Ενώ ο κόσμος αλλάζει προς το πολύ χειρότερο, στην Ευρώπη αρχίζει να εμπεδώνεται ένα νέο, δήθεν πιο προωθημένο, είδος Δημοκρατίας: η διαβουλευτική (deliberative) ή, καλύτερα, η λεγόμενη συναινετική Δημοκρατία.
Η διαφορά με τη Δημοκρατία παλαιού τύπου είναι η εξής: τέλος πλέον σ’ αυτά τα «ωραία αδιέξοδα» που προκύπτουν όταν οι αντίπαλες παρατάξεις είναι περίπου ισόπαλες στις εκλογές, τέλος στις αδύναμες κυβερνήσεις που είναι ευάλωτες στην αιφνίδια μεταστροφή της κοινής γνώμης και μπορούν να πέσουν από μια απεργία, τέλος στον ιδεολογικό και πολιτικό ανταγωνισμό που γνωρίζαμε στη λεγόμενη (αντ)αγωνιστική (agonistic) Δημοκρατία. Οι δεξιοί και αριστεροί -λένε- δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν. Όλοι «λαός» είμαστε, ας τα βρούνε οι πολιτικοί κι ας μην τα θέλουν τα πολιτικά κόμματα όλα δικά τους. Η πόλωση είναι καταστροφική - άσε που είναι και αισθητικά λίγο «πασέ». Γι’ αυτό ας συνηθίσουμε στις συμμαχικές κυβερνήσεις, που είναι σταθερές και ανταποκρίνονται καλύτερα στη δύσκολη συγκυρία. Ας συνηθίσουμε στις «μείξεις» και στα «υβρίδια» γιατί εκεί είναι το μέλλον. Σωστά;
Καθόλου σωστά και πολύ λάθος! Κατ' αρχάς, αν πρόκειται να προκύψει κυβέρνηση-αχτραμάς, όπου κανείς τελικά δεν αναγνωρίζει εκείνο που ψήφισε, τι νόημα έχει η ύπαρξη διαφορετικών πολιτικών κομμάτων; Θα μου πείτε, καλά, δεν υπάρχουν μέσοι όροι, χρυσές τομές, πιο φρόνιμες και ισορροπημένες λύσεις που να μην οδηγούν στα άκρα; Ασφαλώς και υπάρχουν, αλλά έχουν νόημα μόνο εντός των ηθικοιδεολογικών ορίων ενός -ευρέως έστω- πολιτικού ρεύματος. Σύνθεση ανάμεσα σε αντίπαλα πολιτικά ρεύματα και αντίρροπα προτάγματα δεν είναι σύνθεση, είναι κάτι άλλο.
Κι αυτό το κάτι άλλο όχι μόνο δεν είναι νέο, αλλά πολύ παλιό και με αμαρτωλό παρελθόν. Δεν θέλω να παρελθοντολογήσω, ούτε να αναφερθώ στα κορυφαία τού «βρόμικου '89». Ας το σκεφτούμε πιο σοβαρά: Από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης μέχρι την κυβέρνηση των «αποστατών» εις τα καθ’ ημάς, τα δήθεν συναινετικά σχήματα -που στο τέλος - τέλος δεν ήταν ανάρμοστες συνεργασίες Αριστεράς - Δεξιάς, αλλά Δεξιάς - Κέντρου- αποτέλεσαν το προοίμιο πολιτικών εκτροπών.
Ακούω ήδη τις αντιρρήσεις. Μια χαρά δεν πάει (από πλευράς πολιτικής σταθερότητας) η Γερμανία ή, καλύτερα, η Πορτογαλία - που είναι και πιο κοντά σ’ αυτό που θα θέλαμε; Τι πειράζει; Πειράζει και παραπειράζει, γιατί ένα βήμα πιο 'κει από τη συναινετική Δημοκρατία και τις συμμαχικές κυβερνήσεις βρίσκονται οι κυβερνήσεις τεχνοκρατών και ουσιαστικά η κατάλυση της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Το όνομα, βλέπετε, δεν κάνει το πράγμα.
Και όντως. Η γριά στην Καστρίτσα με συμβούλευσε να πάρω ένα μαχαίρι μαζί καθώς ανέβαινα το βουνό με το ποδήλατο. «Είναι γεμάτο άγρια λάχανα», μου είπε, «να πας να βγάλεις». Κοίταγα για λάχανα, αλλά λάχανα πουθενά. Μέχρι που κατάλαβα ότι κάτι τρέχει. Ψάχνοντας στο Διαδίκτυο ανακάλυψα ότι αυτό που λένε στο χωριό «άγρια λάχανα» δεν είναι λάχανα που αγοράζει κανείς στο σούπερ μάρκετ -στο πιο φυσικό...- αλλά τα άγρια χόρτα! Ας προσέξουμε λοιπόν να μην μπερδέψουμε τη Δημοκρατία με κάτι άλλο που δεν έχει ούτε καν μορφολογική ομοιότητα μ’ αυτόν τον πανάρχαιο θεσμό. Άλλωστε, για να είμαστε τελείως ειλικρινείς, αλλού είναι το θέμα: εκεί που χωλαίνει η σύγχρονη αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι στη διαχείριση της διαφωνίας. Τόσο ανάμεσα στις διαφορετικές παρατάξεις όσο και μέσα στο πλαίσιο του ίδιου κόμματος. Και σ’ αυτό το σημείο ακόμα και η καθ’ ημάς Αριστερά δεν έχει περάσει επιτυχώς τις εξετάσεις.
Σπύρος Γεωργάτος, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
