Ο μήνας ξεκίνησε πριν από λίγες μέρες με την ανακοίνωση ότι έκλεισε η αξιολόγηση, ωστόσο σήμερα, ενώ εσείς διαβάζετε την Αυγή, σε ένα άλλο σημείο της ηπείρου γίνεται μια πολύ σημαντική εκλογική αναμέτρηση που μας αναγκάζει να στρέψουμε προς τα εκεί την προσοχή μας. Εννοώ βέβαια τον δεύτερο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών, στον οποίο για πρώτη φορά δεν συμμετέχει υποψήφιος των μεγάλων κομμάτων, αφού στον δεύτερο γύρο προκρίθηκαν ο Εμανουέλ Μακρόν, κεντρώος πρώην υπουργός του Ολάντ, και η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν, ενώ ο αριστερός υποψήφιος Ζαν Λυκ Μελανσόν είχε εξαιρετική πορεία αλλά έμεινε με μικρή διαφορά εκτός νυμφώνος.
Μοιραία, το σημερινό μας άρθρο θα πάρει χρώμα γαλλικό, αφού οι εξελίξεις στη Γαλλία συχνά έδειχναν τον δρόμο στους κοινωνικούς αγώνες και στα επαναστατικά άλματα – από το 1789 κιόλας. Να μην ξεχνάμε πως η πρώτη έφοδος στον ουρανό, βραχύβια και πνιγμένη στο αίμα των κομμουνάρων που τους θέρισαν τα μυδράλια στον τοίχο του Περ Λασέζ, στο Παρίσι έγινε. Η δεύτερη κράτησε εβδομήντα χρόνια, η τρίτη θα είναι η καλή.
Εμείς λέμε Γαλλία και ίσως δεν συνειδητοποιούμε ότι μόνο εμείς το λέμε: εννοώ ότι, εκτός λάθους, σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά και εκτός Ευρώπης, το όνομα της εξάγωνης χώρας είναι France ή κάποιο ομόρριζο (Francia, Frankreich κ.τ.λ.), ανάλογα και με τους φωνητικούς κανόνες της εκάστοτε γλώσσας (ας πούμε οι Φιλλανδοί, που δεν ανέχονται το σύμπλεγμα Fr- στην αρχή της λέξης, λένε Ranska τη Γαλλία). Οι Ρωμαίοι λέγανε Gallia τη Γαλατία, και από εκεί πέρασε ο όρος στα ελληνικά και έμεινε, ενώ σε όλες τις άλλες γλώσσες επικράτησε το νεότερο όνομα, που το έδωσαν οι Φράγκοι, γερμανικό φύλο που εγκαταστάθηκε στη Γαλατία και μαζί με τους γαλατορωμαϊκούς πληθυσμούς συνδιαμόρφωσε τους σημερινούς Γάλλους, δίνοντας και το όνομά του στη χώρα, στον λαό της, στο νόμισμά της – και αργότερα, επειδή οι Φράγκοι ήταν «ελεύθεροι», το έχουν αυτό το πλεονέκτημα τα αφεντικά, το franc έφτασε να σημαίνει τον ελεύθερο, τον απαλλαγμένο από την υποχρέωση αγγαρείας, τον ειλικρινή ακόμα.
