Τα χρόνια που γεννιούνταν οι σημερινοί πενηνταπεντάρηδες το Σύνταγμα ήταν σε όλα τα στόματα. Και το φοιτητικό κίνημα ύψωνε σημαίες με τον αριθμό 114, από το -τότε- ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος που όριζε ότι η φύλαξή του επαφιόταν στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Τεράστια δημόσια συζήτηση είχε γίνει και για το Σύνταγμα του 1975, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας και το δημοψήφισμα με το οποίο οι Έλληνες αποφάσισαν ότι δεν θέλουν βασιλιά.
Σήμερα, ωστόσο, συνήθως γίνεται επίκληση του Συντάγματος μόνο για να αποφανθεί κάποιος -δικαίως ή αδίκως- ότι κάτι είναι αντισυνταγματικό. Αλλιώς δεν απασχολεί ιδιαίτερα τους πολίτες. Κι όμως κάθε αναθεώρηση του Συντάγματος, ώστε να δίνει απαντήσεις στα νέα δεδομένα των καιρών και να ενσωματώνει τα όσα έχει παραγάγει στο μεσοδιάστημα η κοινωνία -χωρίς να μπαίνει στα χωράφια του κοινού νομοθέτη-, θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.
Για να οργανώσει αυτήν ακριβώς τη συζήτηση συστάθηκε η Επιτροπή Διαλόγου για την Αναθεώρηση του Συντάγματος, η οποία διά του προέδρου της, καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης, Μιχάλη Σπουρδαλάκη θέλει να στείλει το μήνυμα ότι η γνώμη του πολίτη μετράει.
Ηλεκτρονικά και διά ζώσης
Για εισακουστεί αυτή η γνώμη θα πρέπει να διατυπωθεί “επί των προτάσεων που έχουν ήδη κατατεθεί, με υπευθυνότητα, αλλά και ελευθερία” τονίζει ο Μ. Σπουρδαλάκης εξηγώντας ότι αυτό που κάνει η Επιτροπή είναι ουσιαστικά μια “προδιαδικασία” του δημοσίου διαλόγου για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Μια πρωτόγνωρη διαδικασία για την Ελλάδα, όπου, όπως θυμίζει, “δεν έχουμε μεγάλη παράδοση διαβούλευσης, αλλά συνηθίζουμε τους παράλληλους μονολόγους”.
Για την οργάνωση του διαλόγου η Επιτροπή επέλεξε ένα μείγμα ηλεκτρονικής διαβούλευσης και διοργάνωσης συζητήσεων. Οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετέχουν μπορούν να το κάνουν απαντώντας στο ερωτηματολόγιο που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα www.syntagma-dialogos.gov.gr, ενώ όσοι πολίτες θέλουν να τοποθετηθούν πέραν των προτάσεων μπορούν να στείλουν ένα e-mail.
“Τα μόνα στοιχεία που κρατάμε από τους πολίτες που τοποθετούνται μπαίνοντας στην ηλεκτρονική πλατφόρμα με τους κωδικούς του Taxis είναι ηλικία, φύλο και γεωγραφική περιοχή” διευκρινίζει ο πρόεδρος της Επιτροπής και προαναγγέλλει ότι μετά την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου ηλεκτρονικής διαβούλευσης - γύρω στα τέλη Απριλίου- θα ανοίξει κι ένας δεύτερος κύκλος με πιο συγκεκριμένες ερωτήσεις.
Για τη διαμόρφωση αυτών των ερωτήσεων θα αξιοποιηθούν και οι απαντήσεις του πρώτου κύκλου, αλλά και οι απόψεις που θα διαμορφωθούν στις διά ζώσης συζητήσεις, τόσο στην Αθήνα όσο και στις πρωτεύουσες των Περιφερειών.
“Έχουμε καλέσει τους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς πανελλήνιας εμβέλειας στην Αθήνα, ενώ έχουμε ζητήσει από τους περιφερειάρχες να οργανώσουν στις πρωτεύουσές τους διήμερα διαβούλευσης, όπου θα μπορεί να παρευρίσκεται ή να παρακολουθεί μέσω live streaming όποιος θέλει” λέει ο Σπουρδαλάκης κι ακριβώς εκείνη τη στιγμή χτυπά το τηλέφωνό του, με τον εκπρόσωπο μιας Περιφέρειας να αναζητεί την κατάλληλη ημερομηνία.
“Κάτω από τα ραντάρ της εξουσίας”
Πέρα από τους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, η Επιτροπή θα ήθελε να εξασφαλίσει και τη συμμετοχή εκείνων των συλλογικοτήτων οι οποίες, όπως τόνισε στη Βουλή και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, βρίσκονται “κάτω από το ραντάρ της εξουσίας”.
Ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής τους, διότι, όπως λέει, “εκεί παράγεται κοινωνική γνώση. Όταν αναθεωρούμε ένα Σύνταγμα, το κάνουμε με έναν ορίζοντα μακρόπνοο. Το Σύνταγμα προσπαθεί να θεσμοθετήσει αυτό που έχει παραγάγει η κοινωνία. Στόχος είναι πάντοτε να ανοίγει λίγο περισσότερο ο κύκλος των δικαιωμάτων -έτσι βαθαίνει η δημοκρατία”.
