Όταν όλοι εμείς, την Κυριακή του Πάσχα, θα ψήνουμε τον οβελία, οι γείτονές μας θα συνωστίζονται έξω από τα εκλογικά τμήματα και ένας τουλάχιστον από αυτούς θα... ψήνεται από την αγωνία για το τι θα βγάλουν οι κάλπες. Και αυτός είναι ο Ερντογάν, ο οποίος παίζει τα ρέστα του στο δημοψήφισμα της Κυριακής στην Τουρκία.
Από την ετυμηγορία των Τούρκων ψηφοφόρων δεν θα κριθεί μόνο αν θα πάρει ή όχι τις υπερεξουσίες, που ζητάει για να μετατρέψει τη χώρα περίπου σε... σουλτανάτο. Θα κριθεί η ίδια η ύπαρξη της δημοκρατίας στην Τουρκία, η ίδια η θέση της χώρας στον σύγχρονο κόσμο και φυσικά η τύχη και το μέλλον του ίδιου του προέδρου της.
Όταν ξεκινούσε αυτή η «περιπέτεια», ο Ερντογάν πίστευε ότι θα έκανε έναν ακόμα εύκολο, χαλαρό και υγιεινό εκλογικό περίπατο. Έχοντας κερδίσει όλες -και τις 11- εκλογικές μάχες που έδωσε τα τελευταία 15 χρόνια, ποτέ δεν διανοήθηκε ότι η 12η θα εξελισσόταν σε έναν τόσο δύσκολο και δισεπίλυτο γρίφο. Ποτέ δεν του πέρασε από το μυαλό ότι θα μπορούσε να χάσει αυτή τη μάχη.
Είχε κάνει τα πάντα για να περιορίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Συμμάχησε με τους Γκρίζους Λύκους, φυλάκισε πολιτικούς αντιπάλους και αντιφρονούντες δημοσιογράφους, κατηγόρησε για προδοσία τους κεμαλιστές, έκλεισε κόμματα και οργανώσεις, φίμωσε ενοχλητικές φωνές εφημερίδων και τηλεοράσεων και... ευθυγράμμισε στις απόψεις και τις επιλογές του το 90% των υπολοίπων Μέσων Ενημέρωσης.
Και δεν έμεινε σε αυτά. Για να... χαϊδέψει τα αυτιά και τα απωθημένα του πλήθους, τα έβαλε -ως συνήθως- με την Ελλάδα, ενώ έπαιξε και το σκληρό χαρτί της ρήξης σχεδόν με ολόκληρη την Ευρώπη. Έκανε δηλαδή όλα όσα «έπρεπε» και μπορούσε να κάνει ένας επίδοξος... σουλτάνος προκειμένου να συγκινήσει τους ψηφοφόρους, να ενεργοποιήσει τα εθνικιστικά ανακλαστικά τους και να τους οδηγήσει στις κάλπες περισσότερο με το θυμικό και λιγότερο με τη λογική και την ευαισθησία.
Στα όρια του στατιστικού λάθους
Και όμως. Παρ’ όλα αυτά, παρά το ένα κλίμα εθνικιστικού παροξυσμού, τα αποτελέσματα -δημοσκοπικά τουλάχιστον- είναι μάλλον πενιχρά. Λίγες ημέρες πριν ανοίξουν οι κάλπες για το δημοψήφισμα της Κυριακής, οι δημοσκοπήσεις αλληλοαναιρούνται. Άλλες δείχνουν «Ναι» στις υπερεξουσίες του προέδρου και άλλες «Όχι». Και όλες μαζί κινούνται λίγο πάνω - λίγο κάτω αλλά μέσα στα όρια του στατιστικού λάθους.
Αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, που δίνουν μικρό προβάδισμα στο «Ναι», ασφαλώς θα μιλάμε για νίκη του Ερντογάν. Για «πύρρειο» νίκη, η οποία θα είναι αντιστρόφως ανάλογη των προσδοκιών του και δεν θα ανατρέπει αλλά σίγουρα θα κλονίζει την αίσθηση της παντοδυναμίας, που επιμελώς καλλιεργεί. Αν αντιθέτως υπερισχύσει το «Όχι» τότε θα έχουμε να κάνουμε με μια συντριπτική ήττα του Ερντογάν, ο οποίος θα... πληρώσει τις συνέπειες της επιλογής του να μετατρέψει το δημοψήφισμα σε «αγώνα ζωής ή θανάτου» για τον ίδιο και το καθεστώς του.
