Τραγική ειρωνεία: Στις 8 Μαΐου η Γαλλία γιόρταζε τη νίκη κατά της ναζιστικής Γερμανίας σε ανάμνηση της υπογραφής τής άνευ όρων συνθηκολόγησής της (Μάιος του 1945) και 72 χρόνια μετά μια ακροδεξιά υποψήφιος έρχεται δεύτερη στις γαλλικές προεδρικές εκλογές.
Άλλη τραγική ειρωνεία: Στη Σοβιετική Ένωση η νίκη κατά του ναζισμού γιορτάζεται στις 9 Μαΐου, ημερομηνία όπου οι ναζί συνθηκολογούν για δεύτερη φορά απέναντι στις σοβιετικές δυνάμεις στο Βερολίνο. 72 χρόνια μετά, ο Πούτιν υποστηρίζει απερίφραστα τη Λεπέν, τον Τραμπ και την ακροδεξιά ρητορική τους.
Είναι πάντα ενδιαφέρουσες οι ιστορικές συγκυρίες όπου διαφαίνεται μια αλλαγή των κυρίαρχων αντιπαραθέσεων. Το πέρασμα από το δίπολο φασισμός - αντιφασισμός, που κυριαρχεί στον ισπανικό εμφύλιο και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, άφησε εν μέρει τη θέση του, κατά τα χρόνια του ελληνικού εμφυλίου και μετά, στο δίπολο αντικομμουνισμός - κομμουνισμός, όπου στον χώρο του αντικομμουνισμού βρέθηκε ως συνδετικός ιστός των βασιλικών και φιλελεύθερων δυνάμεων η ιδεολογία της εθνικοφροσύνης, που συνέχισε να κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας μέχρι και την πτώση της δικτατορίας. Η συσπείρωση του κεντρώου και δεξιού χώρου γίνεται με βάση την αντικομμουνιστική ιδεολογία της εθνικοφροσύνης.
Ταυτόχρονα, το δίπολο φασισμός - αντιφασισμός συνεχίζει να λειτουργεί σε όλη την Ευρώπη και να κινητοποιεί λαϊκές μάζες. Ο Άγγελος Ελεφάντης στο "Μας πήραν την Αθήνα", γράφει για την ιστορική πορεία του αντιφασισμού: «Η πάλη επομένως της αντίστασης κατά του φασισμού, κι όχι μόνο ως απελευθερωτική πάλη, σημαδεύει ευθύς εξαρχής τα αντιστασιακά κινήματα με μια αριστερή προοπτική. (...) Η αντίσταση τροφοδοτεί τα κομμουνιστικά κόμματα, ενώ τα κομμουνιστικά κόμματα τροφοδοτούν την αντίσταση. Η αντίσταση προς το τέλος του πολέμου αποκτά ταξικολαϊκά χαρακτηριστικά. (...) Αυτή η διάσταση των αντιστασιακών δυνάμεων, ενώ ενυπάρχει κατά τη διάρκεια του πολέμου, πολώνεται σε πλήρη αντιπαλότητα ιδίως με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και ‘θα χρωματίσει’ τις τρεις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες τις ευρωπαϊκής πολιτικής ζωής. Και θα χρειαστεί η φθορά των κομμουνιστικών κομμάτων και της ιδεολογίας του αντιφασισμού κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70 και '80 για να αποδυναμωθούν τα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κινήματα, μια φθορά που θα καταλήξει στην πλήρη κατάρρευσή τους μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ο αντιφασισμός είναι χαμένος πολύ μακριά μέσα στον χρόνο ώστε να τα ανατροφοδοτήσει. Ο αντιφασισμός και το πνεύμα της αντιφασιστικής αντίστασης στα μέσα της δεκαετίας του '80 έχουν χάσει την προωθητική τους δύναμη» (σελ. 19-20).
Στις γαλλικές εκλογές, η παραδοσιακή αντιπαράθεση της Δεξιάς και της Αριστεράς φαίνεται να επισκιάζεται από ένα σχετικά νέο δίπολο μεταξύ των δυνάμεων εκείνων που υποστηρίζουν τη φιλελεύθερη οικονομία, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το υπάρχον τραπεζικό σύστημα και εκείνων που αντιτίθενται σε αυτά. Μεγάλο κομμάτι των Γάλλων ψηφοφόρων, που ψήφισαν την Άκρα Δεξιά, το έκαναν με αίτημα τον οικονομικό προστατευτισμό, ένα ισχυρό κράτος, μεγαλύτερη αναγνώριση των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων τους. Έχουμε λοιπόν ένα νέο δίπολο που αντιπαραθέτει σχηματικά τον φιλελευθερισμό της παγκοσμιοποιημένης αγοράς με το αίτημα προστασίας σε τοπικό επίπεδο και που βρίσκεται τόσο στη ριζοσπαστική Αριστερά όσο και σε ψηφοφόρους που το αναζητούν στο ακροδεξιό σχήμα της Λεπέν. Ωστόσο, αυτό δεν υποκαθιστά το προηγούμενο, ίσως γιατί είναι τόσο ανομοιογενές όσο και «ο εθνικόφρων» χώρος στην Ελλάδα του ’50.
Το προγενέστερο δίπολο, της αντιπαράθεσης προοδευτικών ιδεών έναντι συντηρητισμού, συνεχίζει να διέπει το πολιτικό τοπίο της Γαλλίας, παρ’ ότι αυτό δεν φάνηκε ιδιαίτερα στις προεδρικές εκλογές, όπου η εκπροσώπηση μιας κριτικής στάσης απέναντι στην παρούσα οικονομική τάξη... περιήλθε στον δεύτερο γύρο στις δυνάμεις της ξενοφοβίας, του εθνικισμού, του φασισμού. Ας ελπίσουμε ότι το πνεύμα και οι αξίες των προοδευτικών δυνάμεων δεν θα χάσουν παντελώς την «προωθητική τους δύναμη» ως συνδετικός ιστός όσων αντιτίθενται στην Άκρα Δεξιά. Αλλιώς, η αντίσταση στην Ακροδεξιά θα περιοριστεί σε μια υποστήριξη του οικονομικού φιλελευθερισμού. Και απέναντι στην ισλαμιστική τρομοκρατία, οι εθνικιστές θα εμφανίζονται ως η μόνη αναγκαστική δυνατότητα!
* Η Χριστίνα Αλεξοπούλου είναι ψυχολόγος και διδάκτωρ Ιστορίας. Εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της INALKO (Παρίσι)
