Εφόσον δεν πρόκειται για διαλογικό κείμενο, απαγορεύεται να συμπίπτει η παράγραφος με τα όρια μίας μόνον πρότασης ή και απλής περιόδου.
Δ. Ν. Μαρωνίτης, Εγχειρίδιο της ορθής γραφής
Πλέον, τ’ αηδόνια δεν φυτρώνουνε στις βεράντες, τα λουλούδια έχουν πάψει να κελαηδούν γιατί άραγε;
Προφανώς διότι το τέλος του κόσμου έχει ήδη επέλθει, εξού και οι πάντες συνεχίζουν να το θεωρούν επικείμενο.
Μαζί τελείωσε η Ιστορία των μεγάλων αληθειών που συγκροτούσαν τον Homo significans, αληθειών όπως ο Θεός και το νόημα, το οποίο μπορούσε να οριστεί σαν η ενδόμυχη διαμαρτυρία των πραγμάτων κάθε που τους στερούσαμε την αγάπη μας.
Κατ’ ουσίαν, ομολογώντας ότι διανύουμε την περίοδο μετά απ’ το τέλος της Ιστορίας, υπαινισσόμαστε τη διάσχιση των συνόρων πέρα απ’ τα οποία η ώς τότε ειδοποιός διαφορά μεταξύ των νεκρών και των ζωντανών αποδεικνύεται διακοσμητική.
Κατεδαφίζονται, μ’ άλλα λόγια, εδώ, οι ιδρυτικοί θεσμοί υπό την αιγίδα των οποίων οι νεκροί είχαν υπογράψει σαν εγγυητές του συμβολικού μας συστήματος ώστε το νόημα να είναι πάντοτε σκοτεινό σαν χρησμός, ένα πλάσμα του Άδη.
Ως εκ τούτου οι διαφορές υποχωρούν στο σύνολό τους, εφόσον όλες πηγάζουν απ’ το γενέθλιο ρήγμα ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.
Σα να λέμε, οι σημαίνουσες αντιθέσεις εκμηδενίζονται στον αντίποδα της έννοιας σε υποδέχεται τώρα, απλώς, μια οφθαλμαπάτη, το ίχνος μιας στρέβλωσης.
Έτσι, κακό και καλό συμπίπτουν, ανωφέλεια και ωφέλεια δεν διαφέρουν σε τίποτα, εφικτό και ανέφικτο συμψηφίζονται στο επίπεδο μιας δυνητικότητας η οποία εκκρεμοδικεί στο διηνεκές κλονίζοντας την ακρίβεια και της πλέον αγέρωχης προσδοκίας.
Ποιότητα και ποσότητα ανταλλάσσουν αρμοδιότητες, γνησιότητα και προσποίηση παύουν να ανταγωνίζονται, θηλυκό και αρσενικό τελούν ήδη υπό συγχώνευσιν.
Γίνεται μάλιστα αντιληπτό πως η προσομοίωση είναι η μόνη πραγματικότητα, εκτός κι αν κάποιος προσέφευγε σε συγκινήσεις και αναλογίες που θα εξακολουθούσαν μυστηριωδώς να ερωτοτροπούν με την απαγόρευση, γεγονός αδιανόητο.
Μέλλον και παρελθόν συναιρούνται η διάρκεια αλλάζει ταχύτερα απ’ ό,τι η στιγμή, το δε αύριο βρίσκεται ήδη εδώ με τη μορφή ενός παραισθητικού ενεστώτα, του οποίου η αγχώδης επικαιρότητα έγκειται στο ότι αντηχεί σαν συναγερμός για την επίσπευση όλων ανεξαιρέτως των διαδικασιών.
