Η συμφωνία ειρήνης στην Κολομβία, το 2016, ανάμεσα στην κυβέρνηση και το αντάρτικο κίνημα FARC, ήταν μία από τις λίγες ελπιδοφόρες διεθνείς εξελίξεις της προηγούμενης χρονιάς. Με το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης για το ζήτημα να παραμένει αμείωτο, ας δούμε πού βρίσκεται σήμερα η διαδικασία ειρήνης.
Σύμφωνα με πολιτικούς παράγοντες της κολομβιανής Αριστεράς, η διαδικασία προχωρά με αρκετά προβλήματα, ενώ έχει αρχίσει από πλευράς των ανταρτών του FARC ο αφοπλισμός. Οι αντάρτες έχουν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους, ενώ η κυβέρνηση καθυστερεί με την οικοδόμηση κτηριακών υποδομών και τη δημιουργία συνθηκών υγιεινής, πόσιμου νερού κ.λπ. Τουλάχιστον 7.000 μέλη του FARC έχουν μέχρι στιγμής συγκεντρωθεί σε 26 μικρές ζώνες σε ολόκληρη τη χώρα, που αποτελούν χώρους προσωρινής εγκατάστασης και συγκέντρωσης όπλων για τη διαδικασία του αφοπλισμού. Σηματοδοτείται έτσι το τέλος μιας σύγκρουσης, που διήρκεσε 52 χρόνια αίματος, παράνομων δραστηριοτήτων και ξεριζωμού μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι 14.000 όπλα του FARC θα παραδοθούν σύντομα στα χέρια εκπροσώπων του ΟΗΕ, 11.000 εκ των οποίων είναι τυφέκια ελαφρού οπλισμού.
Δύο πρώην κρατικοί ηγέτες, ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης, José Mujica και ο πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας, Felipe González, επισκέφθηκαν πρόσφατα την Κολομβία με την ιδιότητά τους ως παρατηρητών για την εφαρμογή των συμφωνιών Ειρήνης μεταξύ κυβέρνησης - FARC. Καθώς, όμως, συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις με τη μικρότερη αντάρτικη αριστερή οργάνωση ELN (Ejercito de Liberation National / National Liberation Army), παρατηρούνται μικρά περιστατικά ένοπλων συγκρούσεων, όπως αυτό στην ΒΑ περιοχή Arauca.
Η διακυβέρνηση του Προέδρου Σάντος βρίσκεται στη χειρότερη δυνατή κατάσταση. Τα αντιλαϊκά μέτρα στη φορολογία, όπως π.χ. η αύξηση του φόρου κατανάλωσης, αλλά και η τροποποίηση του αστυνομικού κώδικα με την οποία δίνονται υπερεξουσίες στην Αστυνομία κ.λπ., έχουν προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια. Ταυτόχρονα, σημειώνεται αδράνεια και κωλυσιεργία στην εφαρμογή των συμφωνιών ειρήνης, π.χ. έλλειψη παροχής βοήθειας στα θύματα της βίας.
Την ίδια ώρα, η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο για τις προεδρικές εκλογές του 2018, στην πορεία προς τις οποίες η Αριστερά εμφανίζεται διασπασμένη, με πέντε προσωπικότητές της να διεκδικούν υποψηφιότητα για τη θέση του Προέδρου. Η αναζήτηση κοινής ενωτικής υποψηφιότητας θα αποτελέσει αντικείμενο έντονων διεργασιών το αμέσως επόμενο διάστημα. Το FARC θα ανακοινώσει την υποψηφιότητά του μετά τον Αύγουστο του 2017, οπότε και θα διεξαχθεί το συνέδριο του που θα επιβεβαιώσει τον πολιτικό μετασχηματισμό του κινήματος και το νέο του ρόλο στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, διαδικασία, η οποία εξελίσσεται σταδιακά και σταθερά. «Τώρα ο λόγος μας θα είναι το όπλο μας» δηλώνουν οι εκπρόσωποι της οργάνωσης σε όλους τους τόνους.
Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί η ύπαρξη παραστρατιωτικών οργανώσεων, των οποίων την ύπαρξη το επίσημο κράτος δεν αναγνωρίζει, δημιουργώντας τον κίνδυνο ατιμωρησίας τους, ενώ και η παλινδρόμηση σε καταστάσεις βίας και «βρόμικου πολέμου» δεν μπορεί να αποκλεισθεί.
Οι εξελίξεις στην Κολομβία επηρεάζονται από εκείνες στο σύνολο της Λατινικής Αμερικής. Επικριτικός εμφανίστηκε ο Κολομβιανός Πρόεδρος Σάντος για την κατάσταση στη Βενεζουέλα. Αντιθέτως, το FARC επέκρινε τον πρόεδρο για «βραχεία μνήμη», υπενθυμίζοντας τον πολύ εποικοδομητικό ρόλο που έπαιξε η Βενεζουέλα στη διευθέτηση της εμφύλιας σύγκρουσης στην Κολομβία. Προσθέτω ότι σημειώνεται μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα από Βενεζουέλα προς Κολομβία, λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης στην χώρα του Τσάβες. Ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση Τραμπ των ΗΠΑ δεν έχει ταχθεί με θέρμη υπέρ της ειρηνευτικής διαδικασίας στην Κολομβία, πέρα από μια δήλωση στις 3.4.2017.
Στη στάση Τραμπ ποντάρουν και οι εχθροί της ειρήνης στο εσωτερικό της Κολομβίας. Για παράδειγμα, δύο πρώην Πρόεδροι της χώρας, ο Álvaro Uribe και ο Andres Pastrana, συναντήθηκαν με τον πρόεδρο Τραμπ τις ημέρες του Πάσχα, χρησιμοποιώντας τη συνάντηση αυτή για να την καταγγελία της διαδικασίας ειρήνης. Ειδικότερα, ο Uribe δήλωσε ότι η έκρηξη της καλλιέργειας κόκας στη χώρα οφείλεται σε αυτήν. Είναι προφανές ότι από την πλευρά υπερσυντηρητικών κύκλων της Κολομβίας, επιχειρείται ο αρνητικός επηρεασμός της θέσης των ΗΠΑ έναντι της διαδικασίας ειρήνης. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί αυτοί του Uribe αντικρούστηκαν από έγκυρα ΜΜΕ, καθώς και από πενήντα μέλη του Κογκρέσου της Κολομβίας.
Ανθρώπινα Δικαιώματα
Στη μεταβατική φάση έχει μεγάλη αξία η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, πολιτικών και κοινωνικών. Οργανώσεις δικαιωμάτων καλούν τον ΟΗΕ να τα εγγυηθεί στη διαδικασία του αφοπλισμού και κατοπινά, και να υπάρξει ασφάλεια για τους ακτιβιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων που έχουν υποστεί διώξεις και δολοφονίες το τελευταίο διάστημα.
Τέλος, αυξάνεται η ανησυχία της διεθνούς κοινότητας για τις παρατηρούμενες καθυστερήσεις της κολομβιανής κυβέρνησης στην εφαρμογή των συμφωνιών ειρήνης. Επί τάπητος έχει τεθεί επίσης και το ζήτημα των λεγόμενων “false positive” (εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τον Στρατό και την αστυνομία τα προηγούμενα χρόνια και θεωρήθηκαν ως παράπλευρες απώλειες, χωρίς να αναληφθεί επίσημα ευθύνη από το κράτος) και της περαιτέρω διερεύνησής τους από τα όργανα της «μεταβατικής Δικαιοσύνης» που έχει συσταθεί για την εξέταση εγκλημάτων κατά την εφαρμογή της Συμφωνίας.
Συμπερασματικά, η διαδικασία ειρήνης στην Κολομβία εξελίσσεται αργά αλλά σταθερά, με πολλές αβεβαιότητες, με δυνάμεις που τη στηρίζουν, αλλά και την αντιμάχονται εντός και εκτός της χώρας, δυνάμεις που μπορούν να την απειλήσουν ή να την εκτρέψουν.
Νίκος Βλαχάκης, σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας, κάτοχος Μ.Α. Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής, συνεργάζεται στενά με δυνάμεις και προσωπικότητες της κολομβιανής Αριστεράς
