Τα τελευταία δέκα χρόνια βιώνουμε τη μεγαλύτερη καταστροφή και αποδιάρθρωση κοινωνικών δικαιωμάτων που συντελέστηκε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα σε μία τετραετία (2010 - 2014) η επίθεση που έγινε στα εργασιακά δικαιώματα, στην προσπάθεια πλήρους απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, ήταν πρωτόγνωρη.
Οι μνημονιακές μεταρρυθμίσεις που επέβαλαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις στην αγορά εργασίας υποβάθμισαν σημαντικά τη διαπραγματευτική θέση των εργαζομένων χωρίς να συμβάλουν, όπως επικαλείτο η νεοφιλελεύθερη ρητορική, στην ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Οι παρεμβάσεις στο ύψος του εργασιακού κόστους ακύρωσαν στην πράξη τη βιοποριστική λειτουργία του μισθού, ενώ ταυτόχρονα οδήγησαν σε βαθιά ύφεση, κατάρρευση της εσωτερικής ζήτησης και εν τέλει σε δραματική αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Στο στόχαστρο μπήκαν οι ΣΣΕ και τα κατώτατα όρια προστασίας της εργασίας. Ανετράπησαν οι συλλογικές εργασιακές σχέσεις και καταργήθηκαν οι ρυθμιστικές διατάξεις που καθόριζαν το πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων και τη λειτουργία των συλλογικών συμβάσεων. Με τον Ν. 4024/2011 επιβλήθηκε αναστολή των διατάξεων σχετικά με την επέκταση εφαρμογής μιας ΣΣΕ. Οι κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ εφαρμόζονται αποκλειστικά και μόνο όταν εργαζόμενος και εργοδότης είναι μέλη των αντίστοιχων συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων που υπογράφουν τη συγκεκριμένη συλλογική σύμβαση. Καταργήθηκε η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης σε περίπτωση συρροής διαφορετικών συλλογικών συμβάσεων, με τη συλλογική διαπραγμάτευση να μεταφέρεται στο επίπεδο της επιχείρησης, εκεί που υπερισχύει η εργοδοτική πλευρά. Περιορίστηκε ακόμα και η μετενέργεια των ΣΣΕ, δηλαδή η παράταση ισχύος των κανονιστικών όρων ΣΣΕ που έληξε ή καταγγέλθηκε, από τους έξι στους τρεις μήνες.
Με τον νόμο 4093/2012 διαμορφώθηκε ο κατώτατος μισθός και το ημερομίσθιο για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, που μειώθηκε από 22% έως 32%, ανάλογα με την ηλικία των εργαζόμενων και καταργήθηκε ουσιαστικά η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Αυξήθηκαν οι λεγόμενες ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Η εκ περιτροπής απασχόληση, η εργασία μία μέρα την εβδομάδα, μία εβδομάδα τον μήνα, διέπουν πλέον τις εργασιακές σχέσεις, αποτελώντας τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.
Προσπάθεια από τις προηγούμενες κυβερνήσεις έγινε και για την κατάργηση του θεσμού της Διαιτησίας, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να μην μπορούν να προσφύγουν μονομερώς στον ΟΜΕΔ εάν δεν συμφωνεί ο εργοδότης.
Για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση, χρειάζεται επίμονη δουλειά. Τόσο οι δανειστές όσο η αξιωματική αντιπολίτευση και ο ΣΕΒ πρέπει να καταλάβουν αυτό που παραδέχτηκε το ΔΝΤ ως λάθος στρατηγική το 2013, ότι δηλαδή η μείωση του μισθολογικού κόστους ούτε δημιούργησε προοπτικές ανταγωνιστικότητας ούτε θέσεις εργασίας. Αντιθέτως, οδήγησε στην παγίωση ενός αισχρού πλαισίου που διέπει την αγορά εργασίας και δημιουργεί συνθήκες γαλέρας. Όσο επικρατούν αυτές οι ελαστικές μορφές απασχόλησης, τίποτα δεν μπορεί να ανατραπεί. Σήμερα κάποιοι προσπαθούν να επαναλάβουν το ίδιο λάθος.
