Τον τρόπο λειτουργίας του κοινοβουλευτικού μας πολιτεύματος τον γνωρίζουν οι περισσότεροι. Βέβαια, στην πολυτάραχη πορεία του νεοελληνικού κράτους ο κοινοβουλευτισμός δεν ήταν πάντα ο κανόνας. Οι δικτατορίες, οι υπό περιορισμούς χλωμές “δημοκρατίες” της μετεμφυλιακής περιόδου, οι παρεμβάσεις του παλατιού και οι αποστασίες έχουν καταγραφεί στη μακρόχρονη πολιτική μας Ιστορία. Τούτων ως δεδομένων, βάσιμα υποστηρίζεται πως η Μεταπολίτευση είναι η πλέον ήρεμη, τυπικά τουλάχιστον, κοινοβουλευτική περίοδος.
Την τρέχουσα περίοδο ήρθε να διαταράξει η τελευταία επταετία, η περίοδος των Μνημονίων, όπως λέγεται. Μια περίοδος με έντονα χαρακτηριστικά οικονομικής υποβάθμισης της χώρας, αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών προηγουμένων δεκαετιών: Απαξίωση της παραγωγής, υπερτίμηση του χρηματιστηριακού κεφαλαίου, υπέρογκος δανεισμός. Όλα επιλογές μιας οικονομικής ελίτ, χωρίς εθνική συνείδηση, άρα και αντίστοιχο σχεδιασμό. Έτσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση, που το οικονομικό πρόβλημα έχει μετατραπεί σε έντονο κοινωνικό. Το πρόβλημα αυτό έχει να αντιμετωπίσει και να επιλύσει η σημερινή κυβέρνηση.
Σ’ αυτή την κατάσταση, ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμπεριφορά της αντιπολίτευσης. Η Ν.Δ., με την ανάδειξη του νέου αρχηγού της λίγους μήνες μετά τις εκλογές του 2015, έθεσε θέμα εκλογών. Είναι η πρώτη φορά μεταπολιτευτικά που αξιωματική αντιπολίτευση θέτει θέμα εκλογών τέσσερις μήνες μετά τις προηγούμενες, χωρίς να αναδεικνύονται ιδιαίτερα σοβαροί λόγοι.
Το αίτημα της αντιπολίτευσης επενδύθηκε σε ενδεχόμενη αποτυχία του προγράμματος 2015-18 και των αξιολογήσεων. Τα γεγονότα έδειξαν πως αυτό δεν συνέβη. Το πρόγραμμα βαδίζει ομαλά προς ολοκλήρωσή του, με θετικές ενδείξεις για τη βελτίωση των οικονομικών δεδομένων της χώρας. Παράλληλα όμως συνέβη κάτι πρωτόγνωρο για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα.
Ισχυροί θεσμικοί μηχανισμοί του κράτους (Ανεξάρτητες Αρχές, ανώτερα δικαστικά όργανα), δείχνουν μια έντονη δραστηριοποίηση, όταν τα ίδια στο παρελθόν αδρανούσαν, μερικώς ή πλήρως. Με αποφάσεις τους καθόρισαν σημαντικές πολιτικές επιλογές σε ζητήματα ιδιαίτερα ευαίσθητα. Έδωσαν έτσι το δικαίωμα σε κάθε πολίτη, στην επιεικέστερη περίπτωση, να θεωρεί τις αποφάσεις τους πολιτικά προσανατολισμένες. Θα λέγαμε κάτι σαν “αντιπολίτευση” νέου τύπου.