Η λησμονιά έχει πάψει να αντιδικεί με την ηχώ του παρελθόντος: ό,τι πάλλεται απ’ την ανάμνηση του συμβάντος δεν επανέρχεται πια επί σκηνής ως αρωγός στην πηγαία κατανόηση του παρόντος αλλά διοχετεύεται στη μνήμη μηχανών που επινοήθηκαν για να σκέφτονται αντί του ανθρώπου και εκ μέρους του, και δη με τη συμφωνία ότι σύντομα ο άνθρωπος θα τους το ανταποδώσει κατορθώνοντας να σκέφτεται σαν αυτές.
Προσωρινό και μόνιμο αντιπροσωπεύουν δυο όψεις τού ιδίου διακυβεύματος: η αιωνιότητα των περιεχομένων του Διαδικτύου είναι ρευστή και ακαριαία, και η ζωή τη μιμείται.
Ιδιωτικό και δημόσιο δεν διακρίνονται πλέον η οθόνη που διαχώριζε το επέκεινα του θεάματος απ’ το δωμάτιο του θεατή έχει προ πολλού εξαϋλωθεί και η ψευδαίσθηση ενσωματώνεται στη ζωή τού υποκειμένου, του οποίου η ταυτότητα θα ισοδυναμεί εφεξής με μια κυκλική αλληλουχία αντικατοπτρισμών, ανεπιφύλακτα ευνοϊκή προς τη φιλοδοξία τού ματιού να σφετεριστεί την απρόσωπη περιέργεια της κάμερας.
Ήδη, η φήμη κι η ανωνυμία κυβερνούν το πεπρωμένο εξ αδιαιρέτου η διασημότητα του καθενός για 15’ εγκυμονεί την υπόσχεση ότι αυτός θα παραμείνει στην αφάνεια εσαεί.
Διαλεκτική και θεωρία του χάους συμπαρασύρονται στις ίδιες ηθικές αναζητήσεις, η νομοτέλεια αναγνωρίζεται επισήμως σαν μια μορφή του τυχαίου κάθε έκφραση τάξης υπονοεί μιαν ανεξήγητη υποταγή των πιθανοτήτων στη συγκυρία.
Λογική και παραλογισμός διευκολύνουν από κοινού την επιστήμη στην προσπάθεια να πάψει να είναι τέτοια, τουτέστιν επιστήμη, και ν’ αναλάβει χρέη μεσάζοντα στη διακίνηση πληροφοριών που εν συνεχεία θα αρχειοθετήσει ώστε αυτές να αποσυνδεθούν καθησυχαστικά απ’ τη σημασία τους.
Οπότε, το να ξέρεις και να μην ξέρεις συγχρόνως καθιερώνεται σαν κάτι το ιδεώδες, όπως στα multiple choices, όπου η γνώση είναι λαχνός, δηλαδή το κατ’ εξοχήν άγνωστο.
Αναλόγως, πανεπιστημιακές μεθοδολογίες και έρευνες αγοράς, μάρκετινγκ και εκπαίδευση, στρατηγικός προγραμματισμός και περιθώρια πνευματικής ευελιξίας τείνουν να ταυτιστούν απολύτως.
Εξάλλου, πνεύμα και σώμα δεν διίστανται πια, η διαυγής επεξεργασία των στοιχείων της αντίληψης αντανακλάται, μας λένε, αποκλειστικά στις συνάψεις των νευρώνων του εγκεφάλου.
Και όχι μόνον αλλά ενόρμηση και συνείδηση ενοποιούνται, ο δε αυτοματισμός εκθειάζεται σαν το απόγειο της ελεύθερης βούλησης: έχεις κάλλιστα την ελευθερία να είσαι σκλάβος των χιλίων κανόνων και κανονισμών που ρυθμίζουν τα ανακλαστικά ενός ετοιμοπαράδοτου ανθρωποειδούς τελευταίας τεχνολογίας και ουδείς θα σε εμποδίσει.