Η κυβέρνηση έχει θέσει ξεκάθαρα τη θέση και τον στόχο της, στη διαπραγμάτευση για τα εργασιακά. Να ανακτηθούν βασικά, συλλογικά εργατικά δικαιώματα, τα οποία ισοπεδώθηκαν την περίοδο των δύο πρώτων Μνημονίων και να αποκτήσουν ουσιαστικό περιεχόμενο οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Καμία περαιτέρω απορρύθμιση στην αγορά εργασίας δεν είναι αποδεκτή.
Προμετωπίδα των επιδιώξεων της ελληνικής κυβέρνησης αποτελούν η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων και η επαναφορά της διαμεσολάβησης.
Οι διατάξεις των νόμων 4092/12 και 4172/13 πρέπει άμεσα να καταργηθούν, ώστε ο κατώτατος μισθός να καθορίζεται μόνο μέσω της ΕΓΓΣΕ, κατόπιν διαλόγου μεταξύ ΓΣΕΕ - εργοδοτικών οργανώσεων και να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους χωρίς ηλικιακές διακρίσεις. Η μείωση των μισθών δεν αυξάνει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αντιθέτως επιδεινώνει την ύφεση μέσω της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων.
Η επεκτασιμότητα των ΣΣΕ πρέπει να επανέλθει άμεσα ώστε σε περίπτωση που η κλαδική ή η ομοιοεπαγγελματική ΣΣΕ δεσμεύει εργοδότες που απασχολούν τουλάχιστον το 51% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος, η δέσμευση από τη ΣΣΕ να μπορεί να επεκταθεί σε όλους τους εργαζόμενους του κλάδου ή του επαγγέλματος με απόφαση του υπουργού Εργασίας. Κατάργηση ακόμα του Ν. 4024/2011 ώστε να επανέλθει η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης για τον εργαζόμενο όπως ίσχυε με τον Ν. 1876/90.
Η κατάργηση της δυνατότητας σύστασης “ένωσης προσώπων” και η δυνατότητα υπογραφής επιχειρησιακής σύμβασης μόνο σε αναγνωρισμένο σωματείο εργαζομένων θα μετατοπίσει τη συλλογική διαπραγμάτευση από το επίπεδο της μικρής επιχείρησης, στην οποία οι εργαζόμενοι είναι εξαιρετικά ευάλωτοι σε εργοδοτικές πιέσεις, στο επίπεδο του κλάδου.
Κατάργηση των περιορισμών, επαναφορά στον ΟΜΕΔ του συνόλου των αρμοδιοτήτων που είχε πριν από τους μνημονιακούς νόμους και περαιτέρω ενίσχυσή του. Ο ΟΜΕΔ πρέπει να γίνει ξανά πεδίο συνεννόησης και εξεύρεσης λύσεων που θα ικανοποιούν και τις δύο πλευρές.
Δίνουμε τη μάχη των εργασιακών με δύο σημαντικά όπλα, το πόρισμα της Επιτροπής των Ανεξάρτητων Εμπειρογνωμόνων και τις αρχές του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Αρχές οι οποίες αποτελούν την ψυχή της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οποίες αποτυπώνονται στους χάρτες θεμελιωδών και κοινωνικών δικαιωμάτων που ισχύουν στην Ευρώπη, και στους οποίους δεσπόζουσα θέση κατέχει το δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης.
Το ζήτημα των εργασιακών μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτό ως ζήτημα που αφορά μόνο μία χώρα της Ε.Ε., καθώς δεν είναι ζήτημα αποκλειστικά ελληνικό. Η έξοδος από τον εργασιακό Μεσαίωνα και η επιστροφή στις αρχές της κοινωνικής Ευρώπης δεν είναι αναγκαία μόνο για τον κόσμο της εργασίας στην Ελλάδα και την κοινωνική συνοχή στη χώρα, αλλά και για τη συνοχή της ίδιας της Ε.Ε. Η Ευρώπη βρίσκεται ενώπιον του ίδιου του εαυτού της. Η επιβίωση του κοινωνικού μοντέλου είναι μείζον θέμα, την ώρα που η Ευρώπη ακολουθεί πορεία αντίθετη με τις παραδόσεις και την ψυχή της.
Σωκράτης Βαρδάκης, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Ηρακλείου
