Η σοφία δεν αποτελεί προνόμιο αρχαίων λαών, αλλά και φυλών της Αφρικής. Μία εξ αυτών στη Ν. Αφρική χρησιμοποιεί τη λέξη ubuntu, η οποία συνοψίζει τη ρήση «είμαι ένα πρόσωπο μέσω άλλων προσώπων».
Σε εποχές ατομικισμού χρειαζόμαστε τέτοια αποφθέγματα. Δεν είμαστε μόνοι πάνω στην γη, αλλά μέλη ανθρώπινων κοινωνιών και εξ ορισμού η κοινωνία είναι σχέση αλληλεξάρτησης. Η προσωπική μας ευημερία συναρτάται με τη συλλογική, το άτομο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το σύνολο. Προφανώς η συλλογικότητα δεν σημαίνει άρνηση της ατομικότητας, αλλά στην κοινωνία μπορεί να ισχύει το σύνθημα του ΟΗΕ «Όλοι διαφορετικοί - Όλοι ίσοι».
Επεκτείνοντας τη θέση αυτή, τονίζω και τη σχέση αλληλεξάρτησης του ανθρώπου με τη φύση, της οποίας η καταστροφή ενδέχεται να οδηγήσει και στη δική του εξαφάνιση. Συχνά, οι φυσικές καταστροφές χαρακτηρίζονται «θεομηνίες», όρος που αναπαράγει την πανάρχαια αντίληψη ότι τέτοιες καταστροφές είναι συνέπεια «οργής θεού». Ωστόσο, η σύγχρονη επιστημονική αντίληψη -όσο κι αν δεν την ασπάζεται ο Ντόναλντ Τραμπ- είναι ότι, σε τελευταία ανάλυση, οι φυσικές καταστροφές αποτελούν έργο ανθρώπων.
Καλούμαστε, λοιπόν, να προβάλουμε και να διεκδικήσουμε μια νέα έννοια της αλληλεγγύης με βασικό συστατικό της την αλληλεγγύη με τη φύση, που είναι αλληλεγγύη και με τις επόμενες γενιές. Προέκταση της κοινωνικής αλληλεγγύης είναι η διεθνής αλληλεγγύη που ποτέ δεν ήταν σχέσεις χωρών, αλλά σχέσεις λαών και κοινωνιών. Άρα, όταν λέμε ότι η Ε.Ε. πρέπει να τιμήσει μία εκ των ιδρυτικών της αρχών, που είναι η αλληλεγγύη, οφείλουμε ως Αριστερά να διεκδικούμε μία δημοκρατική και κοινωνική Ευρώπη, διότι μόνο έτσι θα επικρατήσει η αλληλεγγύη.
Τα αιτήματα αυτά απουσιάζουν από το λεξιλόγιο των συντηρητικών και ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων. Και τα μεν πρώτα κατά βάση ευθύνονται για το σημερινό άκρως προβληματικό ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τα δε δεύτερα κηρύσσουν την άρνηση και κατεδάφισή του. Γι’ αυτό ενθουσιάστηκε η Λεπέν από τις δηλώσεις Τραμπ κατά της ενωμένης Ευρώπης. Ούτε είναι τυχαίες οι «κατάρες» των ακραίων εθνικιστών στην παγκοσμιοποίηση, αφού αυτοί ομνύουν στη μοναδικότητα του έθνους και πολεμούν τη διαπολιτισμικότητα.
Αν μιλήσουμε για την Ελλάδα, πότε η χώρα μας πορεύτηκε μόνη της; Μήπως δεν χρειάστηκε η διεθνής βοήθεια για την επικράτηση της Επανάστασης του 1821 και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, που στην αρχή ήταν μικρό σε έκταση; Μήπως ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, για τον οποίο καμαρώνουμε, δεν άντλησε στοιχεία από προγενέστερους πολιτισμούς της Μεσογείου και Μ. Ανατολής; Και αν σήμερα τιμάται παγκοσμίως ο πολιτισμός αυτός, δεν οφείλεται στο γεγονός ότι συστατικά του αποτελούν πανανθρώπινες ιδέες και αξίες;
Για να έρθουμε και «στα του οίκου μας», η ελληνική Αριστερά, από τα πρώτα της βήματα, είχε στο κέντρο της τόσο την κοινωνική όσο και την διεθνή αλληλεγγύη. Η πρώτη εφημερίδα με τίτλο «Σοσιαλιστής», που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τον Σταύρο Καλλέργη το 1890, είχε δίπλα στον τίτλο της το σύνθημα «Ένας δι' άπαντες - Άπαντες δι' έναν», ενώ έγραφε ότι «κυκλοφορεί εις Ελλάδα και Τουρκίαν». Μεταγενέστερα, το ΕΑΜ, με κορμό το ΚΚΕ, διακήρυσσε ότι «θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη την λευτεριά», ενώ ο Βασίλης Ρώτας, με ποίημά του καλούσε σε αντίσταση «για να ζούμε αδελφωμένοι // πα' στη γη την οικουμένη».
Στον 21ο αιώνα, το ubuntu έχει αποκτήσει πλανητική διάσταση, αφού πολλά προβλήματα έχουν καταστεί οικουμενικά στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, έναντι της οποίας η Αριστερά δεν είναι κατ’ αρχήν αρνητική. Εμείς, όταν πηγαίναμε στο Πόρτο Αλέγκρε και τη Γένοβα, αργότερα και σε άλλες ηπείρους, εκφράζαμε την αντίθεσή μας στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική εκδοχή της, διεκδικώντας «μια άλλη παγκοσμιοποίηση». Για τη σύγχρονη Αριστερά η παγκοσμιοποίηση, όπως και αν συντελείται, έχει αντικειμενικές αιτίες, «δεν είναι καπρίτσιο κανενός», όπως έλεγε ο Φιντέλ Κάστρο το 1999, σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο του Καράκας. Αντιθέτως για την Ακροδεξιά η παγκοσμιοποίηση είναι ακόμα μία διεθνής συνωμοσία, με πρωτεργάτες τους Εβραιοαμερικανούς.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
