Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
Αρχαιολόγοι και πολιτικοί...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αρχαιολόγοι και πολιτικοί...

Η ανάγνωση του παρελθόντος ποτέ δεν υπήρξε μια «ουδέτερη» γνώση. Πόσο μάλλον η αρχαιολογία στο ελληνικό κράτος που, από την εποχή της σύστασής του, ανακάλυψε ότι ο «πλούτος» του ήταν η αρχαία κληρονομιά -κι ακόμη μεγαλύτερος «πλούτος» τα κατάλοιπά της. Σε όλες τις χώρες, άλλωστε, όπου δραστηριοποιούνταν αποικιακές δυνάμεις, οι άδειες αρχαιολογικών ανασκαφών (που συνοδεύονταν συχνά και από τη δυνατότητα να εξαχθούν τα ευρήματα για να στολίσουν τα Μουσεία της «πολιτισμένης» Εσπερίας) αποτελούσαν πολιτικά «αντίδωρα» και αντικείμενο διαπραγματεύσεων σε επίπεδο κυβερνήσεων. Πολλές εκπλήξεις περίμεναν τους ντόπιους όταν, με τη Γερμανική Κατοχή, είδαν αξιοσέβαστους αρχαιολόγους των γερμανικών πανεπιστημίων να επιστρέφουν στον τόπο των ερευνών τους με τη στολή των Ες-Ες.

Η σχέση αρχαιολογίας και πολιτικής δεν σταματά, βέβαια, σε κείνα τα χρόνια. Αρκεί η υπενθύμιση της διαμάχης με την ΠΓΔΜ για την καταγωγή των αρχαίων Μακεδόνων για να αντιληφθεί κανείς πώς στην Ελλάδα, από την εποχή του Παπαρρηγόπουλου και έκτοτε, όλα τα «εθνικά επιχειρήματα» αναζητούν το υπόβαθρό τους στην «αδιάσπαστη ενότητα του έθνους». Το ίδιο και ο σάλος που προκάλεσε αρχαιολόγος που τόλμησε να αναφερθεί στη σχέση των Μινωιτών με τα σημιτικά φύλα, επισύροντας τη μήνι των τοπικών παραγόντων της Κρήτης - αλλά και πολλών βουλευτών που, επιπλέον, ούτε λίγο ούτε πολύ ζήτησαν την απόλυσή της από το υπουργείο Πολιτισμού!

Αυτή η αρχαιολογική αφήγηση χρειάζεται και τον «πρωταγωνιστή» της, αυτόν που οπτικοποίησε με τον καλύτερο τρόπο ο Ιντιάνα Τζόουνς: μεταξύ ριψοκίνδυνου εξερευνητή και αρχαιολόγου, ανακατεύεται με κάθε πολιτική διαμάχη, ενώ η «αρχαιολογία» του περιορίζεται στην αναζήτηση ενός σημαντικού ευρήματος (το οποίο, και πάλι, έχει πολιτική σημασία). Στην προσπάθειά του να βρει το δικό του «Ιερό Δισκοπότηρο», μπορεί να ανατινάξει αρχαίους ναούς (μαζί με τα χωριά που τους περιβάλλουν), να ανοίξει τρύπες παντού, να αφήσει πίσω του συντρίμμια.

Βέβαια, κι ο Σλίμαν τα ίδια έκανε για να φτάσει στην Τροία που έψαχνε - εκτός ίσως από τις ανατινάξεις. Ναι, αλλά από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Από τότε έχουν περάσει δεκαετίες αρχαιολογικών ερευνών και σύγκρουσης θεωριών για να φτάσουμε σε αυτό που μπορεί να ονομαστεί «δημόσια αρχαιολογία» -την αρχαιολογία που σταματά να είναι εσωστρεφής, σταματά να εκπληρώνει τον σκοπό της σε επιστημονικά συνέδρια και στρέφεται στην υιοθέτηση των ευρημάτων από τις τοπικές κοινωνίες, την πρόσληψή τους από το κοινό, την απόδοση της επιστημονικής γνώσης -που παράγεται συλλογικά και όχι από τον πεφωτισμένο διευθυντή των ανασκαφών- σε αυτούς στους οποίους ανήκει: τους πολίτες. Τουλάχιστον στη θεωρία! Γιατί στην πράξη φαίνεται ότι απέχουμε πολύ.

Θα γυρίσουμε πίσω και στον τομέα των αρχαιολογικών ερευνών;

Οι σκέψεις αυτές μου ήρθαν στο μυαλό διαβάζοντας τις διαμαρτυρίες των παραγόντων της Αιγιαλείας για το ότι δεν δόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού άδεια συνέχισης των ανασκαφών στην αρχαία Ελίκη. Οι πρόεδροι των δημοτικών διαμερισμάτων απευθύνουν «επιστολή στον πρωθυπουργό» κάνοντάς του έκκληση να δώσει την άδεια συνέχισης των ανασκαφών. Είναι, άραγε, αυτό δουλειά του Πρωθυπουργού; Δεν είναι, άραγε, περίεργο από τη μια οι διενεργούντες την ανασκαφή να καταγγέλλουν πολιτικές πιέσεις πίσω από την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και από την άλλη να θεωρούν καλοδεχούμενη την παρέμβαση του πρωθυπουργού (μη-πολιτική αυτή, άραγε);

Το ίδιο και με την ανακάλυψη του παλατιού του Οδυσσέα στην Ιθάκη, μία στη βόρεια πλευρά, μία στη νότια πλευρά του νησιού - πάντα με τις ευλογίες των τοπικών παραγόντων που βλέπουν τη νέα «μεγάλη ιδέα» που θα προσελκύσει τουρίστες στο νησί τους και προφανώς δεν ενδιαφέρονται για την επιστημονική τεκμηρίωση. Το ίδιο και για τον τάφο του Μεγάλου Αλέξανδρου, που πρόσφατα «ξαναβρέθηκε», αυτή τη φορά στην Αμφίπολη Σερρών, όπως μας διαβεβαίωσαν και εκεί οι αιρετοί άρχοντες του τόπου - σε πείσμα των αρχαίων πηγών που επιμένουν ότι αλλού πέθανε και τάφηκε ο Μακεδόνας βασιλιάς.

Η (σημερινή) επιστήμη δεν θεραπεύεται από την ανασκαφική μέθοδο του ανοίγουμε τρύπες μέχρι να «βρεθεί» αυτό που τεκμηριώνει την αρχική υπόθεση του ερευνητή ή να εξαγγελθούν σπουδαία ανασκαφικά ευρήματα που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των «χορηγών» και θα βάλουν τον αρχαιολόγο στο πάνθεον των τοπικών «ηρώων». Η σχέση της τοπικής κοινωνίας με τα ευρήματα του τόπου τους είναι μια επίμονη και επίπονη διαδικασία που θέλει να εμπλέξει τους κατοίκους μιας περιοχής με το ίδιο τους το παρελθόν σε μια βιωματική σχέση - και δεν υποκαθίσταται από τις συνεντεύξεις Τύπου των περιφερειαρχών και των δημάρχων. Και η σχέση τις αρχαιολογίας με την πολιτική, σε εποχές κρίσης και οικονομικού στραγγαλισμού, απειλεί να μετατρέψει την πρώτη -ξανά- σε θεραπαινίδα της δεύτερης. Άλλωστε, πλέον, θα είναι ο μόνος τρόπος για να πρσοελκύσει κανείς χρήματα για ανασκαφές. Η «νέα Ελλάδα» που εξαγγέλλει ο πρωθυπουργός κάθε δεύτερη βδομάδα θα χρειαστεί πρόθυμους από όλες τις επιστήμες. Ήδη φαίνεται ότι κάποιοι βάζουν υποψηφιότητα...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL