ελέγχεται από κανένα όργανο με δημοκρατική νομιμοποίηση και ούτε υπάρχει κανείς που να λογοδοτεί υπεύθυνα γι’ αυτήν. Σε μιαν εποχή, που ο κόσμος έχει ανάγκη όσο ποτέ την επέκταση και την εμβάθυνση της δημοκρατίας, σ’ ένα ασταθές και επικίνδυνο διεθνές περιβάλλον, κάποιοι, από ανικανότητα να παρακολουθήσουν την ιστορική εξέλιξη, επιδιώκουν με όλα τα μέσα να γυρίσουν πίσω τον τροχό της Ιστορίας.
Η νέα, λοιπόν, αριστερή πρόταση για τη δημοκρατία, την αγωνιστική ριζοσπαστική δημοκρατία, θα πρέπει να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: Τι έφερε τη γέννηση και τι προκάλεσε τον «θάνατο» της δημοκρατίας στην αρχαία Ελλάδα; Και μήπως η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της φύσης αλλά και των ορίων της δημοκρατίας; Η δημοκρατία -όπως και οι νόμοι- αντιστρατεύεται τη φύση του ανθρώπου ή τη συμπληρώνει προς την ολοκλήρωσή της; Τι είναι αυτό που καταλύει τη δημοκρατία: η κατάχρηση της ελευθερίας ή η υπονόμευσή της; Με διαπιστωμένη πλέον στις μέρες μας τη «θεσμική αδυναμία ελέγχου της εξουσίας από τους πολίτες» στις σύγχρονες «φιλελεύθερες δημοκρατίες», πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αυτό το έλλειμμα; Μπορεί η Ιστορία -υπό την προϋπόθεση ότι μελετάται, κατανοείται και ερμηνεύεται σωστά- να λειτουργήσει ως σηματοδότης του μέλλοντος, προκειμένου να μας δείξει τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε, αποφεύγοντας τουλάχιστον τα λάθη του παρελθόντος;
*O Αντώνης Σαχπεκίδης είναι κλασικός φιλόλογος - συγγραφέας. Το παρόν κείμενο αποτελεί το τρίτο μέρος επίκαιρου προβληματισμού πάνω στη σχέση Ευρωπαϊκής Ένωσης και δημοκρατίας. Βλ. Η Αυγή: “Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία”, (“Συναντήσεις”, 11.6.2017) /article/10811/8223593/antiprosopeutike-demokratia, και “Δημοκρατία και λαϊκή κυριαρχία” (16.6.2017) /article/10811/8237362/demokratia-kai-laike-kyriarchia.
