Αυξήθηκε η ανισοκατανομή του διαθέσιμου εισοδήματος μεταξύ και εντός των χωρών της Ε.Ε. -
* Η ανεργία κύριος μοχλός αύξησης της ανισότητας στη Γηραιά Ήπειρο
*Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μελετητών, περισσότερο από το 10% των Ευρωπαίων έχουν αγοραίο εισόδημα κάτω από 1.000 ευρώ Ισοδύναμης Αγοραστικής Δύναμης ετησίως. Μεταξύ αυτών υπάρχουν πολλά νοικοκυριά που έχουν όλα ή τα περισσότερα ενήλικα άτομα άνεργα ή περίπου άνεργα. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην αντίθετη πλευρά, το μερίδιο των πολιτών που έχουν αγοραίο διαθέσιμο εισόδημα πάνω από 62.000 ευρώ Ισοδύναμης Αγοραστικής Δύναμης πολλαπλασιάστηκε επί τρία
Η ανισοκατανομή του κατά κεφαλήν εισοδήματος των χωρών της Ε.Ε. είχε μειωθεί σημαντικά τη διάρκεια πριν από το 2008 και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Η κρίση του 2008, σταμάτησε αυτή τη διαδικασία, την ανέστρεψε, ενώ παράλληλα αύξησε την ανισοκατανομή και εντός των χωρών της Ε.Ε.
Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη των Carlos Vacas - Soriano and Enrique Fernández - Macías, Income inequalities and employment patterns in Europe before and after the Great Recession (Eurofound 2017), η ανισοκατανομή του κατά κεφαλήν εισοδήματος μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. είχε μειωθεί σημαντικά τη διάρκεια πριν από το 2008 και την εμφάνιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση σταμάτησε αυτή τη διαδικασία, την ανέστρεψε, αυξάνοντας την ανισοκατανομή του κατά κεφαλήν εισοδήματος μεταξύ των χωρών, ενώ παράλληλα την αύξησε και εντός των χωρών της Ε.Ε.
Μια λεπτομερής ανάλυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών έδειξε ότι η σύγκλιση που παρατηρήθηκε μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. πριν από την κρίση του 2008 αφορούσε κυρίως τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία) και τις χώρες της Μεσογείου (Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), ενώ στις περισσότερες χώρες υψηλού εισοδήματος το επίπεδο παρέμεινε σταθερό (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) ή ακόμη μειώθηκε (π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο) μέχρι το 2008.
Μετά την κρίση του 2008, στις χώρες της Μεσογείου παρατηρήθηκε μείωση των επιπέδων του διαθέσιμου εισοδήματος. Το ίδιο συνέβη και στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης μέχρι και το 2011. Μετά το έτος αυτό άρχισε πάλι να μεγεθύνεται το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, αλλά με πολύ χαμηλότερο ρυθμό. Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία), αλλά και οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης (Δανία, Φινλανδία, Σουηδία) έδειξαν αντιθέτως σημαντικές αντοχές.
Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με τη μετέπειτα (μετά το 2011) παρατηρούμενη αύξηση του εισοδήματος στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία, διεύρυναν το χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
ΠΙΝΑΞ
Στη γραφική Παράσταση 1 παρουσιάζεται, το ποσοστό των Ευρωπαίων πολιτών που κατανέμονται κατά μήκος των διαφορετικών κατηγοριών ετήσιου εισοδήματος, οι οποίες βρίσκονται στον οριζόντιο άξονα και αναφέρονται σε χρηματικές μονάδες (ευρώ), σταθμισμένες με τη συνήθη - κανονική αγοραστική δύναμη, ώστε να ληφθούν υπόψη οι διαφορές στο επίπεδο τιμών μεταξύ των άλλων χωρών. Τα στοιχεία αφορούν το έτος 2013.
Κάθε γραμμή στον οριζόντιο άξονα αντιπροσωπεύει διαθέσιμο εισόδημα 1.000 ευρώ μεταξύ των ευρισκομένων σε ηλικία εργασίας Ευρωπαίων πολιτών. Στον οριζόντιο άξονα καταγράφονται τα διαφορετικά ισοδύναμα επίπεδα του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Στον κάθετο άξονα καταγράφονται τα ποσοστά των Ευρωπαίων πολιτών, ηλικίας 15-64 ετών. Τα διαφορετικά χρώματα αντιπροσωπεύουν την κατανομή του κατά κεφαλήν διαθέσιμου εισοδήματος στις χώρες της Ε.Ε.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις παραπάνω κατανομές, περίπου 4,5% των Ευρωπαίων πολιτών σε εργάσιμη ηλικία έχουν ένα ισοδύναμο ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα μεταξύ 10.000 και 11.000 ευρώ. Επίσης παρατηρείται μια μεγάλη συγκέντρωση εισοδημάτων μεταξύ 9.000 ευρώ και 14.000 ευρώ. Δηλαδή μια μεγάλη συγκέντρωση στα μέσα και τα χαμηλά εισοδήματα. Παράλληλα παρατηρείται ακόμη μια μακριά ουρά στα δεξιά με μερικά πολύ υψηλά εισοδήματα.
Οι διαφορές στα επίπεδα του διαθέσιμου εισοδήματος μεταξύ των χωρών - μελών της Ε.Ε., αντανακλάται καθαρά από τη θέση των χωρών στη Γραφική Παράσταση 1.
Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (και λιγότερο οι μεσογειακές χώρες) είναι περισσότερο παρούσες στο χαμηλό πενταρτημόριο, στο οποίο αντιστοιχούν εισοδήματα χαμηλότερα των 9.000 ευρώ, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες οι περισσότεροι κάτοικοι απολαμβάνουν εισοδήματα που βρίσκονται πάνω από τα 25.000 ευρώ. Στο υψηλό επίπεδο του 1% της κατανομής του εισοδήματος βρίσκονται εισοδήματα που υπερβαίνουν το ύψος των 62.000 ευρώ. Κυρίως προέρχονται από τις χώρες Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και Ιταλία.