Είναι άλλωστε και ο λόγος που οτιδήποτε φυσικό και αυθόρμητο, σαν το σεξ, τη φιλία ή τη μητρότητα, προϋποθέτει λεπτομερείς οδηγίες για αρχάριους: εγχειρίδια με τίτλους όπως Γίνε ο τέλειος γονέας ή Μάθε να ελέγχεις τον θυμό σου ή Πώς να φλερτάρετε ενισχύουν δικαίως την αμφιβολία απέναντι στην ανέμελη διαβεβαίωση ότι ο άνθρωπος, έστω καλωδιωμένος, είναι, ακόμη σήμερα, αυτό που δηλώνει ρομαντικά το όνομά του.
Μοιραία, η σκέψη υποβαθμίζεται σ’ ένα κοινόχρηστο σύστημα διαχείρισης στατιστικών δεδομένων, με τη βοήθεια του οποίου οι πάντες έχουν την άνεση να υπολογίζουν αντί να αισθάνονται και να μετράνε προκειμένου να μη σκεφτούν.
Απ’ το ότι ο άνθρωπος μεταμορφώνεται σε μηχανή και τανάπαλιν συμπεραίνουμε πως οι δύο αυτές οντότητες κατείχαν κάποτε τις θέσεις των δύο όρων μιας ανέφικτης πλέον αντιπαραβολής.
Φύση και πόλη συγχέονται στον δαίδαλο των αυτεπίστροφων λοξοδρομήσεων και αδιεξόδων μιας χρησιμοθηρικής τεκμηρίωσης της οποίας μοναδική επιδίωξη είναι η μέχρι παροξυσμού συντόμευση των διαδρομών που ξετυλίγονται από εδώ προς το εκάστοτε εκεί, υπό τον όρο ότι το εκεί βρίσκεται, εξάπαντος, κάπου αλλού: έτσι, απόσταση και εγγύτητα συμβάλλουν στην επίτευξη ενός ανώδυνου και συνάμα τρομώδους συγκερασμού, με την ενδοχώρα του κόσμου να γίνεται υποθετική και το έδαφος να διπλώνεται και να ξεδιπλώνεται σαν ένας χάρτης ώστε να κρύβει το τοπίο, δίχως αυτό να παύει εντούτοις να είναι διαθέσιμο και ανά πάσα στιγμή ανακλητό στην οθόνη της εποπτείας.
Τελικά, το υποκείμενο και το αντικείμενο, που έχει εμψυχωθεί χάρη σε μια νεοπαγανιστική μάγευση, δηλώνουν συνώνυμα και, αναπόφευκτα, οι ηλικίες εκλείπουν: εξαιτίας της απήχησης του αντικειμένου, που απαιτεί επιτακτικά να του αφοσιωθείς, οι ενήλικοι παλιμπαιδίζουν τα παιδιά από την πλευρά τους μοιάζουν πρόωρα γερασμένα εφόσον το υποκείμενο είναι, παράλληλα, θύμα της ανίας που συνεπάγεται η αβίαστη διαπίστωση ότι τα πάντα έχουν ήδη συμβεί.
Σοκ και αδιαφορία, έκπληξη και ρουτίνα, κανονικότητα και απόκλιση, μπορούν εξίσου να συγκριθούν με επικουρικές συνιστώσες του φαντασιακού αδιαφορία και ενδιαφέρον όχι μόνον συσσωματώνονται στις βελτιωμένες εκδόσεις του ανθρώπινου λογισμικού αλλά η συσσωμάτωση μεγαλουργεί ανακαλύπτοντας την ουτοπία της σε κάθε νέα εκδοχή δικτύωσης που λανσάρεται σαν απάντηση στα άλματα της τεχνολογίας των επικοινωνιών: η Ιστορία γράφεται απ’ τους ηττημένους.
Έκτοτε, το εξαιρετικό φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της κοινοτοπίας δυσκολεύεσαι να μαντέψεις τι θα ’ταν πιο τετριμμένο απ’ τον πάταγο ενός ακόμη σκανδάλου.
Εξαίρεση και κανόνας συμφιλιώνονται δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξεις ότι ο μέσος άνθρωπος αποτελεί κάτι το ακραίο.
Όσο για το ίδιο το βάθος, επιτρέπεται να πούμε ότι χαίρεται κανείς να το φωτογραφίζει καθώς επιπλέει στην επιφάνεια.
Και όχι μόνον αλλά ασχήμια και ομορφιά αναδύονται αξεδιάλυτες έργα τέχνης και απορρίμματα καταλήγουν να είναι ένα και το αυτό: τα σκουπίδια του καθενός εκτίθενται στις σπουδαιότερες γκαλερί προς τιμήν βαριεστημένων επισκεπτών που κοιτάζουν χωρίς να βλέπουν αφού το βλέμμα κοιμάται ναρκωμένο απ’ τον ενημερωτικό κορεσμό και την ανυπόφορη έλλειψη πρωτοτυπίας.
Και όχι μόνον αλλά η πίστη στην επανάσταση και η παραίτηση από κάθε φιλοδοξία ριζικής ανατροπής του κατεστημένου παύουν πια να ορίζουν μιαν αντίφαση, καθώς αλλεπάλληλες επαναστάσεις θριαμβεύουν στον τομέα των καλλυντικών και των τροφίμων.
Και όχι μόνον αλλά εξουσιαζόμενοι και εξουσιάζοντες επανδρώνουν το ίδιο στρατόπεδο: στο προσκήνιο της άμεσης δημοκρατίας των σφυγμομετρήσεων η συναίνεση καλπάζει κι οι αντιθέσεις απωθούνται στο βάθος, όπου ψύχονται μαζί με κείνο το ήρεμο μίσος που συνοδεύει κάθε ματαίωση της απόπειρας εξασφάλισης προνομίων.
Και όχι μόνον αλλά πόλεμος και ειρήνη μοιράζονται τον ίδιο ανυποχώρητο πανικό μιας καταιγιστικής πληροφόρησης της οποίας το πλεονέκτημα εντοπίζεται στην πεποίθηση πως τα μετόπισθεν βρίσκονται, αίφνης, στην πρώτη γραμμή: το ότι η επιτάχυνση των εξελίξεων μεταμορφώνει το περιβάλλον της εργασίας σε κατεχόμενη ζώνη είναι σύμπτωμα αρκετά αξιοπρόσεχτο ώστε να μην το προσέχει κανείς.
Και όχι μόνον αλλά, σε πείσμα κάθε ρεαλιστικής επιφύλαξης, η διασκέδαση αναπαράγει ψυχαναγκαστικά τις συνθήκες της δουλειάς δεν νοείται ούτε ένα λεπτό ανάπαυλας που να μην έχει σημαδευτεί απ’ το άγχος της υποψίας ότι η εξουθενωτική ανταπόκριση στα όσα νομοθετούνται με βάση το καταναλωτικό πρόσταγμα είναι μονόδρομος.
Και όχι μόνον αλλά οι τρέχουσες λειτουργίες οι πιο στενά εξαρτημένες από τη βία παρουσιάζονται φιλικές προς τον χρήστη, ενώ δεν υπάρχει ούτε δείγμα καλοπροαίρετης συμπεριφοράς που να μην είναι στοιχειωμένο απ’ την άκαμπτη βαναυσότητα των διλημμάτων τύπου ΝΑΙ/ΟΧΙ, τα οποία, κατ’ ευφημισμόν, βαφτίζονται επιλογές.
Δυστυχώς για τη φιλοσοφία των επιλογών, τις εντυπώσεις κλέβουν τώρα τα ασφάλιστρα ζωής, ένα παιγνίδι όπου η επιλογή διατρανώνεται ακριβώς διότι είναι αδύνατη: κάθε θάνατος καταγράφεται σαν ένα κέρδος, κάθε διάγνωση ασθένειας θεωρείται μια επί μέρους επιτυχία του ασθενή στην προσπάθεια να γίνει μάρτυρας της κατάργησης της διάκρισης ανάμεσα σε ωφέλεια και ζημία η μοίρα τιμωρεί ανταμείβοντας.
