Ήταν το έτος 1915, οπότε οι εμπλεκόμενες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο δυνάμεις άρχισαν να πολλαπλασιάζουν με πιο έντονους ρυθμούς τους κληρωτούς τούς προς αποστολή στην κόλαση των χαρακωμάτων. Ο πόλεμος, όμως, δεν έμελλε να παραμείνει ευρωπαϊκή υπόθεση. Τουναντίον, «παγκοσμιοποιήθηκε» διά των υπερπόντιων κτήσεων που οι αντιμαχόμενες δυνάμεις διατηρούσαν χιλιάδες μίλια μακριά από τις μητροπόλεις τους. Ως και άρρενες στην ύστερη εφηβική τους ηλικία επιστρατεύθηκαν για το μέτωπο της Μ. Ασίας και για το scramble for Africa.
Οι αγροτικές εκτάσεις, οι βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες, ήταν κυριολεκτικά λείψανδρες. Το «κενό» έπρεπε άμεσα να καλυφθεί, η επιτυχής έκβαση του πολέμου εξηρτάτο από την αδιάλειπτη προμήθεια του τελευταίου με πάσης φύσεως υλικό. Οι παραγωγικές μονάδες επ’ ουδενί δεν έπρεπε να διακόψουν τη λειτουργία τους.
Ο κλήρος για την κάλυψη του «κενού» έπεσε στις γυναίκες. Οι γυναίκες, ως κοινωνική ομάδα, δεν απολάμβαναν ούτε υποτυπωδώς την πρόσβαση στα έννομα αγαθά της πρώιμα φιλελεύθερης, και λίαν βασιλευόμενης δημοκρατίας, των ευρωπαϊκών κρατών που απολάμβανε το ανδρικό γένος. Ως κατά πλειοψηφία μη εγγράμματο κοινό, ως όντα άνευ πολιτικών ελευθεριών και υπό την «πατερναλιστική» εξουσία του πατέρα, του μεγάλου αδελφού, του συζύγου, in loco parentis, οι γυναίκες αποτέλεσαν για την παραγωγική διαδικασία την εύκολη «λεία». Το νέο αυτό «προλεταριάτο», τα καθεστώτα των ευρωπαϊκών πεφωτισμένων δεσποτειών το ωθούσαν στη φθηνή και ανασφάλιστη εργασία. “Γιατί να τις ασφαλίσουμε; Προσωρινά τις απασχολούμε, ωσονούπω οι άνδρες να επιστρέψουν από το μέτωπο”, ήταν η κοινή πεποίθηση της καθεστηκυίας πολιτικής τάξης.
Όταν όμως οι άνδρες επέστρεφαν στην πατρίδα κατά εκατοντάδες, εξαθλιωμένοι, εξαχρειωμένοι, παραπληγικοί, ψυχασθενείς με μετατραυματικό σοκ, η προσωρινότητα της απασχόλησης των γυναικών καθίστατο όνειρο απατηλό του ανδροκρατούμενου κόσμου. Οι δουλειές δεν περίμεναν κανέναν. Στο νευραλγικό αυτό χρονικό σημείο γεννάται και ξεκινά, υπό τη διαφώτιση χαρισματικών, χειραφετημένων γυναικείων προσωπικοτήτων του φιλελεύθερου σκέλους της αστικής τάξης, να καλλιεργείται η γυναικεία συλλογική συνείδηση, το κίνημα του Emancipation. Παράγω, συνδράμω την αναπτυξιακή συνέχεια της χώρας μου, δικαιούμαι να αμείβομαι αξιοκρατικά, να ασφαλίζομαι, να έχω αυτοτελή λόγο στην κοινωνία μου, να εκλέγω. Για να εκλέγω με σύνεση πρέπει πρωτίστως να ενημερωθώ, να μορφωθώ. Η πολιτεία, στην οποία είμαι αλληλέγγυα, μού οφείλει την ίση ευκαιρία ανάπτυξης προσωπικότητας. Τίποτα περισσότερο, τίποτα ολιγότερο.
Δεν είχε όμως την ίδια γνώμη το κατεστημένο της οικονομίας και της πολιτικής της μεσοπολεμικής περιόδου. Τα κινήματα των γυναικών κατεστάλησαν με ανηλεή βία. Σουφραζέτες συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και όσες προέβησαν σε απεργία πείνας εξαναγκάστηκαν σε κατάποση στερεάς τροφής με αποτέλεσμα την ισόβιο αναπηρία τους.
Όπως όμως κάθε ταξική πάλη, και αυτή κατέπαυσε με «έντιμο συμβιβασμό». Η μεταπολεμική ανοικοδόμηση των κοινωνιών χρειαζόταν όλα τα χέρια και τα μυαλά που μπορούσε να συλλέξει. Οι γυναίκες ήταν ο απαραίτητος παράγοντας για τη διασφάλιση της ειρήνης, της ευημερίας και της σταθερότητας, και οι πολιτείες ήταν πλέον πιο «ώριμες» για να νομοθετήσουν υπέρ των πολιτικών ελευθεριών για αυτές.
Η «ανάπτυξη» δεν έπαιρνε αναβολή
Πράγματι, τα φεμινιστικά κινήματα ξεκίνησαν ως κινήματα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των γυναικών. Θα τα αδικούσαμε, όμως, εάν στερεότυπα τα κατατάσσαμε στην κατηγορία «προλεταριακά κινήματα». Η τάξη των «προλεταρίων» (ήτοι, των εξαθλιωμένων ταξικών εργατών) είναι, κατά τον Μαρξ, η φύσει και θέσει επαναστατική τάξη, ενώ η τάξη των μικροπαραγωγών αντιδρά μόνο για να «αυτοσυντηρηθεί» από την αδηφαγία των οικονομικά ισχυρών. Τα γυναικεία κινήματα ξεκίνησαν με την επαναστατική ζέση των προλεταρίων, μετεξελίχθηκαν όμως σε κινήματα για τα δικαιώματα του ανθρώπου, για τον κοινωνικό φιλελευθερισμό και για τη συμμετοχική δημοκρατία.
Εν κατακλείδι, η Γιορτή της Γυναίκας δεν είναι μία ακόμα «αριστερή» γιορτή, αλλά μια γιορτή της Δημοκρατίας. Η Αριστερά, όμως, έχει σίγουρα έναν λόγο παραπάνω για να γιορτάζει τη Γυναίκα.
Δημήτρης Π. Κυριακαράκος, δικηγόρος LL.M. (London Metropolitan University) Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Οικονομίας / Εμπορίου