Και στο ερώτημα εάν τα νέα δεδομένα και η νέα πραγματικότητα που έχουν προκύψει και από τις νέες συλλογικότητες που διεκδικούν θεσμική κάλυψη πρέπει να μπουν στο Σύνταγμα ο Μ. Σπουρδαλάκης απαντά: “Πιθανώς όχι. Αλλά ίσως και να πρέπει. Αυτά θέλουμε να διερευνήσουμε”.
Και ξεκαθαρίζει μετ’ επιτάσεως: “Ό,τι καταγραφεί από όλη αυτή τη συζήτηση δεν θα είναι νομοθετικές προτάσεις, αλλά θα δημιουργεί ένα corpus απόψεων που μπορεί να το πάρει η εκτελεστική - νομοθετική εξουσία”. Η έκθεση της Επιτροπής δεν είναι δεσμευτική για τη Βουλή, αλλά η εθνική αντιπροσωπεία θα έχει την τελική μορφή της στη διάθεσή της το Σεπτέμβριο.
“Ο λαός δεν είναι κακή λέξη”
Από την πρώτη στιγμή που η κυβέρνηση αποφάσισε να ανοίξει τη δημόσια διαβούλευση για την αναθεώρηση του Συντάγματος ξεκίνησαν οι επιθέσεις ενάντια σ’ αυτή τη διαδικασία, με επιχείρημα ότι είναι δουλειά της Βουλής. “Το Σύνταγμα λέει ότι η αναθεώρηση ξεκινά με πρωτοβουλία των βουλευτών” απαντά ο Σπουρδαλάκης.
“Ωστόσο ο πολίτης έχει το δικαίωμα να βάλει θέματα. Θα πρέπει όλα αυτά στα οποία δίνουμε τη δυνατότητα να καταγραφούν να περάσουν στο Σύνταγμα; Όχι βέβαια. Αλλά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Έχει μεγάλη σημασία η μεγάλη συμμετοχή και είναι πολιτικά περίεργο το ότι υπάρχουν επιστήμονες και πολιτικοί που δεν θέλουν τη συμμετοχή των πολιτών. Κάτι που ο ίδιος ο συνταγματικός νομοθέτης, εμμέσως πλην σαφώς, αναγνωρίζει. Διότι λέει ότι στην πρώτη φάση της αναθεώρησης κάνει τις προετοιμασίες η Βουλή, αλλά δεν πρόκειται να αναθεωρήσει τίποτε αν δεν πάει στις κάλπες. Άρα η λογική του νομοθέτη είναι πηγαίνω στον λαό. Και ο λαός δεν είναι κακή λέξη, είναι το υποκείμενο της δημοκρατίας”.
Γι’ αυτό και, κατά τον Μιχάλη Σπουρδαλάκη, πρέπει όλοι να συμμετέχουν σ’ αυτήν τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος. “Στόχος είναι να μην περιχαρακωθεί ο προβληματισμός -όχι οι διαδικασίες, οι οποίες είναι δεδομένες- ανάμεσα στους δικηγόρους, τους μηχανικούς, τους ηθοποιούς και τους ποδοσφαιριστές του Κοινοβουλίου” λέει.
Και δηλώνει έκπληκτος από το τόσο μένος που εκδηλώνεται ενάντια σε μια διαδικασία η οποία ούτε λέει ότι θα υποκαταστήσει το Σύνταγμα ούτε ότι είναι επιστημονική. “Αντίθετα προσπαθεί με τα κατάλληλα εργαλεία να αποτυπώσει, να καταγράψει και να συνθέσει αυτό που λέει η κοινωνία για θέματα που τίθενται στην κοινωνία και με έναν οργανωμένο τρόπο. Κι όχι με έναν τρόπο φεϊσμπουκικό”.
Για τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης “ο συλλογικός αναστοχασμός των όσων κάνει η Πολιτεία είναι απαραίτητος, περιποιεί τιμή για μια δημοκρατία, η οποία δεν θεωρεί τα πράγματα παγιωμένα και το κάνει με έναν τρόπο που έχει προβλεφθεί. Διαφορετικά θα αναπαραγάγουμε όλα εκείνα τα οποία οδήγησαν σ’ αυτήν τη βαθιά πολιτική κατ’ αρχήν κρίση, η οποία εξελίχθηκε σε δημοσιονομική και οικονομική κρίση και μας πήγε εκεί που μας πήγε.
Γι’ αυτό πρέπει να εμπλακεί ο πολίτης και να καταλάβει ότι η συζήτηση η οποία ανοίγει είναι σοβαρή και αφορά και την καθημερινότητά του και τη δυσκολία την οποία αντιμετωπίζει και τα βαθιά κοινωνικά προβλήματα. Άλλωστε η συζήτηση μπορεί θα φέρει και θετικά πράγματα όχι μόνο για το Σύνταγμα.
Δεν μπορεί να είναι όλα στο Σύνταγμα. Έχουμε μια τάση το Σύνταγμά μας να καταγράφει πράγματα τα οποία θα έπρεπε να είναι ζητήματα του απλού νομοθέτη. Αλλά, ακριβώς επειδή υπάρχει η καχυποψία για την κρίση του πολιτικού, έμπαινε πάντα στο Σύνταγμα για να αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ και νομιμοποίηση” καταλήγει ο Σπουρδαλάκης.
