Ο Κώστας Χατζηαργύρης συχνά ξεκινούσε τα κείμενά του στον “Ριζοσπάστη” της δεκαετίας του '70 και των αρχών του '80 με τη διαπίστωση ότι ο καπιταλισμός βυθίζεται συνεχώς σε μια ολόπλευρη κρίση. Περίπου έτσι ο σοσιαλισμός φαίνονταν αναπόφευκτος. Αυτή η κυτταρική αισιοδοξία, που διέτρεχε μεγάλο μέρος της αριστερής κοσμοαντίληψης, διαψεύστηκε όχι τόσο από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης όσο από την ανάπτυξη ορισμένων ποιοτικών χαρακτηριστικών του καπιταλισμού που περισσότερο είχαν να κάνουν με τις απεικονίσεις, τις αφηγήσεις, παρά με τις παραγωγικές σχέσεις. Π.χ., η κατίσχυση της χρηματιστηριακής «απεικόνισης» σχεδόν εξαφάνισε την παραγωγική οντότητα των επιχειρήσεων και της εργασίας.
Γνωρίζουμε τη μετεξέλιξη του φαινομένου της πανχρηματιστηριακής οικονομίας. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα συγκροτείται πάνω σε κρίσεις. Δεν αποτελούν οι τελευταίες το ατύχημα, την παρεκτόπιση, αλλά την κεντρική παραγωγική δομή του. Χρηματιστηριοποιημένο, διαδικτυακά ταυτοχρονικό και δομικά ασταθές, ενσωματώνει το ατυχηματικό στοιχείο στην ίδια την αρχιτεκτονική του. Η κρίση είναι αποκλίνων, άτυπος μηχανισμός κέρδους. Η σύγχρονη οικονομία, κυρίως λόγω διασυνδεδεμένων δομών και της πληροφορικής επιτέλεσης, ενσωματώνει ακαριαία όλες τις κοινωνικές και πολιτικές διακυμάνσεις. Ακριβώς εξ αυτού διαμορφώνει και άμυνες. Π.χ., σοβαρή χρηματιστηριακή αναταραχή δεν υπήρξε στο Brexit, ούτε στο ιταλικό δημοψήφισμα. Επομένως έχουμε μια σταθερότητα που μεταμφιέζεται σε αστάθεια ή και το αντίθετο.
Στο συστημικό βάθος φαίνεται ότι έχουν διαμορφωθεί συμπαγείς συγκεντρωτικές δομές που κάνουν την οικονομία ελεγχόμενα σταθερή και ελεγχόμενα κρισιακή. Υπό αυτούς τους όρους, η σύνταξη προϋπολογισμού είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Όχι γιατί αδυνατείς να αναλύσεις και να προβλέψεις, όσο γιατί δεν ελέγχεις εσύ και η χώρα σου τους κεντρικούς και παγκόσμιους θεμελιώδεις μηχανισμούς. Οι προϋπολογισμοί τα πολλά τελευταία χρόνια είτε διαψεύδονται είτε διορθώνονται, σε τέτοιο βαθμό ώστε στην πορεία γίνονται αγνώριστοι σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό. Οι διαρκείς μεταβλητές και των οικονομικών μεγεθών και των αξιολογικών εργαλείων, δηλαδή των πολιτικών μέσων, διαμορφώνουν μια αυξομειούμενη και παλμική οικονομική πραγματικότητα. Η οικονομία καταλαμβάνει, όσο ποτέ, πολιτικά χαρακτηριστικά, ενσωματώνει και «οικονομικοποιεί» όχι μόνο τις παραγωγικές σχέσεις, όχι μόνο αμιγή αριθμητικά οικονομικά δεδομένα, αλλά πολιτικές θέσεις, διεθνείς συσχετισμούς, την ηθική κοσμοθέαση της ηγεμονεύουσας πολιτικής ομάδας κ.λπ. Αυτή η οικονομική «πολυκίνηση» φέρνει σε κρίση όχι μόνο αυτή καθαυτή την προβλεψιμότητα και τον σχεδιασμό, όσο εν γένει τη διοικητική και θεσμική οργάνωση. Αναδύεται συνεχώς η επείγουσα ανάγκη επινόησης θεσμών και ρυθμιστικών κανονιστικών εργαλείων για να σταθεροποιηθεί ή να συλληφθεί η διακυμαινόμενη πραγματικότητα. Ολόκληρο το διοικητικό σύστημα, προσπαθώντας να προλάβει τις διαφοροποιήσεις ισχύος, πάλλεται ή (συνηθέστερα) αποσυντίθεται. Κι αυτό συχνά δεν μπορεί να προληφθεί ή ελεγχθεί με τους συνήθεις σχολαστικούς ρυθμούς μιας κοινοβουλευτικής κανονικότητας. Πολλά συμβαίνουν σ' ένα εξωκοινοβουλευτικό, ξέφρενο και αστραπιαίο επίπεδο. Έτσι, στις πρόσφατες αντιπολιτευτικές ομιλίες στη Βουλή έβλεπε κανείς την απόλυτη ερμηνευτική αμηχανία. Π.χ. διαπρεπές στέλεχος της Δημοκρατικής Συμπαράταξης υιοθέτησε μια ιδιότυπη εθνικοανεξαρτησιακή ρητορική (Παραχωρήσατε την εθνική περιουσία στους ξένους για 99 χρόνια, κ.λπ.).
Σε ένα οριζόντια διεθνοποιημένο περιβάλλον και με διαμπερές τραπεζικό σύστημα, πώς μπορεί κανείς να καταφύγει σε μια εθνικοανεξαρτησιακή ρητορική, πολύ περισσότερο όταν συγχρόνως κατηγορεί την κυβέρνηση ότι κωλυσιεργεί και δεν ιδιωτικοποιεί πουλώντας και στους «ξένους» (όπως συνέβη με τον Αστέρα) τολμηρά; Τι νόημα έχει, στη σημερινή μορφή οικονομίας, να καταφεύγει κανείς σε μια λογική κλειστών επικρατειών όταν συγχρόνως είναι θιασώτης της κατάργησής τους; Ή τι ανάγκη είχε άλλο διαπρεπές στέλεχος όταν αισθάνθηκε την ανάγκη να αποκολλήσει ποιοτικά την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ του 2009 - 2010 απ' το ιστορικό σώμα του ΠΑΣΟΚ; «Η Ιστορία ήταν επιεικής με την Αριστερά» είπε ένας κύριος της Νέας Δημοκρατίας. Και όχι ότι κέρδισε η Αριστερά μια ιστορική ευρυχωρία και εντέλει αποκατάσταση λόγω της απίστευτης αδικίας που υπέστη από τους διώκτες της. Από την απολογητική της Ιστορίας στην αντιφατική πρόσληψη της οικονομίας. Ταλαντώσεις μιας ασύντακτης και ασυνάρτητης κριτικής, που υποδηλώνει το βαθύ πρόβλημα αναλυτικών εργαλείων που τρεμουλιάζουν τον αντιπολιτευτικό λόγο, αλλά και δίνουν το άλλοθι για δικές μας ανεπάρκειες...
