Το αυτοβιογραφικό κείμενό του Παλαμηδίου 10, που γράφει εδώ και λίγα χρόνια, ο Φώτος Λαμπρινός το ονομάζει «μυθιστόρημα»· για τον ίδιο λόγο, υπό το ίδιο πρίσμα, μπορώ ν’ αντιμετωπίσω την τελευταία του ταινία, που αποτελεί απολογισμό της ουτοπίας που επεχείρησε να υλοποιήσει η Οκτωβριανή Επανάσταση, ως fiction, επειδή ακριβώς (κι όχι: μολονότι) συντίθεται από «έτοιμα» υλικά, επειδή αντιγράφεται δηλαδή «από το βιβλίο της (συλλογικής, εν προκειμένω) μνήμης» – κι αυτό είναι το βαθύτερο υπόστρωμα της εν γένει δημιουργικής εργασίας, σ’ αυτό προπάντων έγκειται η πρωτοτυπία της: στο να βρεθείς ενώπιος ενωπίω με την ούτως ή άλλως επιλεκτική λειτουργία της μνήμης και να εγκύψεις εκεί, σ’ αυτό το παραπλανητικό συνεχές που ανακαλείται και αναδύεται, ξανά, και ξανά, προσπαθώντας να προσεγγίζει διαρκώς η έλλειψη που κατ’ ανάγκην σχεδιάζεις τον απρόσιτο κύκλο που θα ήθελες να χαράξεις ιδεωδώς. Αυτό, βέβαια, σημαίνει πως η fiction δεν είναι «κατασκεύασμα», παραχάραξη, νόθευση· είναι η μορφή που ενδέχεται να πάρει αυτό που ανακαλείς, κσθώς συνδυάζεται με τον τρόπο που καταστάλαξε μέσα σου, με τα αισθήματα και τις σκέψεις που γέννησε. Βρισκόμαστε λοιπόν στους αντίποδες του μοδάτου –και αντιδραστικού– αναθεωρητισμού· ένας καλλιτέχνης μιλάει για την άλλη (τη συλλογική, ας πούμε) όψη του αφηγήματος που καθόρισε τη ζωή του, καθώς και εκατομμυρίων άλλων· και κάνει έναν πικρό απολογισμό, ναι, όμως η πίκρα (και ίσως ακόμη –γιατί όχι; – η πικρία) είναι δικαίωμά του, γιατί αποτελεί έκφανση της αλήθειας που έχει να πει…
Θα φοβόμουν πως υπερερμηνεύω τον φίλο μου (εδώ και τριάντα χρόνια) τον Φώτο αν, αφενός, δεν είχα δει να κάνει και το αντίθετο: να σκηνοθετεί τη μοναδική τυπική fiction που γύρισε (το περιώνυμο πλέον Δοξόμπους) σαν ντοκυμανταίρ· κι αν, αφετέρου, δεν έβλεπα το φορμαλιστικό επίτευγμα της τελευταίας ταινίας του: τον ρυθμό του μοντάζ, που αποτελεί καθ’ εαυτόν φόρο τιμής στις τεχνικές του πρωτοποριακού σοβιετικού κινηματογράφου, τις χιουμοριστικές εγκοπές, όπου εφαρμόζεται υποδειγματικά το παραξένισμα (επινόηση των Ρώσων φορμαλιστών, ως γνωστόν), τη συνειδητή μείξη αρχειακού υλικού και θραυσμάτων από ταινίες, αφού εδώ προπάντων εκτυλίσσεται μια ταινία moebius… Δεν είναι τυχαίο που ο Λαμπρινός αφιέρωσε τόσο μεγάλο κομμάτι της δημιουργικής εργασίας του στο ιστορικό ντοκυμανταίρ, παράγοντας υποδείγματα: το ντοκυμανταίρ είναι ο γραφικός χαρακτήρας του.
Ένα τέτοιο εγχείρημα τις Υποτυπώσεις τις αφορά προγραμματικά· και εναύει, ελπίζουμε, μια συζήτηση που ξεπερνά την ταινία.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΡΟΠΟΥΛΗΣ
