H ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Το εμπόριο «αυθεντικότητας»
Δεν έχει σημασία ποιο προϊόν διαφημίζεται, μπίρα, σοκολάτα, καφές ή τυρί. Περίπου η ίδια αισθητική αναλαμβάνει να τα τυπώσει όλα τους στην καταναλωτική μας συνείδηση, και η ίδιας τάξεως ρητορική. Ανάμεσα λοιπόν στις εικόνες που βλέπουμε είναι και κάποια μαθητάκια με μπλε ποδίτσα, που καταργήθηκε το 1982. Και πέφτει το σλόγκαν: «Τότε ήταν όλα ξένοιαστα και αυθεντικά». Μεγάλη κουβέντα, όποιο κι αν είναι το «τότε», προχουντικό εικάζω εδώ. Μια κουβέντα που ποντάρει στην πατροπαράδοτη ροπή μας να εξιδανικεύουμε το παρελθόν και να το νοσταλγούμε έτσι φτιασιδωμένο και πλαστό, όχι στη γνησιότητά του. Είναι παμπάλαιη η συνήθεια, από τον καιρό του Ησιόδου και των πέντε γενών που φαντάστηκε, να βλέπουμε τα ανθρώπινα όχι υπό το πρίσμα της εξέλιξης αλλά με το σχήμα μιας καθοδικής, πτωτικής πορείας.
Τα χρόνια της μπλε ποδιάς θα ήταν βέβαια πολύ όμορφα για κάποιους, ενήλικους και ανήλικους, αλλά πολύ βαριά για άλλους. Δεν είναι δα σημερινό φαινόμενο, του 21ου αιώνα, η ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας, με ό,τι συνεπάγεται. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπήρξαν ξένοιαστα για όλους, όπως αποφασίζει η διαφήμιση ερήμην της μεταπολεμικής ιστορίας της Ελλάδας. Με χιλιάδες οικογένειες στον δρόμο της μετανάστευσης, προς την Αθήνα ή ξένες χώρες, και με πάμπολλες άλλες τσακισμένες στα δύο. Τα νησιά μας, η Λευκάδα λ.χ., η Ικαρία ή η Αίγινα, δεν ήταν ακόμα τουριστικά θέρετρα αλλά προορισμοί εξορίστων, των αποβλήτων της «ξένοιαστης» Ελλάδας.
Όσο για την αυθεντικότητα, τέτοια έχει να παρουσιάσει κάθε εποχή. Αλλά ειδικά η εποχή της μπλε ποδιάς έχει να παρουσιάσει και την αυθεντικότητα της βέργας του δασκάλου, η χρήση της οποίας, όσο βίαιη, ήταν αυτονόητη τότε. Αυθεντικός και ο υψηλός αναλφαβητισμός, αφού δεν ήταν λίγα τα παιδιά που αδυνατούσαν να συνεχίσουν μετά το δημοτικό, αν το τέλειωναν. Αυθεντικό και το ένα τηλέφωνο ανά χωριό ή κωμόπολη. Αυθεντική και η έλλειψη ηλεκτρικού και τουαλέτας στη μισή τουλάχιστον Ελλάδα. Αυθεντικές και οι σακαράκες που χρειάζονταν μισή μέρα για ένα ταξίδι Καρπενήσι - Αθήνα. Οπότε; Τι ακριβώς σημαίνει το δόγμα «τότε ήταν όλα αυθεντικά», όταν αυτό το «όλα» δεν αρκείται να καλύψει μόνο τα κηπευτικά, ας πούμε, που ήταν πιο νόστιμα, και τα κρεατικά, που δεν ήταν τοξινωμένα, αλλά θέλει να σκεπάσει κάθε εκδοχή του ανθρώπινου βίου; Και πόσοι μπορούν να προσυπογράψουν ένα τέτοιο δόγμα; Φυσικά και υπάρχουν πράγματα να νοσταλγήσει ο καθένας, σε όποια εποχή κι αν έζησε. Νοσταλγεί την ίδια του τη νιότη κατ’ αρχάς, με την ψευδαίσθηση αθανασίας που υποχρεωτικά τη συνοδεύει, κι αυτό αρκεί. Η ομαδική νοσταλγία, ωστόσο, είναι κομμάτι δύσκολη. Μόνο στον απλουστευτικό και εξωραϊστικό χώρο της διαφήμισης ισχύει. Μόνο εκεί θα μπορούσαμε να εμφανιστούμε όλοι σαν νοσταλγοί της λάμπας πετρελαίου, για παράδειγμα, τάχα για την υποβλητική ατμόσφαιρα που δημιουργούσε.
Άρθρο του Παντελή Μπουκάλα, 10.3.2017