Φυσικά η διεθνής ονομασία πέρασε και στα ελληνικά, όπου ήδη στο Χρονικόν του Μορέως γίνεται λόγος για τον ρήγα της Φράντζας, απ’ όπου και το λαϊκό και ελαφρώς μειωτικό όνομα Φραντσέζος και Φραντζέζος, αν και ο Μακρυγιάννης ήδη χρησιμοποιεί πολύ περισσότερες φορές το εθνωνύμιο Γάλλος. Έχουμε επίσης το εθνωνύμιο Φράγκος, που χρησιμοποιείται γενικά για τους δυτικούς, και ιδίως για τους καθολικούς, με σύνθετα από τον φραγκόπαπα και τον φραγκοράφτη ίσαμε τη φραγκόκοτα, για να μην ξεχάσουμε και τους κουτόφραγκους που δεν είναι τόσο ξύπνιοι όσο εμείς, αλλά και τα φράγκα που αντέχουν ακόμα σαν γενικό δηλωτικό του χρήματος και στην εποχή του ευρώ, αν και η γενική αναπαραδιά των μνημονίων έχει περιορίσει τη χρήση της λέξης. Λίγο πιο μακριά, η φραντζόλα είναι (μέσω τουρκικών) το «φράγκικο» ψωμί –αφού έχει σχήμα επίμηκες κι όχι στρογγυλό του καρβελιού–, ενώ η μαλαφράντζα, που την έχει τραγουδήσει ο Καββαδίας, η σύφιλη δηλαδή, είναι η «γαλλική ασθένεια».
Όταν κάποιος αρχίσει να βρίζει, λέμε ότι «άρχισε τα γαλλικά». Γαλλικά είναι λοιπόν οι βρισιές, ιδίως στο γήπεδο ή στον αέρα, στην τηλεόραση. Μπορεί να είναι δάνειο από τα αγγλικά (όπου όταν κάποιος χρησιμοποιήσει άπρεπες λέξεις μετά ζητάει συγνώμη λέγοντας pardon my French) , γιατί η αίσθησή μου είναι πως δεν είναι και τόσο παλιά η συνήθεια να αποκαλούμε «γαλλικά» τα μπινελίκια.
Δεν είναι η μόνη εμφάνιση της λ. «γαλλικός» στη φρασεολογία μας. Έχουμε, ας πούμε, το γαλλικό κλειδί, τα γαλλικά παράθυρα, τον γαλλικό καφέ (φίλτρου) ή το γαλλικό φιλί (με τη γλώσσα) – και όταν κάποιος φύγει χωρίς να ειδοποιήσει, ενδεχομένως αφήνοντας χρέη, λέμε «έφυγε α λα γαλλικά», έκφραση αρκετά παλιά αν σκεφτούμε πως την έχει και ο Παπαδιαμάντης για κάποιον παρατρεχάμενο της εκκλησίας που πληρώθηκε για μια δουλειά και μετά έφυγε «γαλλικώ τω τρόπω». Την ίδια έκφραση την έχουν και οι Άγγλοι, to take the French leave, και όσο κι αν οι Γάλλοι προσπαθούν να πάρουν το αίμα τους πίσω μετατρέποντάς την σε filer à l’anglaise (στρίβω α λα αγγλικά), γεγονός είναι πως κι άλλοι λαοί έχουν την ίδια έκφραση για/με τους Γάλλους.
Τέλος, για ένα κορίτσι που έχει πάρει «καλή ανατροφή» λέγανε παλιότερα περήφανα οι μικροαστές μαμάδες ότι είναι «με το πιάνο της και με τα γαλλικά της». Τότε η γαλλική γλώσσα κυριαρχούσε παγκοσμίως και έχει δώσει χιλιάδες δάνεια και στα ελληνικά, από το αμπαζούρ και το αμπραγιάζ ώς το φέιγ βολάν και το φραμπουάζ, που κάποιοι, για να δείξουν ότι ξέρουν γαλλικά, τα προφέρουν γαλλοπρεπώς με παχύ σ και ζ, όπως η μαντάμ Σουσού.
Εκτός σεισμού, η κόρη του κουμπάρου τού Βορίδη θα ηττηθεί στις σημερινές εκλογές, είναι όμως θλιβερό ότι κατάφερε να γοητεύσει τόσο μεγάλη μερίδα λαϊκών και εργατικών στρωμάτων. Το μόνο παρήγορο είναι πως η γαλλική Αριστερά έδειξε σημάδια ανάκαμψης – κάτι απαραίτητο στους αγώνες που θα αρχίσουν από τη Δευτέρα για την απόκρουση των νεοφιλελεύθερων «μεταρρυθμίσεων» του Μακρόν.
