Με αυτό το θέμα, τη Δευτέρα 29.05.2017, έλαβε χώρα στην Κηφισιά, στον πολιτιστικό χώρο «Έπαυλη Δροσίνη», ανοιχτή εκδήλωση - θεματική ομιλία της Οργάνωσης Μελών ΣΥΡΙΖΑ Κηφισιάς με ομιλητή τον βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών Μικρασιάτη ιστορικό Δρα Βλάσσιο Αγτζίδη. Είχα την τιμή εκ μέρους του Σ.Ο. της Οργάνωσης να επιμεληθώ την προετοιμασία της εκδήλωσης, τον συντονισμό της ομιλίας και του πολυποίκιλου διαλόγου που ακολούθησε.
Οι συλλογικότητες των Ελλήνων της Μ. Ασίας θεμελίωσαν κοινωνική δύναμη οιονεί αυτοδιοίκησης και σε ουκ ολίγες περιπτώσεις και θεσμικά οριοθετημένης αυτοδιοίκησης. Οι Έλληνες, από τον εξειδικευμένο εργατοτεχνίτη (τον -τζη, τουρκ. ci) έως τον αστό και τον διανοούμενο, διέπονταν από το πανάρχαιο δαιμόνιο του κοινοτισμού. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης στον ξένο / κατεχόμενο τόπο και η συνετή εκτίμηση του εν γένει κοινωνικού περιβάλλοντος ώθησαν τους Έλληνες της Μ. Ασίας σε κοινωνική αυτοοργάνωση που έως και ο Σουλτάνος, στη μετά Τανζιμάτ (συνταγματικών Μεταρρυθμίσεων του 1831) εποχή, αναγνώριζε με ιδιάζον σέβας.
Η υπό πολιτισμικό μετασχηματισμό Οθωμανική Αυτοκρατορία των μετά βίας 10 εκατ. υπηκόων εκτιμούσε με ρεαλισμό την ανάγκη της συνδρομής των ταλάντων και των δεξιοτήτων των ραγιάδων (τουρκ. raja, αλλόθρησκος) για τη διασφάλιση της αναπτυξιακής της συνέχειας. Η Αυτοκρατορία η οποία είχε ιδρυθεί προ πέντε αιώνων από νομάδες, στη σκηνή του Οσμάν κατά τον θρύλο, είχε ανάγκη από νέες ιδέες, νέες πρακτικές και, κατά συνέπεια, νέες κοινωνικές δυνάμεις που θα τη συνέδραμαν στο να διαμορφώσει το πολυπόθητο «ευρωπαϊκό» ύφος.
Οι κοινότητες των Ελλήνων, Ρωμιών και εποίκων, και των λοιπών Χριστιανών συναποτελούσαν το «προοδευτικό» στοιχείο του πολυεθνικού «μωσαϊκού». Η φιλομονοθεϊστική κουλτούρα, η εκ του Κορανίου πορευόμενη, διαμόρφωνε περιβάλλον ιδιώνυμου «φιλελευθερισμού» για τις τελευταίες. Στο πλαίσιο του περιβάλλοντος αυτού σφυρηλατήθηκαν οι συλλογικότητες των Ελλήνων.
Η ισχύς των Ελλήνων καθ’ όλο το πλάτος της μικρασιατικής χερσονήσου ήταν τόσο κοινωνικά διεισδυτική, ώστε χρειάστηκαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εκ μέρους του Κεμάλ για να αποτραπεί. Ο Έλληνας, ως ικανός νοικοκύρης, ως πνεύμα ανοιχτό, ανήσυχο και φιλοπρόοδο, με διάθεση αλληλέγγυα για τον πλησίον του, καθίστατο με την πάροδο του χρόνου ολοένα και πιο αγαπητός στον Οθωμανό γείτονά του. Η γοητεία που ασκούσε στο ενδογενές στοιχείο ανησυχούσε ιδιαζόντως τις περιθωριακές ομάδες των Τούρκων εξτρεμιστών που εμμονικά πίστευαν πως ο Έλληνας ποικιλοτρόπως «απομυζούσε» την Αυτοκρατορία.
Ο ομιλητής ανέδειξε την προφητική άποψη της Ρόζα Λούξεμπουργκ για το μέλλον του οθωμανικού «μωσαϊκού» συνύπαρξης και όσμωσης πολιτισμών και τρόπων ζωής. Η Ρόζα πίστευε πως η διεθνιστική σοσιαλιστική αλληλεγγύη όφειλε ηθικά να αγκαλιάσει τις συλλογικότητες των Ελλήνων και των λοιπών Χριστιανών ακριβώς επειδή σηματοδοτούσαν το «νέο», το «μεταρρυθμιστικό», το κοινωνικά και πολιτισμικά «επαναστατικό».
Η Αυτοκρατορία, ως πολυεθνικό και πολυφυλετικό κρατικό μόρφωμα, δεν ήταν βιώσιμο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, η αυτονόμηση των κοινοτήτων και η συνύπαρξή τους στο πλαίσιο της αρχής της αυτοδιάθεσης στον ενιαίο γεωφυσικό χώρο σύστηνε, κατά τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, τη φυσιολογική και δικαιότερη μετεξέλιξη των πραγμάτων.
Η ομιλία ανέδειξε την έννοια της συνέργειας η οποία χαρακτηρίζει τους Έλληνες, καθώς και τον χαρακτήρα του αριστερού συλλογικού υποκειμένου που ρέπει με σχεδόν συνειδησιακό αυτοματισμό προς τη συμμαχία με πάσα αντιεξουσιαστική συλλογικότητα που πραγματεύεται την υλοποίηση της αρχής της ισότητας. Οι ελληνικές και οι λοιπές χριστιανικές κοινότητες πραγματεύονταν διεκδικητικά ακριβώς αυτό, την απομείωση του σουλτανικού κεντρικού κράτους, την αναδιανομή των κοινωνικών ρόλων στο παραγωγικό και αναπτυξιακό γίγνεσθαι, την πολιτισμική αυτοδιάθεση.
Η αυτοδιοίκηση δεν χαρίζεται ούτε πραγματώνεται με νομοθετικά μέτρα και μόνο. Η αυτοδιοίκηση είναι προϊόν συλλογικής αυτοοργάνωσης και δομικής δράσης, είναι τρόπος ζωής. Η Μ. Ασία μας διδάσκει πως μία κοινότητα χρήσιμη και ωφελιμιστική στο λοιπό σύνολο, σεβαστική και αλληλέγγυα στο διαφορετικό είναι ικανή να μετασχηματίσει συνειδήσεις. Σημαντικό δίδαγμα για τον μετά Μνημονίων ελληνικό κοινοτισμό.
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LL.M. (London Metropolitan University) Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας / Εμπορίου
