Δεν γνώριζε ή δεν μπορούσε να προβλέψει η Άγκυρα τις αντιδράσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στο σχέδιο για προεκλογικές ομιλίες παντού όπου υπάρχουν Τούρκοι πολίτες σε χώρες της Ε.Ε. εν όψει του συνταγματικού δημοψηφίσματος; Άξιζε τον κόπο ή τον σκοπό ο διπλωματικός, για την ώρα, πόλεμος με χώρες της ισχύος της Γερμανίας και την Ολλανδίας; Πριν απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, καλό θα ήταν να δούμε το μέλλον της Τουρκίας μετά την εκδήλωση αυτού του περίεργου αποτυχημένου πραξικοπήματος. Τίποτα στον σύγχρονο κόσμο δεν είναι πλέον μόνο πολιτικό.
ΑΡΚΕΤΑ πριν από την εκδήλωση του πραξικοπήματος, η τουρκική οικονομία εμφάνιζε σημάδια ύφεσης. Μάλιστα, μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους στη Συρία και και τη διακοπή κάθε οικονομικής σχέσης εκ μέρους της Μόσχας, η ύφεση άρχισε να τρέχει και να ταρακουνάει τόσο τον τουρισμό όσο και τον ευαίσθητο και υπερκορεσμένο κλάδο των κατασκευών. Το πείραμα διεύρυνσης της Τουρκικής επιρροής με τον διαμελισμό της Συρίας και την απομόνωση των Κούρδων, στο οποίο πόνταρε ο Ερντογάν για να ενισχύσει τον πολιτικά βολικό για τα συμφέροντά του εθνικισμό, απέτυχε παταγωδώς, αφού ένα μέρος των τρομοκρατικών χτυπημάτων προήλθε από τους τζιχαντιστές, με τους οποίους συνεργάστηκε στενά πριν τους εγκαταλείψει.
ΣΗΜΕΡΑ η τουρκική οικονομία βυθίζεται στην κρίση, χωρίς ορατό ορίζοντα εξόδου. Επενδυτές και επιχειρηματίες λένε -πλέον- ότι το αδυσώπητο κυνήγι του Ερντογάν κατά αυτών που θεωρεί ως εσωτερικούς εχθρούς, σε συνδυασμό με τη συγκέντρωση της εξουσίας στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που ισχύει στη χώρα βάζουν σε κίνδυνο τους εγχώριους χρηματοοικονομικούς θεσμούς, αλλά και την εμπιστοσύνη προς την οικονομία της χώρας. “Τα ρίσκα είναι δυσανάλογα υψηλά” σχολίασε ο Μάικλ Χάρις της Renaissance Capital, ο οποίος συστήνει στους πελάτες του να αποεπενδύσουν από την τουρκική αγορά, ενώ η Moody's υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας, επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, τις ανησυχίες για το κράτος δικαίου. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, μόνο στον χρηματοοικονομικό τομέα έχουν συλληφθεί 116 υπάλληλοι από τη Ρυθμιστική Τραπεζική Αρχή, τουλάχιστον 30 από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και περισσότεροι από 1.500 από το υπουργείο Οικονομικών σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους.
Η ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ των οικονομικών στοιχείων -περιλαμβανομένων του αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας και της υποχώρησης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης κοντά σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ τον Δεκέμβριο- εντείνεται από τους αυξανόμενους κινδύνους για την ασφάλεια. «Οι παράγοντες της αγοράς αναζητούν ενδείξεις ότι η Κεντρική Τράπεζα παίρνει σοβαρά την πληθωριστική απειλή» δήλωσε ο υπεύθυνος για τη στρατηγική της χρηματοπιστωτικής εταιρείας Nomura στο Λονδίνο και προέβλεψε ότι η ισοτιμία της τουρκικής λίρας θα υποχωρήσει κάτω από τα 4 δολάρια στο πρώτο εξάμηνο του 2017. Σήμερα είναι στο 3,73.
ΤΕΛΕΙΩΣΕ λοιπόν η Τουρκία; Ασφαλώς και όχι. Το ερώτημα όμως είναι αν, εκτός από το να φωνάζει, μπορεί και να... δαγκώσει. Με δυναμικό 750.000 ανδρών (μαζί και η στρατιωτική χωροφυλακή), οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι η δεύτερη σε μέγεθος στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ. Μέχρι το 2010 το τουρκικό Σύνταγμα όριζε ότι οι ένοπλες δυνάμεις είναι ο εγγυητής της Δημοκρατίας και του λαϊκού χαρακτήρα του κράτους. Σήμερα όμως το γόητρο του στρατού έχει χαθεί. Περί το ένα τρίτο των στρατηγών (123) κρατείται. Ένα άνευ προηγουμένου πογκρόμ συντελείται στις τάξεις του. Η Τουρκία δοκιμάζει τις σχέσεις με τη Δύση. Για αντίβαρο και φόβητρο, αποκατέστησε και ενίσχυσε τη συνεργασία με τη Μόσχα. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η σύγκρουση με τη χριστιανική Ευρώπη; Κι αν η Ε.Ε. χρειαστεί μεσολαβητή, έχει “πρόσωπο” να ζητήσει κάτι τέτοιο από τον Πούτιν;
ΜΕΧΡΙ πριν από το πραξικόπημα και τη ρήξη με τη Μόσχα, η Τουρκία, αν και φυλετικά και θρησκευτικά διχασμένη, ισορροπούσε και αφομοίωνε τους κραδασμούς από την αλματώδη ανάπτυξη της οικονομίας της. Μπορεί σήμερα, με τόσο σοβαρά οικονομικά προβλήματα, να διατηρηθεί η ενότητα υπό τον Ερντογάν; Κι αν δεν μπορεί, μπορεί να ρισκάρει θερμά επεισόδια ο Τούρκος ηγέτης για να συσπειρώσει τα πλήθη; Κι επειδή δίπλα στην Τουρκία δεν είναι ούτε η Γερμανία ούτε η Ολλανδία, οφείλουμε να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα. Εξάλλου, υπάρχουν και οι ανθρώπινες... βόμβες, δηλαδή η απελευθέρωση των προσφυγικών ροών προς την Ελλάδα.
