Αυτό που προετοιμάζει τους ανθρώπους να αποδεχθούν μια απολυταρχική εξουσία στον μη ολοκληρωτικό κόσμο είναι το γεγονός ότι η αποξένωση, που κάποτε αποτελούσε μια ακραία εμπειρία (μπορούσε κανείς να την αισθανθεί σε περιθωριακές κοινωνικές συνθήκες, όπως τα γηρατειά), έγινε καθημερινό βίωμα για τις συνεχώς πολλαπλασιαζόμενες μάζες του αιώνα μας.1
Είναι χαρακτηριστική η φράση «Δεν με νοιάζει αν οι άλλοι δυσκολεύονται, με νοιάζει τι περνάω εγώ», που ακούγεται στη δουλειά, σε συζητήσεις με φίλους, σε διαλόγους μεταξύ επιβατών στα μέσα μεταφοράς. Γι’ αυτό τον λόγο είναι εντυπωσιακό όταν υπάρχουν άνθρωποι που σκέφτονται και συμπεριφέρονται διαφορετικά. Όχι εγωιστικά. Όχι ως μάζα.
Ένα παράδειγμα είναι οι άνθρωποι εκείνοι που πηγαίνουν σε πλειστηριασμούς κατοικιών συμπολιτών τους και μέσω κινητοποιήσεων αποτρέπουν την εκποίηση σπιτιών και χωραφιών. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτές τις κινητοποιήσεις έχουν, όπως και οι υπόλοιποι, να πληρώσουν λογαριασμούς, να αγωνιούν για τη δουλειά, τους μισθούς, τα παιδιά τους. Καμία από τις έγνοιες δεν τους αποτρέπει να λειτουργούν ως συμπολίτες. Ούτε και η σύλληψη δύο ανθρώπων που συμμετείχαν στην αποτροπή πλειστηριασμών τούς σταμάτησε από το να λειτουργήσουν ως πολίτες και όχι ως αδιάφορη μάζα.
Ακόμη και οι συμβολαιογράφοι, που βλέπουν τους εαυτούς τους ως απλά εκτελεστικά όργανα της ειλημμένης απόφασης του πλειστηριασμού, έδωσαν το περιθώριο να βρεθεί λύση από την Πολιτεία. Απείχαν από συγκεκριμένες κατηγορίες πλειστηριασμών, «οι οποίοι έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, για τα οποία κρίνεται αναγκαία η λήψη μέτρων προστασίας των συμπολιτών μας οφειλετών», όπως έγραφαν στην ανακοίνωσή τους.
«Όσες κι αν χτίζουν φυλακές κι αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας θα 'ναι αληταριό, που όλο θα δραπετεύει» λέει ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου στους στίχους του. Η αλήθεια είναι ότι, παρά τις προσπάθειες μετατροπής των πολιτών σε μάζα, υπάρχουν ακόμη ελεύθερα μυαλά που δεν απομονώνονται. Αυτό δείχνει άλλωστε και ο χώρος όπου πρόσφατα ακούστηκαν οι παραπάνω στίχοι. Το παλιό εργοστάσιο Λιπασμάτων Κερατσινίου, που τα τελευταία 19 χρόνια είχε εγκαταλειφθεί και είχε περάσει στα χέρια τράπεζας. Το παράκτιο κομμάτι του, όμως, επανήλθε στην κυριότητα του Κερατσινίου. Με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής και με τη συνεργασία των υπαλλήλων του δήμου, το σημείο μετατράπηκε σε έναν όμορφο χώρο, όπου πολίτες συνέρρευσαν για να απολαύσουν πολιτισμό.
1 Hannah Arendt, The origins of totalitarinism, 1951, Το ολοκληρωτικό σύστημα. Μετάφραση Γιάννη Λάμψα, Εκδόσεις Ευρύαλος, 1988, Αθήνα. Σελ. 278-279
