Κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τη λήξη των αμερικανικών εκλογών δημιουργήθηκε ένταση στον κυβερνοχώρο από την πληθώρα των ψευδών ειδήσεων, που κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς διακινούνταν δημοσιεύματα ανύπαρκτων ενημερωτικών ιστοσελίδων ή αναρτήσεις απλών ανθρώπων, που όμως έπαιρναν διάσταση «είδησης- βόμβας».
Post truth, Mέζιροου και το πείραμα του Πανεπιστημίου του Στάντφορντ εξηγούν τι συμβαίνει σήμερα και γιατί βρίσκει εύφορο έδαφος η διασπορά αναληθών ειδήσεων.
Πριν από λίγο καιρό, το Oxford Dictionary όρισε το «post-truth» ως λέξη της χρονιάς, δηλαδή τη λέξη που χρησιμοποιείται περισσότερο στα blogs, sites και τα Μέσα. Ο όρος χρησιμοποιούνταν στην ουσία για την πολιτική τα τελευταία 20 χρόνια, όμως με το βρετανικό δημοψήφισμα και τις αμερικανικές εκλογές χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα. Στην ουσία σημαίνει ότι η επίκληση στο συναίσθημα επηρεάζει την κοινή γνώμη περισσότερο από τα αντικειμενικά γεγονότα.1
Μια είδηση, ο λόγος ενός πολιτικού, μια πληροφορία είναι διαμορφωμένα να επικαλούνται τα συναισθήματα του κοινού στο οποίο αποσκοπούν. Σύμφωνα με τον κριτικό στοχαστή Τζακ Μέζιροου, ειδικό σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων, διαμορφώνουμε τις πεποιθήσεις μας από το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο υπάρχουμε και κοινωνικοποιούμαστε. Κάποιες από αυτές μπορεί να είναι και λάθος. Όταν όμως μαθαίνουμε πληροφορίες που ταιριάζουν με το αξιακό μας σύστημα, ταυτιζόμαστε, ενώ αντίθετα αντιδρούμε σε όσες διαφέρουν. Κι αυτό φαίνεται να επιδιώκει κατά προτίμηση το κοινό.
Δεν είναι μυστικό ότι πλέον το Διαδίκτυο αποτελεί βασική πηγή ενημέρωσης, ειδικά για τους νεότερους. Εκτός από τις πλαστές, αναληθείς ειδήσεις υπάρχουν και δημοσιεύματα, που βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα, αλλά εμπεριέχουν κάποιο ψέμα ή διατυπώνεται άποψη στηριγμένη σε θεωρητικά έγκριτες πηγές, που όμως δεν επαληθεύονται.
Πώς όμως εκτιμά την αξιοπιστία ενός site το αναγνωστικό κοινό; Σύμφωνα με την έρευνα «Πώς αξιολογείται η αξιοπιστία μιας ιστοσελίδας; Αποτελέσματα ευρείας έρευνας του 2002»,2 που πραγματοποιήθηκε από το Stanford University Persuasive Technology Lab, η αξιοπιστία ενός site κρίνεται από την εμφάνιση, τον σχεδιασμό, το φόντο, τα χρώματα, παρά από το ίδιο το περιεχόμενο. Αυτό συμβαίνει σε ιστοσελίδες με περιεχόμενο σχετικό με: οικονομία, μηχανές αναζήτησης, ηλεκτρονικό εμπόριο, ταξίδια και λιγότερο συχνά σε σελίδες με υγεία, ειδήσεις, μη κερδοσκοπικά sites.
Ίσως είμαστε στην εποχή που η αλήθεια είναι προαιρετική και «γραφικός» αυτός που την αναζητά. Εάν μια πληροφορία συγκεντρώσει πολλά likes και κοινοποιήσεις, αυτομάτως εκτιμάται ως έγκυρη, αφού συγκεντρώνει την πλειοψηφία. Ίσως πάλι απλώς να περιμένουμε τον χρόνο να σώσει την αλήθεια από την ψευτιά και τον φθόνο (François Lemoyne).
1 Ο ακριβής ορισμός στα αγγλικά: https://en.oxforddictionaries.com/definition/post-truth
2 "How Do People Evaluate a Web Site's Credibility?" Results from a Large Study in 2002: http://bit.ly/2gC6UvX
