Μια ανακοίνωση πριν από μερικές μέρες στα Εξάρχεια άρχιζε έτσι: «Αγαπητοί γείτονες και επισκέπτες: Αν η μικρή ιδιωτική φυλακή που λέγεται ΙΧ είναι αναγκαία για την επιβίωση σας μέσα στη μητροπολιτική φυλακή του κεφαλαίου... κ.λπ.». Το αιχμηρό περιεχόμενο της ανακοίνωσης, ενάντια στο Ι.Χ. και την πόλη, μας κάνει να σκεφτούμε πιο σοβαρά για τη σχέση αυτή.
Το συμβατικό ιδιωτικό αυτοκίνητο, το μεταφορικό μέσο που ανέδειξε σε είδωλο ο 20ός αιώνας, φαίνεται ότι τελικά αποδεικνύεται ασύμβατο με τη ζωή μας. Η συγκέντρωση των ανθρώπων στις πόλεις ξεκίνησε για να καλύψει τις κοινωνικές και αμυντικές ανάγκες, αλλά και τις περιορισμένες δυνατότητες μετακίνησης που είχε ο άνθρωπος τους προηγούμενους αιώνες, όταν η ταχύτητα μετακίνησής του βρισκόταν ανάμεσα στα 3 έως 20 περίπου χιλιόμετρα την ώρα, φυσικά με τη βοήθεια της ταχύτητας του αλόγου.
Πριν από 100 περίπου χρόνια όμως, ξεκίνησε η ανάπτυξη του αυτοκινήτου και ο άνθρωπος έσπασε το φράγμα των αποστάσεων, με ταχύτητες που σήμερα φτάνουν μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα την ώρα. Παράδειγμα της μεγάλης αλλαγής είναι ότι τα χιλιόμετρα που κάλυψε ο Κολόμβος για την ανακάλυψη της Αμερικής τα διανύει ο σύγχρονος άνθρωπος μέχρι το πρώτο σέρβις του αυτοκινήτου του...
Όμως, από τότε που υποχρεώθηκε η πόλη να δεχθεί το αυτοκίνητο, άρχισαν να εμφανίζονται πολλές και σοβαρότατες παρενέργειες. Το αυτοκίνητο την πνίγει και μαζί πνίγονται και οι άνθρωποι. Με άλλα λόγια είναι ένα μέσο ασύμβατο με τη δομή της. Ο δομικός συγκεντρωτισμός της πόλης δημιουργήθηκε σε εποχές που δεν υπήρχαν αποτελεσματικά μέσα μεταφοράς και η κινητικότητα του ανθρώπου ήταν περιορισμένη. Όπως και να 'χει, αν δεν υπήρχε το αυτοκίνητο, οι πόλεις δεν θα ήταν όπως τις ξέρουμε σήμερα· θα υπήρχαν οικισμοί τελείως διαφορετικής δομής, αποκεντρωμένοι και απλωμένοι σε τεράστιες εκτάσεις.
Το 80% από τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν σήμερα στην πόλη μεταφέρουν ένα άτομο, σπαταλώντας, με τα συνεχή σταματήματα και ξεκινήματα -λόγω των συνεχών κυκλοφοριακών εμφραγμάτων- τεράστιες ποσότητες καυσίμου, εκπέμποντας ρύπους που μολύνουν απελπιστικά την ήδη βεβαρημένη ατμόσφαιρα των αστικών περιοχών, ενώ η ταχύτητά τους τις περισσότερες φορές δεν ξεπερνά την ταχύτητα ενός ποδηλάτου. Αυτοί που το χρησιμοποιούν μέσα στην πόλη πολλές φορές νιώθουν, κυριολεκτικά, μέσα σε μια ιδιωτική φυλακή, κάνοντας ολόκληρες ώρες για να διανύσουν αποστάσεις που με τα πόδια θα τις έκαναν σε ένα τέταρτο και με το ποδήλατο ή τη μοτοσικλέτα σε 5 λεπτά.
Τα εκατομμύρια γυαλιστερά μας είδωλα δίνουν, ως γνωστόν, τεράστια κέρδη στους ολιγάρχες βιομηχάνους και στους μεγιστάνες του πετρελαίου, αλλά λίγες θέσεις εργασίας, λόγω των εξελιγμένων αυτοματισμών της παραγωγής τους. Έχουν τεράστιο ενεργειακό αποτύπωμα και φοβερή σπατάλη πρώτων υλών, με μικρή ή ελάχιστη δυνατότητα ανακύκλωσης, και φυσικά επιφέρουν τεράστια μόλυνση στο περιβάλλον, ενώ δεν βοηθούν ουσιαστικά στην αποτελεσματική μετακίνηση του πληθυσμού, κάτι που κάνουν με επιτυχία τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Όσο και αν είμαστε εξαρτημένοι από το φετίχ και το όστρακο του σύγχρονου ανθρώπου, το τεράστιο πρόβλημα της υποβάθμισης της ζωής από το Ι.Χ. πρέπει να μας αφυπνίσει για να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις. Αν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για το μέλλον του πλανήτη και των επόμενων γενεών, αν μας ανησυχεί η συνεχής αύξηση της θερμοκρασίας από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πρέπει να περιορίσουμε δραστικά τη χρήση του θερμικού αυτοκινήτου μέσα στην πόλη. Πρέπει τη θέση του να πάρουν νέες μορφές μεταφορικών μέσων ατομικής και μαζικής μεταφοράς, με μικρότερο βάρος και μέγεθος, πολύ μικρότερο ενεργειακό αποτύπωμα παραγωγής, χωρίς σπατάλη υλικών και καυσίμων. Ο γνωστός θερμικός κινητήρας που καταναλώνει συμβατικά παράγωγα του πετρελαίου πρέπει να δώσει τη θέση του στη χρήση της ηλεκτροκίνησης και των εναλλακτικών μορφών της, που μπορούν να προέλθουν από ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές οι οποίες δεν μολύνουν το περιβάλλον. Το συμβατικό θερμικό αυτοκίνητο έχει πια γεράσει. Όσα λίφτινγκ κι αν του κάνουμε, όσο και αν μας στενοχωρεί ο θάνατός του, προτεραιότητα έχει η ποιότητα της ζωής και η επιβίωσή μας σαν είδος.
Γιώργος Θ. Μιχαήλ, αρχιτέκτονας - βιομηχανικός σχεδιαστής