Αν τώρα οι κάλπες βγάλουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σαφή υπεροχή του «Ναι», τότε τα πράγματα περιπλέκονται, η παντοδυναμία του Ερντογάν ενισχύεται και, αν πιστέψουμε την εκτίμηση του Β. Σόϊμπλε, κάτι τέτοιο θα σημάνει την εγκαθίδρυση δικτατορίας στην Τουρκία.
Δεν υπάρχει «καλό» αποτέλεσμα
Έτσι κι αλλιώς, όποιο από τα τρία ενδεχόμενα υπερισχύσει, είναι σαφές ότι η επόμενη ημέρα στην Τουρκία δεν θα είναι ίδια και ότι δεν υπάρχει κανένα αποτέλεσμα από τις κάλπες της Κυριακής που να είναι απολύτως «καλό» για τη χώρα και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή. Όλα τα σενάρια κρύβουν κινδύνους και όλα θα εξαρτηθούν από τη διαχείριση του μηνύματος που θα στείλουν οι Τούρκοι ψηφοφόροι.
Το βέβαιο είναι ότι, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, δεν θα είναι αρκετό για να κλείσει το χάσμα στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα χάσμα που ο ίδιος ο Ερντογάν διεύρυνε επικίνδυνα. Βέβαιο είναι ακόμα ότι όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα δεν θα κλείσει τα βαθιά τραύματα, που άνοιξαν στη λειτουργία της δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης και των θεσμών στην Τουρκία ο αυταρχικός παροξυσμός, οι διώξεις και το κυνήγι μαγισσών που έχει εξαπολύσει ο Ερντογάν μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος εναντίον του. Βέβαιο είναι επίσης ότι, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, από μόνο του δεν είναι αρκετό για να ανακόψει την κάμψη της τουρκικής οικονομίας, που κινδυνεύει με κατάρρευση, ούτε να σταματήσει τις γεωπολιτικές αλλαγές που φέρνει στην ευρύτερη περιοχή το διαφαινόμενο τέλος του πολέμου στη Συρία και η αναμενόμενη -αργά ή γρήγορα- ίδρυση κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της χώρας.
«Θηρίο σε κλουβί» ο Ερντογάν
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ο ίδιος ο Ερντογάν να μοιάζει και να συμπεριφέρεται σαν θηρίο σε κλουβί, και μάλιστα τραυματισμένο. Και αυτό τον κάνει απρόβλεπτο στις αντιδράσεις του και επικίνδυνο στις επιλογές και τις αποφάσεις του. Δείχνει να είναι μόνος. Ακόμα και οι παλιοί του συνοδοιπόροι, ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιούλ και ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, οι οποίοι ίδρυσαν μαζί του το ΑΚP, έχουν φύγει ή έχουν απομακρυνθεί από το πλευρό του ή κρατούν αποστάσεις από την επιλογή του Ερντογάν να μετατρέψει το πολίτευμα της χώρας σε... σουλτανάτο.
Οι ακροδεξιοί σύμμαχοί του, οι «Γκρίζοι Λύκοι» έχουν διχαστεί, με την πλειονότητα της βάσης του κόμματος να στρέφεται στο «Όχι». Και τα απεγνωσμένα ανοίγματα που επιχείρησε προς τους Κούρδους φαίνεται να πέφτουν στο κενό δεδομένου ότι κάποιοι από τους ηγέτες τους είναι στη φυλακή εξ αιτίας του Ερντογάν, ενώ οι υπόλοιποι έχουν πιο σοβαρά πράγματα να ασχοληθούν και προτιμούν να βάζουν σε πρώτη προτεραιότητα το κράτος που φιλοδοξούν να ιδρύσουν.
Έτσι ο ίδιος ο Ερντογάν μεταμορφώνεται ολοένα και περισσότερο σε μοναχικό λύκο και αναγκάστηκε να δώσει αυτή την προεκλογική μάχη ποντάροντας στον φανατισμό, στο αντι-ευρωπαϊκό μένος και στα εθνικιστικά ένστικτα των ψηφοφόρων. Το τι θα πετύχει θα φανεί την Κυριακή. Ωστόσο, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, όλα δείχνουν ότι τα πράγματα έχουν πάρει το δρόμο τους και το καθεστώς Ερντογάν θα έχει την τύχη που έχουν όλα τα αυταρχικά καθεστώτα. Και αυτό θα γίνει αργά ή γρήγορα.
