Τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο πεθαίνουν κάθε χρόνο από την πείνα και ιάσιμες αρρώστιες πριν συμπληρώσουν τα πέντε χρόνια τους. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Μήπως ο σημερινός κόσμος είναι φτωχός και δεν έχει τα μέσα για την εξάλειψη της πείνας; Σε καμιά περίπτωση. Ο παγκόσμιος πλούτος πολλαπλασιάστηκε σχεδόν επτά φορές στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι αφενός η ανακατανομή του παγκόσμιου πλούτου και αφετέρου η αποφυγή της σπάταλης και καταστροφικής για την ανθρωπότητα χρήσης του.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εκστρατεία για τις Στρατιωτικές Δαπάνες (Global Campaign on Military Spending), είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν άμεσα να πεθάνουν από πείνα σε χώρες σαν την Υεμένη, τη Σομαλία, το Ν. Σουδάν και τη Νιγηρία. Ο ΟΗΕ έχει ζητήσει 5,6 δισεκατομμύρια δολάρια για την αντιμετώπιση της σχετικής κρίσης, αλλά οι πλούσιοι του πλανήτη δεν του τα δίνουν. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας καλείται να οργανώσει παγκόσμιες εκστρατείες κατά επιδημιών, αλλά ο ετήσιος προϋπολογισμός της υπολείπεται της ημερήσιας κατά μέσον όρο στρατιωτικής δαπάνης, που είναι τουλάχιστον 4,6 δισ. δολάρια.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έχουν εκτοξευθεί, εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια, σε επίπεδα πολύ πάνω από εκείνα του Ψυχρού Πολέμου, ενώ η ανθρωπότητα δοκιμάζεται από παγκόσμια οικονομική και κοινωνική κρίση. Διαψεύδεται η άποψη προηγούμενων δεκαετιών, που απέδιδε τον διεθνή μιλιταρισμό μόνο στην αντιπαράθεση των δύο υπερδυνάμεων, δηλαδή των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. Σήμερα, που η μία εκ των δύο δεν υφίσταται, τι τροφοδοτεί τον μιλιταρισμό; Μήπως η ίδια η οργάνωση του συστήματος των διεθνών σχέσεων;
Ας μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα. Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του SIPRI, δηλαδή του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης, η παγκόσμια στρατιωτική δαπάνη ανήλθε, στο τέλος του 2015, στα 1.676 δισεκατομμύρια δολάρια (τα στοιχεία για το 2016 δεν έχουν ακόμα συγκεντρωθεί ώστε να αποτυπωθούν συνολικά). Τι άλλο από προκλητική και παράλογη για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η δαπάνη αυτή;
Όσο για τις χώρες που κατέχουν τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως σε στρατιωτικές δαπάνες, οι πρώτες πέντε κατά σειρά, το 2015, ήταν οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και η Βρετανία, ενώ σε ό,τι αφορά τις διάφορες ηπείρους ή περιοχές οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν το 2015, σε σύγκριση με το 2014, στην Ασία, την Ωκεανία και τη Μ. Ανατολή. Αντιθέτως μικρές μειώσεις σημειώθηκαν στη Β. Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική - Καραϊβική και την Αφρική. Στη Δυτική Ευρώπη η μείωση ήταν κατά 1,3%, ενώ η αντίθετη τάση επικράτησε στην Κεντρική Ευρώπη, όπου η συνολική αύξηση ήταν 13%!
Φαίνεται ότι λεφτά υπάρχουν στις καταταλαιπωρημένες χώρες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού», όπου «κάνει θραύση» η ρωσοφοβία ακραίων συντηρητικών και εθνικιστικών κύκλων, ιδιαίτερα μετά την ουκρανική κρίση. Ακόμα μία διαίρεση στην Ε.Ε., που δεν είναι Βορράς - Νότος, αλλά Ανατολή - Δύση. Σε κάποιες χώρες οι στρατιωτικές δαπάνες μειώθηκαν λόγω της πτώσης των διεθνών τιμών του πετρελαίου, αυτό όμως δεν ισχύει για τη Ρωσία και τη Σαουδική Αραβία, που, σύμφωνα με το SIPRI, επρόκειτο να προβούν σε μειώσεις το 2016.
Εγγυητές της παγκόσμιας ασφάλειας που πουλάνε όπλα
Ακόμα ένα συγκριτικό στοιχείο. Στην τρίτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης, το 2015, εμφανίζεται η Σαουδική Αραβία, έχοντας εκτοπίσει τη Ρωσία στην τέταρτη θέση, στην πέμπτη θέση είναι η Βρετανία και στην έκτη η Ινδία, η οποία ξεπέρασε και τη Γαλλία (έβδομη).
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες είναι οι εξελίξεις και στον τομέα του εμπορίου των όπλων, το οποίο, κατά την πενταετία 2012-2016, αυξήθηκε κατά 8,4%, που σημαίνει μεγαλύτερη αύξηση από κάθε προηγούμενη πενταετία της μεταψυχροπολεμικής περιόδου. Όσο για τους πρωταγωνιστές στις εξαγωγές, το ένα τρίτο αναλογεί στις ΗΠΑ, που εξάγουν όπλα σε περίπου εκατό χώρες. Συνολικά οι εξαγωγές αυξήθηκαν προς την Ασία, την Ωκεανία και τη Μ. Ανατολή, ενώ τις ΗΠΑ ακολουθούν κατά σειρά η Ρωσία, η Κίνα, η Γαλλία και η Γερμανία.
Με άλλα λόγια οι χώρες που είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στις παγκόσμιες εξαγωγές όπλων, ενώ υποτίθεται ότι αποτελούν τους εγγυητές της παγκόσμιας ασφάλειας.
Σε ό,τι αφορά τους εισαγωγείς όπλων, η κατάταξη είναι πρώτη η Ινδία (!), δεύτερη η Σαουδική Αραβία. Αξιοσημείωτο δε είναι ότι η Ινδία, κατά την πενταετία 2012-2016, ξεπέρασε την Κίνα και το Πακιστάν, που αποτελούν τους περιφερειακούς ανταγωνιστές της. Εντυπωσιακό είναι και το στοιχείο ότι το Βιετνάμ αύξησε θεαματικά την ίδια πενταετία τις εισαγωγές του (202%)! Φυσικά δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η Μ. Ανατολή, την ίδια περίοδο, αύξησε τις εισαγωγές κατά 86%, ποσοστό 29% επί του συνόλου.
Η Ελλάδα έπαθε και έμαθε;
Ο ελληνικός λαός έχει πικρή πείρα από τις υπέρογκες στρατιωτικές δαπάνες για διαδοχικές «αγορές του αιώνα», που αποτέλεσαν «θερμοκήπιο» σκανδάλων και επιβάρυναν κατά πολύ το δημόσιο χρέος της χώρας μας. Επί πολλές δεκαετίες η Ελλάδα διέθετε για στρατιωτικές δαπάνες υπερδιπλάσιο ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο. Γι’ αυτό είναι πολύ θετικό ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. θεσμοθέτησε τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και τη διαφάνεια στις προμήθειες των ενόπλων δυνάμεων.
Ανάμεσα στις υποχρεώσεις της Ελλάδας, στο πλαίσιο των προγραμμάτων διάσωσης, ήταν και δραστικές μειώσεις στις στρατιωτικές δαπάνες, με αποτέλεσμα την περίοδο 2006-2015 να επέλθει μείωση κατά 35%. Την ίδια περίοδο μειώσεις στις σχετικές δαπάνες έκαναν η Ιταλία (30%), η Ισπανία (20%), η Τσεχία (35%), η Βουλγαρία (27%), η Σλοβακία (19%), η Ολλανδία (16%), η Δανία και η Κροατία από 14%.
Οι τελευταίες εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, σε συνδυασμό με τις πιέσεις του «νέου πλανητάρχη» για μεγαλύτερη συμμετοχή των ευρωπαϊκών χωρών - μελών του ΝΑΤΟ στις συμμαχικές δαπάνες, γεννούν ανησυχία για το ενδεχόμενο να εισέλθει η χώρα μας σε νέο καταστροφικό κύκλο στρατιωτικών δαπανών. Το ενδεχόμενο αυτό πρέπει να αποτραπεί και να μπει φρένο από τον πρωθυπουργό στις σχετικές εισηγήσεις.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι σύμβουλός του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης (Νόμπελ Ειρήνης 1910)
