Η εαρινή ισημερία έφερε πάλι στην Αθήνα έναν φίλο της, έναν από τους κορυφαίους στοχαστές της εποχής μας, τον Ντέιβιντ Χάρβεϋ (David Harvey), διακεκριμένο καθηγητή Ανθρωπολογίας και Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο City της Νέας Υόρκης (CUNY). Οι πρόσφατες διαλέξεις τουi μας έδωσαν έμπνευση και καινοτόμα εναύσματα να αναστοχαστούμε την κατάσταση του κόσμου και τη δική μας.
Εδώ και πέντε δεκαετίες, κάθε νέο βιβλίο του αποτελεί γεγονός στην επιστήμη του και τώρα πια ευρύτερα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Είναι ο ερευνητής που ανέβασε τη Γεωγραφία, σκαλί-σκαλί, από τον περιορισμένο θώκο τής περιγραφικής δραστηριότητας στο επίκεντρο των επιστημονικών εξελίξεων, ώσπου να αποκτήσει το κύρος της διεπιστημονικής πειθαρχίας και τη δύναμη της κριτικής κοινωνικής επιστήμης. Κάθε νέο έργο αυτού του ανήσυχου πνεύματος αποτελεί και έναν συνολικό οντολογικό και μεθοδολογικό αναστοχασμό για τη σημασία του χώρου στην κοινωνική δυναμική, την πολιτική οικονομία, στις πολιτιστικές σπουδές, στην Ιστορία.
Ο Χάρβεϋ ήταν παρών σε όλες τις μεταπολεμικές επιστημολογικές τομές από τότε που, φρέσκος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Cambridge, παρουσίασε το ρηξικέλευθο βιβλίο του Explanation in Geography, το 1969. Υποστήριζε την εγκατάλειψη της τότε περιγραφικής Γεωγραφίας με στόχο τη συγκρότηση μιας επιστήμης του χώρου, νομοθετικής, συστηματικής, ορθολογικής. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1973, μας ξάφνιαζε με το εμβληματικό αυτοκριτικό του βιβλίο Social Justice and the City. Εγκατέλειπε τον θετικισμό της «ποσοτικής επανάστασης», ευθυγραμμιζόταν με την επαναστατική περιρρέουσα ατμόσφαιρα και πρόβαλλε έναν μαρξιστικό λόγο που από τότε τον ακολουθεί με συνέπεια.
Με μεγάλη δυσκολία θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε κάποιο από τα είκοσι έξι βιβλία του ως το σημαντικότερο. Ας αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο όσα μεταφράστηκαν στα ελληνικά -ανάμεσα στις 16 γλώσσες που «μιλούν» τα έργα του. ΖΤην κριτική ανάλυση για την Κατάσταση της Μετανεωτερικότητας, που έγραψε το 1989 ως καθηγητής στην Οξφόρδη, τις Επαναστατημένες Πόλεις του 2012, όταν βιώναμε κι εμείς την κρίση και τα κινήματα, και τις κριτικές του στον νεοφιλελευθερισμό το 2003 με το Νέο Ιμπεριαλισμό, το 2005 με το Νεοφιλελευθερισμό, το 2010 με το Αίνιγμα του κεφαλαίου και τις κρίσεις του καπιταλισμού και το 2014 με τις 17 Αντιφάσεις και το Τέλος του Καπιταλισμού. Η κριτική ματιά του για το βίαιο οικονομικό σύστημα που συσσωρεύει κέρδη προκαλώντας αλλοτρίωση και δυστυχία με μηχανισμούς accumulation by dispossession (συσσώρευση μέσω της αφαίρεσης πόρων από τον κόσμο), οξύνεται ολοένα και περισσότερο.
Δυσεύρετη στο αγγλοαμερικάνικο ακαδημαϊκό κατεστημένο είναι και η διττή φύση του Χάρβεϋ ως ακαδημαϊκού δασκάλου αλλά και ακτιβιστή. Συνδυάζει την εμβρίθεια της ανάλυσης και της επιχειρηματολογίας, τον αέναο αναστοχασμό και τη διεισδυτική σκέψη με το αίσθημα καθήκοντος για αντίσταση απέναντι στην αδικία, τον ρατσισμό, την εκμετάλλευση και τα οράματα για εναλλακτικές κοινωνίες που παρουσίασε στο βιβλίο του Spaces of Hope το 2000. Πέρασαν τέσσερις δεκαετίες από τότε που εκδήλωνε έμπρακτη αλληλεγγύη σε φοιτητικά και κοινοτικά κινήματα στη Βαλτιμόρη κι εγώ κατάπληκτη έβλεπα, το 1985, τον καθηγητή μας να χτίζει συμβολικά shanties (πρόχειρες παράγκες) στο campus του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς μαζί με τους φοιτητές, ως μορφή διαμαρτυρίας για το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής. Συμπαραστάθηκε στα κινήματα Occupy και στην Ελλάδα της κρίσης. Τον ακούσαμε στο προαύλιο της ΕΡΤ το καλοκαίρι του 2013 -και σε πολλές διοργανώσεις από τότε- να συνδιαλέγεται με νεαρούς ακτιβιστές, να μας εμπνέει με τη βαθιά γνώση του για τους αδυσώπητους εσωτερικούς μηχανισμούς του καπιταλισμού, να μας εμψυχώνει.
Σίγουρα είναι ακόμα νωρίς για οποιονδήποτε απολογισμό, γιατί αυτός ο ακούραστος μαρξιστής γεωγράφος ή, καλύτερα, ανθρωπιστής διανοούμενος της εποχής μας συνεχίζει να γράφει ασταμάτητα. Μόλις κυκλοφόρησε το εικοστό έβδομο βιβλίο του και είναι επί του πιεστηρίου το εικοστό όγδοο, Marx, Capital and the Madness of Economic Reason, που θα το διαβάζουμε φέτος, 150 χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου του Μαρξ (1867), ενός βιβλίου που διαρκώς τον εμπνέει, αλλά και εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση (1917)...
i. Μουσείο της Ακρόπολης (17.3.17) και Μέγαρο Μουσικής (20.3.17), οργανωμένες αντίστοιχα από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και από το Κολλέγιο Birkbeck του Λονδίνου.
*H Λίλα Λεοντίδου είναι αρχιτέκτων - πολεοδόμος - γεωγράφος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Το κείμενο βασίζεται στην ομιλία της στις 20.3.17 για το καλωσόρισμα του Ντέιβιντ Χάρβεϋ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