Παρ’ ότι θα μπορούσαμε να πούμε ότι διακρίνονται διά γυμνού οφθαλμού οι διαφορές μεταξύ των χωρών, διαπιστώνεται παράλληλα ότι στις χώρες που βρίσκονται ως προς την κατανομή στα υψηλά πενταρτημόρια υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού που κατατάσσεται στο χαμηλό τεταρτημόριο.
Το στοιχείο αυτό απλώς αντανακλά την πραγματικότητα και σημαίνει ότι η διασπορά του εισοδήματος εντός των χωρών είναι πολύ ευρύτερη από την παρατηρούμενη διασπορά των μέσων εισοδημάτων μεταξύ των χωρών.
Αν από την παραπάνω κατανομή αφαιρεθούν οι συμβολές του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους και υπολογιστεί η κατανομή του αγοραίου διαθέσιμου εισοδήματος, τα πράγματα χειροτερεύουν άρδην δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός ατόμων και νοικοκυριών που έχουν πολύ μικρό ή και μηδενικό αγοραίο εισόδημα (δηλαδή εξαρτώνται ολοκληρωτικά από το κοινωνικό σύστημα).
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μελετητών, περισσότερο από το 10% των Ευρωπαίων έχουν αγοραίο εισόδημα κάτω από 1.000 ευρώ Ισοδύναμης Αγοραστικής Δύναμης ετησίως. Μεταξύ αυτών υπάρχουν πολλά νοικοκυριά που έχουν όλα ή τα περισσότερα ενήλικα άτομα άνεργα ή περίπου άνεργα. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην αντίθετη πλευρά το μερίδιο των πολιτών που έχουν αγοραίο διαθέσιμο εισόδημα πάνω από 62.000 ευρώ Ισοδύναμης Αγοραστικής Δύναμης πολλαπλασιάστηκε επί τρία.
Θα πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι την τελευταία περίοδο διαπιστώνεται μια χειροτέρευση της ικανότητας (;), της βούλησης (;) του κοινωνικού κράτους να αντισταθμίζει τις όλο και περισσότερο εμφανιζόμενες αγοραίες ανισοκατανομές του εισοδήματος. Αυτό έχει αρχίσει να παρατηρείται ήδη από την αρχή της κρίσης και συνεχίζεται τουλάχιστον μέχρι και τις ημέρες μας.
Εμφανής η ανισότητα
Δύο βασικά συμπεράσματα εξάγονται σε σχέση με την παρατηρούμενη ανισοκατανομή του εισοδήματος στις χώρες της Ε.Ε.
Πρώτον, η ανισοκατανομή του εισοδήματος είναι εμφανής μεταξύ των διαφόρων χωρών, με τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης (και λιγότερο τις αντίστοιχες μεσογειακές) να είναι περισσότερο παρούσες στα ιεραρχικά τελευταία πενταρτημόρια στα οποία επιμερίζεται ο συνολικός πληθυσμός, ενώ οι χώρες της Ευρωζώνης βρίσκονται στα ανώτερα πενταρτημόρια. Επίσης ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ότι στις χώρες που βρίσκονται στα υψηλότερα πενταρτημόρια της κατανομής παρατηρείται ότι σημαντικό μερίδιο του πληθυσμού τους εξακολουθεί να βρίσκεται στα χαμηλότερα πενταρτημόρια.
Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία η ανισότητα στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε στα δύο τρίτα των χωρών - μελών της Ε.Ε. κατά τη διάρκεια ολοκλήρης της περιόδου με αποτέλεσμα να σταθεροποιείται η ανοδική τάση της παρατηρούμενης ανισότητας.
Δεύτερον, παρατηρείται ότι η ανισοκατανομή του εισοδήματος έχει αυξηθεί εντός των χωρών της Ε.Ε. και μάλιστα είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη μεταξύ των χωρών.
Ο κινητήριος μοχλός της παρατηρούμενης αύξησης των ανισοτήτων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ήταν οι απώλειες των εισοδημάτων που προέρχονταν από την εργασία σε συνδυασμό με την ανεργία. Συνεπώς οι χώρες που χτυπήθηκαν από την ανεργία μεταξύ της περιόδου 2008-2013 ήταν αυτές στις οποίες αυξήθηκε η ανισοκατανομή του εισοδήματος. Οι χώρες αυτές είναι οι μεσογειακές και η Ιρλανδία.
Το εύρημα ότι η ανεργία είναι ο κύριος μοχλός αύξησης της ανισότητας κατά την περίοδο της μεγάλης κρίσης έρχεται να συμπληρώσει προηγούμενες μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες ο βασικός παράγοντας αύξησης των ανισοτήτων τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν η μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των μισθών.
Ο κεντρικός ρόλος της ανεργίας και οι επιπτώσεις της στα εισοδήματα από την εργασία εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί οι ανισότητες στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών παρουσιάζουν προ-κυκλική συμπεριφορά τα προηγούμενα χρόνια.
Όπως έχουμε αναφέρει, πριν από την κρίση οι ανισότητες μειώθηκαν σε περισσότερα από τα μισά κράτη - μέλη, κυρίως της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια της κρίσης, αυξήθηκαν οι ανισότητες σε περισσότερα από τα δύο τρίτα των χωρών - μελών, ακόμη και σε εκείνα τα κράτη που εμφανίζουν τη μεγαλύτερη ισοκατανομή του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (Σουηδία, Δανία).