Και όχι μόνον αλλά αποδεικνύεται όλο και λιγότερο εύκολο να ξεχωρίσεις τους τουρίστες από τους πρόσφυγες και δεν θα δεις ούτε μία εικόνα μαζικής εκδρομικής εξωστρέφειας όπου το ξέσπασμα των σωμάτων να μη θυμίζει πογκρόμ: η φυγόκεντρος δεν παίρνει αιχμαλώτους, ούτε καν με το ακαταμάχητο δόλωμα μιας σουίτας σε ξενοδοχείο πέντε αστέρων.
Γι’ αυτό και λέμε ότι είμαστε, πια, ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ να έχουμε δικαιώματα: το δικαίωμα και το καθήκον επενδύονται στο ίδιο ομοιόμορφο πλέγμα των τυπικών εφαρμογών ενός δικαίου που καλείται να προστατεύσει τις μειοψηφίες, πλην εκείνης, εξυπακούεται, που έχει συγκροτηθεί με κοινό παρανομαστή τη νοημοσύνη.
Πλέον, τ’ αηδόνια δεν φυτρώνουνε στις βεράντες και τα λουλούδια έχουν πάψει να κελαηδούν διότι άπαξ και εξατμίζονται οι διαφορές, εκπνέουν κι οι σημασίες, εφόσον οι σημασίες παράγονται a priori από διαφορές: έτσι τα πράγματα αιωρούνται στο σύμπαν της ελαφρότητας ΔΙΧΩΣ το νόημά τους, το αποτέλεσμα αποσυνδέεται από το αίτιο κι η Ιστορία τελειώνει σε μια φθίνουσα πρόοδο εξουδετέρωσης των εντάσεων στις οποίες χρωστούσαμε, μια φορά κι έναν καιρό, την επίγνωση του ψυχισμού μας.
Ομολογώντας ότι διανύουμε την περίοδο μετά απ’ το τέλος της Ιστορίας, υπαινισσόμαστε το άνοιγμα της αυλαίας ενός κόσμου όπου οι νεκροί κι οι ζωντανοί αποσύρονται παραδίδοντας τα κλειδιά σε μια καινούργια φυλή, που προβάλλει σαν μέσος όρος αυτών των δύο: ούτε απόλυτα ζωντανοί, ούτε εντελώς νεκροί, απεμπολήσαμε οριστικά το μυστικό του πένθους, δηλαδή το δράμα της διαλεκτικής του αποχωρισμού, που δεν είναι άλλο απ’ την κληρονομιά του νοήματος.
Με το τέλος της Ιστορίας, ένα απέραντο περίσσευμα θανάτου δεν βιώθηκε ποτέ οι νεκροί δεν κηδεύτηκαν, τους έχουμε ενδοβάλει: πλέον δεν κατοικούν στο συμβολικό πεδίο σαν φρουροί και επιστάτες της διαφοράς αλλά κυκλοφορούν στη σφαίρα του φαντασιακού έχοντας δανειστεί το παρουσιαστικό μας.
Αν η κατάθλιψη εξαπλώνεται πάνω στις χώρες της Δύσης σαν ένας δυσοίωνος ίσκιος, αν η έλλειψη ενθουσιασμού κυριεύει αμαχητί όλα τα οχυρά της επιθυμίας και αν ζούμε καθηλωμένοι νυχθημερόν μπροστά σε οθόνες ώστε να αποφύγουμε τις συναισθηματικές δοσοληψίες, είναι επειδή, στην καρδιά της εμπειρίας του λυκόφωτος, η κατάρρευση των νοημάτων προέκυψε με τη μορφή αυτής της ανήκουστης παραβίασης: αρχίσαμε να μοιάζουμε με τους νεκρούς ακριβώς για να πάψουμε να τους θυμόμαστε.
ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΑΡΑΝΙΤΣΗΣ
