Μία από τις δοξασίες του τόπου μας, με ρίζες στην αρχαιότητα, θέλει να μας επισκέπτονται από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι την ημέρα των Φώτων (το Δωδεκαήμερο) οι ενοχλητικοί καλικάντζαροι.
Περιγράφονται ως πανάσχημοι, κακομούτσουνοι και σιχαμένοι, γεμάτοι από κουσούρια και σακατιλίκια. Ανά περιοχή έχουν διάφορα ονόματα, όπως Καρκάντζαροι, Λυκοκάντζαροι, Καλιτσάντεροι, Σκαλικαντζέρια, Κωλοβελόνηδες.
Βγαίνουν από τη γη για να πειράξουν τους ανθρώπους, να τους ενοχλήσουν, να τους φοβίσουν, να ανέβουν στους ώμους τους, να τους ανακατέψουν τα σπίτια, να σπάσουν κεραμίδια, να λερώσουν, να κλέψουν.
Στα «Λαογραφικά Ικαρίας» του Αλ. Πουλιανού (1976) αναφέρεται ότι οι Ικαριώτες πίστευαν πως οι Καλιτσάντεροι ερχόταν με καρυδότσοφλα από τη γειτονική Μύκονο: «Τυραννούν και παιδέβγουν τους ανθρώπους και τρομάσσουν τα παιδιά. Αμολούν τις στέρνες και βάλλουν του μύλους να αλέθουν, γαμαρίζουν τα φαγητά, σαρτάρουν πάνω στις στέγωσες των σπιθκιών και κάνουν λοής - λοής σκανταλιές».
Παραμύθια άλλων εποχών!
Σήμερα, βέβαια, η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Αντί να μαγαρίζουν τα φαγητά («γαμαρίζουν» στην παλιά ικαριώτικη διάλεκτο), αλυχτούν κάποιοι εξ Εσπερίας, επειδή με το βοήθημα οι χαμηλοσυνταξιούχοι πέρασαν ανθρώπινα Χριστούγεννα. Αντί να ανεβαίνουν στους ώμους μας, απαιτούν, περιφρονώντας συστατικά στοιχεία του ευρωπαϊκού εργατικού δικαίου, να καταστήσουν τους εργαζόμενους υποζύγια. Αντί να κλέβουν λουκάνικα, απαιτούν απομύζηση των επαγγελματιών, συρρίκνωση συντάξεων και μείωση οποιασδήποτε απολαβής. Αντί να κάνουν φασαρία σπάζοντας κεραμίδια στις στέγες και να στροβιλίζουν στον χορό όποιον βρουν μέχρι να πέσει λιπόθυμος, επιδίδονται στο αγαπημένο σπορ των συχνών δημόσιων επικριτικών δηλώσεων και καραδοκούν για ενδεχόμενο λάθος στις απαντήσεις της δικής μας πλευράς.
Οι διχόγνωμοι, φιλόνικοι και ενοχλητικοί καλικάντζαροι θεωρούνται κατά βάθος κουτοί, ανίκανοι να ολοκληρώσουν κάτι. Φοβερίζουν και αναζητούν τον καβγά, μα αποδεικνύονται αδέξιοι και ανεπαρκείς. Στο τέλος τα κάνουν μαντάρα. Φέρνουν στο μυαλό μας χώρες που αιματοκύλισαν τον κόσμο και στη συνέχεια υπέστησαν καθολική ήττα, συντριβή!
Οι δοξασίες του τόπου μας θέλουν τους καλικάντζαρους ενοχλητικούς, μα ανήμπορους να κάνουν κακό. Αντιθέτως, σε χώρες όπως η Ισλανδία και η Γερμανία, τα τέρατα του Δωδεκαήμερου αρπάζουν από τις κούνιες τα μωρά και τα οδηγούν σε σπηλιές ξωτικών.
Εδώ βρίσκονται όλο τον χρόνο κάτω από τη γη και πριονίζουν το δέντρο που την κρατάει. Την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν, πιστεύοντας ότι το δέντρο είναι έτοιμο να κοπεί και φοβούμενοι μήπως πέσει η γη και τους πλακώσει.
Όταν την ημέρα των Φώτων επιστρέφουν, βρίσκουν το δέντρο ακέραιο. Και αρχίζουν ξανά το πριόνισμα...
