Τόσο στριμωγμένοι, που για να χωράνε στέκονται όρθιοι. Άλλοτε παρατημένοι για μέρες χωρίς φαγητό και νερό. “Small rooms”˙έτσι αποκαλούνται κάτι αλγεινοί οικίσκοι, διαμετακομιστικοί σταθμοί ψυχών και ονείρων, όπου οι λαθροδιακινητές στοιβάζουν τους πρόσφυγες, κερδοσκοπώντας πάνω στην απονενοημένη προσπάθεια των τελευταίων να φτάσουν στη Βόρεια Ευρώπη. «Το μικρό δωμάτιο με τα 101 παράθυρα» (“Small room with 101 windows”)˙αυτός είναι ο τίτλος ενός φιλόδοξου πρότζεκτ, που κέντρο του έχει το ταξίδι των προσφύγων από τις εμπόλεμες ζώνες στην Ευρώπη.
Στις 28, 29 και 30 Μαΐου οι συντελεστές αυτού (ανάμεσά τους και ο γράφων) παρουσίασαν πιλοτικά τη δουλειά τους στο κοινό. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο «Μπενσουσάν Χαν», ένα χάνι του 19ου αιώνα, στα Άνω Λαδάδικα Θεσσαλονίκης. Κορμός της έκθεσης ήταν μια σειρά από «εγκαταστάσεις» (“installations”), με προβολή οπτικοακουστικού υλικού, προερχόμενου σε μεγάλο βαθμό από τα κινητά τηλέφωνα των ίδιων των προσφύγων. Οι «εγκαταστάσεις» πλαισιώνονταν από αναρτημένα δημοσιογραφικά και λογοτεχνικά κείμενα, καθώς και βίντεο με τρίλεπτες αφηγήσεις, που δημιουργήθηκαν για τους σκοπούς της έκθεσης. Θεματικά το εγχείρημα περιλάμβανε μια ιστορική διαχρονία της Μέσης Ανατολής, το πέρασμα των προσφύγων από το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου, τη δράση των λαθροδιακινητών, την αρωγή των εθελοντών κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της Ειδομένης, ενώ κεντρική θέση κατείχε η ίδια η Ειδομένη, συμπληρωμένη από άλλες αντίστοιχες «ζούγκλες»: της Πάτρας, της Σερβίας (Subotica, Horgos και Kelebija), του Μαρόκου (Ceuta και Melilla) και της Γαλλίας (Calais). Το εικαστικό κομμάτι απαρτιζόταν από πίνακες δύο Σύρων προσφύγων ζωγράφων, του Saleh Ismail και του Kawa Haji Majid, από ζωγραφιές προσφυγόπουλων που φιλοξενούνται στο Κέντρο Αλληλεγγύης Θεσσαλονίκης της Solidarity Now, καθώς και από μια ξεχωριστή έκθεση φωτογραφιών του Παλαιστίνιου Emad Aldein Awawdy και του Γιώργου Γεωργαλίδη με τίτλο «Το νερό της μνήμης, το νερό της επιστροφής».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε και η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του πρότζεκτ, αποτελούμενη από δύο μέρη. Το πρώτο περιέχει στατιστικά στοιχεία με πηγή την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Πρόκειται για ένα πολύ εύχρηστο εργαλείο που προορίζεται για κάθε ενδιαφερόμενο, ερευνητή, επιστήμονα και δημοσιογράφο. Στο δεύτερο μέρος της, η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη περιέχει 101 συνεντεύξεις (εξ ου και ο τίτλος του πρότζεκτ), η πλειονότητα των οποίων έχει παραχωρηθεί από πρόσφυγες που κατάφεραν κατά το μάλλον ή ήττον να φτάσουν στον προορισμό τους. Οι συνεντεύξεις αποκαλύπτουν συγκλονιστικά στοιχεία για τους λόγους που τους ώθησαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους, για τις πορείες θανάτου που ακολούθησαν, για τη μαφία των λαθροδιακινητών, για τις συνθήκες ζωής στα camps και στους χώρους φιλοξενίας, ακόμη και για την ανεπάρκεια ή την απροθυμία της Ευρώπης και της διεθνούς κοινότητας να αντιμετωπίσουν τις προσφυγικές ροές. Το υλικό των συνεντεύξεων αποτελεί την αφόρμηση για τη συγγραφή ενός βιβλίου που πρόκειται να εκδοθεί μέσα στο τρέχον έτος.
Το small room project θα κάνει επίσημη πρεμιέρα τον Σεπτέμβριο στο Λονδίνο. Στη συνέχεια θα ταξιδέψει σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, με βεβαιωμένους μέχρι στιγμής σταθμούς το Βερολίνο, το Κόμπλεντς, τις Βρυξέλλες, το Βελιγράδι και την Αθήνα.
Όλοι οι συντελεστές, με επικεφαλής τον εμπνευστή του Βασίλη Τσαρτσάνη, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κόσμο που αθρόα επισκέφθηκε την πιλοτική παρουσίαση, μοιράστηκε μαζί μας συναισθήματα, σκέψεις και προβληματισμούς και μας ενθάρρυνε απλόχερα, για να συνεχίσουμε με περισσότερο μεράκι τη δουλειά μας. Για εμάς το small room project είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις ανθρώπινες ψυχές που χάνονται στο ταξίδι˙ μια Καντιανή κατηγορική προσταγή προάσπισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας˙ τέλος, ένα χρέος που έχουμε ως πολίτες να αναδείξουμε το προσφυγικό στην πολυπλοκότητά του, μακριά από ρητορικές μίσους αλλά και με πλήρη συνείδηση των δυσκολιών που παρουσιάζει η νέα πρόκληση, η ενσωμάτωση δηλαδή των προσφύγων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
* Ο Κώστας Κουτρουμπάκης είναι φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
