Ένας χρόνος πλησιάζει από τη «συμφωνία» Ε.Ε. - Τουρκίας και το τέχνασμα που χρησιμοποιήθηκε για την εφαρμογή της είναι πλέον ενώπιον της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Σήμερα, Παρασκευή 10-3-2017, εκδικάζονται αιτήσεις ακύρωσης με κρίσιμα ζητήματα τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλούς χώρας για τους πρόσφυγες και την αντικατάσταση των μελών των δευτεροβάθμιων Επιτροπών Ασύλου από δικαστικούς μετά τις πρώτες μη αρεστές αποφάσεις τους.
Η δίκη μέλλει να έχει καθοριστικές συνέπειες για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος στη χώρα, όχι μόνο από τη μεριά της Ελλάδας, αλλά και από τη μεριά της Ευρώπης.
Το μοντέλο της ασφαλούς τρίτης χώρας στην οποία δύνανται να επιστραφούν, με σύντομες διαδικασίες εξέτασης, πρόσφυγες που καταφθάνουν σε ευρωπαϊκή χώρα, εφευρέθηκε σαν λύση στην προσφυγική κρίση που είχε οδηγήσει σε μαζική εισροή μέσω Τουρκίας περίπου ενός εκατομμυρίου προσφύγων προς την Ευρώπη.
Η Ελλάδα κλήθηκε, υπό την απειλή επιβολής ελέγχων Σένγκεν και εγκλωβισμού μεγάλου αριθμού προσφύγων στο έδαφός της μετά το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου, να εφαρμόσει μια πολιτική που όμοιά της μόνο η Ουγγαρία του Βικτόρ Όρμπαν είχε εφαρμόσει μετά το καλοκαίρι του 2015.
Κλήθηκε λοιπόν να χαρακτηρίσει την Τουρκία ως ασφαλή χώρα, στην οποία θα επιστρέφονταν οι πρόσφυγες που αναζητούσαν στην Ελλάδα προστασία ως πρώτη ευρωπαϊκή χώρα, παρά το αρνητικό ρεκόρ της Τουρκίας στην παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων και παρά το ότι δεν δεσμεύεται από τη Σύμβαση της Γενεύης για την προστασία των προσφύγων ως προς μη Ευρωπαίους πολίτες, υπό την παραδοχή ότι παρέχει ισοδύναμη προστασία με ένα προσωρινό καθεστώς περιορισμένων δικαιωμάτων που χορηγεί.
Η επικράτηση μετριοπαθών φωνών οδήγησε στην αποφυγή ακροτήτων, όπως τη μετατροπή των κέντρων υποδοχής των νησιών σε κέντρα κράτησης και την εφαρμογή του τεχνάσματος μαζικά σε όλους τους πρόσφυγες, ενώ οι αρμόδιες δευτεροβάθμιες επιτροπές που κλήθηκαν να αποφανθούν για τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως ασφαλούς χώρας στάθηκαν στο ύψος τους, αρνούμενες να το πράξουν κατά τη συντριπτική τους πλειονότητα (σε 390 από τις συνολικά 393 αποφάσεις τους).
Το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου και ο εγκλωβισμός στην Ελλάδα περίπου 50.000 προσφύγων και μεταναστών, υπό συνθήκες εξόχως προβληματικές, οδήγησε στη μείωση των ροών από την Τουρκία, ενώ αντίθετα παρέμεινε σταθερή και ήδη με σημάδια ανόδου η ροή προς την Ιταλία.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι διαμορφωνόταν μια κατάσταση διαχειρίσιμη, ιδίως με τη διαθεσιμότητα επαρκών πόρων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διεθνών ανθρωπιστικών οργανισμών, η κυβέρνηση επέλεξε την εφαρμογή μιας πολιτικής που έφερε σε σοβαρό κλυδωνισμό την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων, αλλά και την ασφάλεια των Ελλήνων πολιτών, με τη δημιουργία μιας ζώνης εγκλωβισμού στα ελληνικά νησιά και με την εμμονή στην εφαρμογή του τεχνάσματος της ασφαλούς χώρας μέσω της επιλογής των μελών των επιτροπών ασύλου.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έρχεται έτσι να κρίνει αν η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα σε μια παράδοξη αναστροφή και μια κακέκτυπη έκδοση της ιστορικής δίκης MSS κατά Βελγίου και Ελλάδας του 2010 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που οδήγησε στην αναστολή επιστροφών με βάση τον κανονισμό Δουβλίνο, κρίνοντας την Ελλάδα ως μη ασφαλή χώρα για τους πρόσφυγες.
Θυμίζουμε ότι στην απόφαση MSS κρίθηκε η Ελλάδα μη ασφαλής χώρα λόγω κινδύνου επαναπροώθησης στη χώρα καταγωγής του αιτούντος, λόγω ελλείψεων στη διαδικασία ασύλου και λόγω μη παροχής συνθηκών υποδοχής, παρά το γεγονός ότι είχε παράσχει πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, είχε παράσχει διπλωματικές εγγυήσεις στο Βέλγιο και παρά το ότι ήταν ευρωπαϊκή χώρα.
Στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, η Ελλάδα έχει κατακτήσει από το 2015 ένα τεράστιο ηθικό πλεονέκτημα. Η «συμφωνία» Ε.Ε. - Τουρκίας το έθεσε υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Απομένει στην κυβέρνηση στα δικαστήρια αλλά και σε όλους μας να μην το αφήσουμε να χαθεί. Σε μια Ευρώπη που κλυδωνίζεται, η Ελλάδα θα πρέπει να προσπαθήσει να διατηρήσει τη θέση της και μέσα από την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των προσφύγων.
Βασίλης Παπαδόπουλος, δικηγόρος, τέως γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής
