Δεν γνωρίζω αν ο Γιάννης Ρίτσος είχε επισκεφθεί, κατά τη διάρκεια του πολυκύμαντου βίου του, την Κωνσταντινούπολη, είναι όμως σίγουρο πως οι Πολίτες, Ρωμιοί και Τούρκοι, επισκέπτονται συχνά τα ποιήματά του.
Η απέραντη σαν τη θάλασσα ποίησή του για τις ευαισθησίες, τους αγώνες και τα όνειρα των λαών δεν μπορούσαν παρά να αιχμαλωτίσουν ομότεχνούς του, αλλά και απλούς εραστές του ποιητικού λόγου εδώ δίπλα, στη γείτονα χώρα. Ο δικός τους Ναζίμ Χικμέτ, άλλωστε, ήταν πολύ κοντινός του ως καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και ως όραμα και άποψη για την αποστολή της τέχνης.
Από νωρίς, Τούρκοι μεταφραστές μετέφεραν στη γλώσσα τους σπαράγματα μόνον από το μεγάλο έργο του. Ο Οζντεμίρ Ιντζέ είναι ο πιο παραγωγικός ανάμεσα στους συμπατριώτες του όσον αφορά τη μετάφραση. Αλλά και ο Γκιουρκάλ Αϊλάν, ο Σακάν Γιλμάζ και ο Ρωμιός Ηρακλής Μήλλας κατέθεσαν σπουδαίες μεταφράσεις. Ο τελευταίος μετέφρασε τη “Ρωμιοσύνη”, ενώ στα ελληνικά μάς μετέφερε ποιήματα του Γιουκσέλ Καν. Στα τουρκικά μετέφρασε ακόμη Σεφέρη και Καβάφη. Όμως η σχέση του Ρίτσου με την τουρκική ποίηση υπήρξε αμφίδρομη. Ανταπόδωσε την αγάπη των γειτόνων μεταφράζοντας στη γλώσσα μας ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ, τα οποία εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Κέδρος» το 1966.
Ήρθε η ώρα, λοιπόν, να τιμήσουν Έλληνες Ρωμιοί και Τούρκοι τον μεγάλο Έλληνα ποιητή, στην Κωνσταντινούπολη. Στο Σχολείο Γαλατά οργανώθηκε η έκθεση «Έμειναν μόνο οι πέτρες». Το Σχολείο, είναι το παλιό σχολείο των Ρωμιών του Γαλατά. Ένα υπέροχο κτήριο που τώρα έχει μετατραπεί σε χώρο πολιτισμού. «Απαλλοτριώθηκε» από τις Αρχές το 1964, και δόθηκε πίσω στους Ρωμιούς ιδιοκτήτες του το 2012, «την Πέμπτη 23 Μαρτίου, στις 11.30 το πρωί», όπως λένε και οι ίδιοι αναφερόμενοι με συγκίνηση στην ιστορική γι’ αυτούς ημερομηνία. Έχουν βαλθεί λοιπόν να το αποκαταστήσουν, αρχίζοντας από την πρόσοψη. Δραστήριοι Ρωμιοί με πρωτοστάτη την Μαίρη Κομοροσάνο, εργάζονται με αγάπη και μεράκι. Στις αίθουσές του, λοιπόν, οι πέτρες του Ρίτσου συγκεντρώνουν Τούρκους, Αρμένιους και Ρωμιούς εραστές της Τέχνης, για να θαυμάσουν τις ζωγραφισμένες από τον ποιητή πέτρες που έστειλε στον Γαλατά η κόρη του ποιητή Έρη Ρίτσου.
Ακόμα, έχουν την ευκαιρία να δουν και την έκθεση του Κιρκόρ Σαχάκογλου, με την ευκαιρία της οποίας ο ίδιος σημειώνει πως « Κάθε φορά που με πιάνει ψυχοπλάκωμα, το μυαλό μου ταξιδεύει στις απέναντι όχθες... Συναντώ τη θάλασσα, την αγάπη, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Ζορμπά, τον Ηρόδοτο». Μπορεί κανείς να δει σε αυτό το αφιέρωμα στον Ρίτσο εκεί, στο Σχολείο Γαλατά, το ντοκιμαντέρ για τον ποιητή από τη σειρά «Μονόγραμμα» του Γιώργου και της Ηρούς Σγουράκη, να ακούσει απαγγελίες ποιημάτων με τη φωνή του ίδιου του δημιουργού τους, σύντομες διευκρινιστικές εισηγήσεις στην τουρκική γλώσσα, αλλά και ζωντανές απαγγελίες της «Σονάτας του Σεληνόφωτος» στα ελληνικά από την καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπαχτσέσεχιρ Ειρήνη Δημητριάδου και στα τουρκικά από τον Κιρκόρ Σαχάκογλου.
Ο ποιητής της Ρωμιοσύνης έχει τιμηθεί στα πέρατα της γης. Με μεταφράσεις, εκδηλώσεις, εργασίες σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, με τον τραγουδισμένο λόγο του από σπουδαίους συνθέτες και μουσικούς. Καιρός ήταν να αγκαλιάσει και τη “Ρωμιοσύνη” της Κωνσταντινούπολης. Ο ίδιος μετέφρασε το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ «Η πιο όμορφη θάλασσα». Πέρασε αυτή τη θάλασσα, λοιπόν, από το Καρλόβασι της Σάμου έως τον Γαλατά της Κωνσταντινούπολης, και εκεί, από τα θαμπά παράθυρα του Σχολείου, ψιθυρίζει πως «Η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει».
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής της Περιφέρειας Αττικής
