«Δήμαρχε, υπάρχει νομικό πλαίσιο που ο κάθε δήμος πρέπει να έχει στα όριά του μέσα πρόσφυγες ή μετανάστες ή όπως αλλιώς θέλουν να τους βαπτίσουν;» ρώτησε αγανακτισμένος κάτοικος της Στυλίδας σε μια εκδήλωση - σόου του τοπικού δημάρχου, πολλαπλά διδακτική για την πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί για την υποδοχή προσφύγων.i
Την εκδήλωση προκάλεσε ο δήμαρχος με τους τοπικούς βουλευτές για να προτείνει τη λύση χρησιμοποίησης του στρατοπέδου του Καραβόμυλου για δημιουργία κέντρου φιλοξενίας, αντί του μοντέλου των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων στην περιοχή του, και κατέληξε με την πρόταση να διεξαχθεί δημοψήφισμα.
Έναν χρόνο πριν, στο πλαίσιο της κρίσης που μαινόταν, με πρόσφυγες (κατά κύριο λόγο) που είχαν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα μετά το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου, η λύση της χρησιμοποίησης εγκαταλειμμένων στρατοπέδων ή άλλων δημόσιων ή ημιδημόσιων χώρων που είχαν τις στοιχειώδεις υποδομές παροχών κοινής ωφελείας ήταν μια πραγματικά καλή, πλην προσωρινή, λύση.
Σήμερα όμως, με ανθρώπους εγκλωβισμένους για έναν και πλέον χρόνο, η πολιτική αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί. Σε προσωρινούς χώρους, υπό ένα θολό διοικητικό καθεστώς, με την επικουρία ακόμη του Ελληνικού Στρατού, λειτουργούν στη χώρα περίπου 30 δομές φιλοξενίας με περίπου 15.000 φιλοξενούμενους. Την ίδια στιγμή η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες φιλοξενεί σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, ξενοδοχεία και άλλα κτήρια κατάλληλα για κατοικία 23.000 πρόσφυγες.
Είναι σαφές ότι η πολιτική της Ύπατης Αρμοστείας αποδείχθηκε σαφώς πιο πετυχημένη. Αναθέτοντας σε μη κυβερνητικούς φορείς και δήμους τη λειτουργία των δομών αυτών και κρατώντας τον έλεγχο και την εποπτεία, φιλοξενεί μεγαλύτερο αριθμό προσώπων σε ανθρώπινες συνθήκες υποβοηθώντας και την τοπική οικονομία.
Η διατήρηση των camps, ως λύση transit για την εκτόνωση των νησιών, και ως λύση εφεδρείας σε μια πιθανή αναζωπύρωση των προσφυγικών ροών, είναι βέβαια αναγκαία. Όμως η ανακατασκευή τους είναι αρκετά προβληματική. Η χώρα έχει να κερδίσει από την υποδοχή των προσφύγων ανακαινίζοντας δομές που θα οδηγήσουν σε αναζωογόνηση των οικιστικών της ιστών και όχι σκορπίζοντας προκατασκευασμένους οικίσκους σε εγκαταλειμμένα εργοστάσια και στρατιωτικούς χώρους, μακριά από τις πόλεις και απομονωμένους από την υπόλοιπη κοινωνία.
Αντίθετα, μη χρησιμοποιούμενες εστίες, οικοτροφεία, παιδουπόλεις, τουριστικές εγκαταστάσεις ή και άλλοι χώροι, πλησίον κατοικημένων περιοχών, θα έπρεπε να ήταν στο στόχαστρο, με καλύτερο παράδειγμα αυτό της Κόνιτσας.
Γι' αυτό απαιτείται ένα σχέδιο δίκαιης και ορθολογικής κατανομής των προσφύγων σε όλη τη χώρα, όπως γίνεται σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με εμπλοκή των τοπικών αρχών (όπως στην περίπτωση της Λιβαδειάς, της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και στο άμεσο μέλλον και της Κρήτης) και με ενθάρρυνση πρωτοβουλιών μη κυβερνητικών οργανώσεων, υπό κρατικό έλεγχο. Η κεντρική κυβέρνηση θα πρέπει να κρατήσει την εποπτεία και τον έλεγχο του όλου συστήματος κατανέμοντας τους διαθέσιμους πόρους από τα ευρωπαϊκά ταμεία. Η Ιταλία ακολούθησε το μοντέλο αυτό από το 2011 -μάλιστα από την αρχή ενός μεγάλου μεταναστευτικού κύματος- με επιτυχία.
Στην περσινή κρίση χάθηκε η ευκαιρία να επιβληθεί η υποχρέωση στις τοπικές αρχές για την αναλογική κατανομή των προσφύγων σε όλη τη χώρα. Σήμερα, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα πρέπει να αναληφθεί, κατόπιν διαβούλευσης, νομοθετική πρωτοβουλία που θα βλέπει στο μέλλον και θα δημιουργεί τις συνθήκες για ομαλή ένταξη των προσφύγων, αλλά και όσων μεταναστών δεν επιστρέψουν, είτε στην Ελλάδα είτε στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η ένταξη των προσφυγόπαιδων στο εκπαιδευτικό σύστημα, με όλα τα λάθη και τις ελλείψεις της, έχει ευαισθητοποιήσει τις τοπικές κοινωνίες αποτελώντας το πρώτο μικρό βήμα ένταξης. Τώρα θα πρέπει να ακολουθήσει το επόμενο βήμα. Αντί των camps, που οδηγούν μακροπρόθεσμα σε γκέτο, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, στη δημιουργία δομών εντός των πόλεων και των χωριών μας.