Ας αναφερθούμε συγκεκριμένα σε δύο σημαντικά παραδείγματα:
Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ: Ανεξάρτητη Αρχή): Από τη δεκαετία του 1990 έως και τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν ασχολήθηκε με την παράνομη (χωρίς άδειες και κανόνες λειτουργίας) λειτουργία των καναλιών. Τελευταία μάλιστα ήταν πλήρως υποβαθμισμένο με την ελλιπή σύνθεσή του. Είναι γνωστό ότι ύστερα από έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις συγκροτήθηκε με πλήρη σύνθεση (20.11.2016). Έκτοτε, όμως, επί μήνες αδρανεί. Δεν προχωρά σε διαγωνισμό για την αδειοδότηση των καναλιών. Με την αδράνεια αυτή ουσιαστικά διατηρεί το παλαιό άναρχο καθεστώς στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, καθεστώς που προσπαθεί να ανατρέψει η κυβέρνηση. Εύλογα ο κάθε πολίτης συμπεραίνει πως το ΕΣΡ παίζει το παιχνίδι της Ν.Δ. που επιθυμεί και επιδιώκει τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης.
Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ): Δεν χρειάζεται να σχολιάσει κανείς παλαιότερες αποφάσεις του, ούτε τη σιωπή του σε καίρια ζητήματα (παράνομη λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, εξαγωγή σε ξένες τράπεζες περί τα 40 δισ. από τις αρχές της κρίσης κ.λπ.). Αρκεί η τελευταία, περί απαλλαγής του αναδρομικού φορολογικού ελέγχου μεγάλων εισοδημάτων, θέτοντας πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα. Απαλλάσσει έτσι μεγαλοκαταθέτες τραπεζών εξωτερικού, που βάσιμα υποστηρίζεται ότι αρκετοί από αυτούς κατέφυγαν εκεί για να καταθέσουν “μαύρο” χρήμα. Προφανώς, δύσκολα μπορεί να υποστηριχθεί ότι ωφελούνται οι απλοί πολίτες και πως η απόφαση υπερασπίζει το σύνταγμα. Είναι φανερό πως τα συμφέροντα κάποιων υπερασπίζει.
Αρκεστήκαμε επιλεκτικά στα παραπάνω. Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που ζητήματα διαφθοράς και διασπάθισης του δημόσιου χρήματος εξετάζονται στις Επιτροπές της Βουλής. Μέσα δε από τις καταθέσεις μαρτύρων αναδεικνύονται ευθύνες και πολιτικών προσώπων.
Μήπως, λοιπόν, έχουμε μια μετωπική αντιπολίτευση κατά αυτής της κυβερνητικής πολιτικής; Μήπως η πολιτική αντιπολίτευση (κόμματα που κυβέρνησαν στο παρελθόν, με πολιτικές ενοχές και εμπλοκές στελεχών τους σε σκάνδαλα) είναι πολιτικά αδύναμη και ανέλαβαν ρόλους και άλλοι πέραν του μπλοκ των γνωστών ΜΜΕ; Διερωτάται κανείς. Γιατί τα γεγονότα εκεί οδηγούν σε μια “αντιπολίτευση νέου τύπου”, όχι από τα κόμματα, αλλά από θεσμικούς μηχανισμούς του κράτους.
Η καθημερινή επίκληση τήρησης του συντάγματος από διάφορους, είναι εμφανής προτροπή παρέμβασής τους σε καίρια πολιτικά ζητήματα. Όμως αποτελεί ιστορικό δεδομένο πως όταν παραβιάστηκε βίαια το σύνταγμα, όπως τον Ιούλιο του 1965, με παρεμβάσεις του παλατιού και την αποστασία βουλευτών, ή όταν επιβλήθηκε η δικτατορία της περιόδου 1967-74, το σύνταγμα και τη δημοκρατία υπερασπίστηκε ο λαός με τους αγώνες του κι όχι οι θεσμικοί μηχανισμοί του κράτους. Άλλωστε τα ακροτελεύτια άρθρα του (114 παλαιότερα και 120 σήμερα) αυτό υπογραμμίζουν: “H τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Eλλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία”.
Σήμερα, σε περίοδο κοινοβουλευτισμού, τέτοιες ενέργειες θεσμικών οργάνων του κράτους, πέραν κάθε τυπικής αιτιολόγησης, απαξιώνουν πρώτιστα τα ίδια.
* Ο Θανάσης Μιχελής είναι βουλευτής Φθιώτιδας του ΣΥΡΙΖΑ
