Ο «σοσιαλισμός» είναι μια πολύσημη λέξη, η «βαρβαρότητα» επίσης. Αν ορίσουμε ως «σοσιαλισμό» τον συνδυασμό πολιτικής ελευθερίας και οικονομικής ασφάλειας και ως «βαρβαρότητα» την απουσία οικονομικής ασφάλειας ή πολιτικής ελευθερίας ή και των δύο, δηλαδή τον αποκλεισμό των πολλών από την ευζωία, από τη λήψη αποφάσεων ή από τα δύο, τότε μπορούμε να πούμε ότι ο κόσμος μας στέκεται πάλι στο σταυροδρόμι σοσιαλισμού ή βαρβαρότητας.
Η οικονομική ασφάλεια και η πολιτική ελευθερία είναι ουσιώδη στοιχεία της ελευθερίας. Η οικονομική κρίση τονώνει όμως τον πόθο για οικονομική ασφάλεια. Τότε το κύριο δίλημμα δεν είναι αν θα έχουμε πιο πολλή οικονομική ασφάλεια ή πιο πολλή πολιτική ελευθερία, αλλά αν θα έχουμε περισσότερη ή λιγότερη οικονομική ασφάλεια. Πράγμα επικίνδυνο, γιατί τότε, αν δεν μπορούμε να έχουμε μια αυξημένη οικονομική ασφάλεια, σε συνδυασμό με πολιτική ελευθερία, κινδυνεύουμε να έχουμε την πρώτη χωρίς τη δεύτερη. Αν δεν μπορούμε να έχουμε ισχυρό κοινωνικό κράτος με πολιτική Δημοκρατία, ίσως επικρατήσουν άλλοι τρόποι ενίσχυσης της οικονομικής ασφάλειας. Τραμπ και Λεπέν υπόσχονται αυξημένη οικονομική ασφάλεια, σε συνδυασμό με μη δημοκρατικά μέτρα.
Η αντίσταση της Κεντροαριστεράς στην όποια αριστερή στροφή υπήρξε επιτυχέστερη στις ΗΠΑ, στην Ισπανία, αλλά και τη Γαλλία, απ’ ό,τι στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, αλλά και τη Βρετανία. Η επιτυχία της όμως δεν φαίνεται να ωφελεί την ίδια, όσο μάλλον την Άκρα Δεξιά. Στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, τη Βρετανία το φάσμα του φασισμού είναι λιγότερο απειλητικό από ό,τι στις ΗΠΑ, αλλά και στη Γαλλία. Η Κεντροαριστερά ταυτίζει τους αριστερούς αμφισβητίες με την Άκρα Δεξιά υπό την κοινή επωνυμία των «άκρων» και του «λαϊκισμού», αλλά τούτο δεν πείθει όσους αντιμετωπίζουν βιοτικά ζητήματα πιο σημαντικά για τους ίδιους από θέματα ταξινόμησης πολιτικών δυνάμεων.
Το πρόγραμμα του Φιγιόν χαρακτηρίζει ένα μείγμα καθολικού συντηρητισμού και φανατικού οικονομικού φιλελευθερισμού. Η Λεπέν έχει άλλη ατζέντα. Πέραν του ότι ο εθνικισμός της δεν ταυτίζεται με μια παράδοση, θέτει το ζήτημα της οικονομικής ασφάλειας και έτσι υπερασπίζεται λιγότερο φανατικά τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Αν στις 27 Νοεμβρίου προκριθεί ο Φιγιόν ως υποψήφιος της γαλλικής Δεξιάς και αν δεν σημειωθεί αριστερή στροφή στην αντίπερα όχθη, η Λεπέν μπορεί να ελπίζει ότι θα αντιμετωπίσει τον Φιγιόν στον β’ γύρο των προεδρικών εκλογών και ότι θα νικήσει. Ένα λάθος των αριστερών αναλύσεων είναι ότι τείνει συχνά να μη βλέπει τα αντιαστικά χαρακτηριστικά της Άκρας Δεξιάς. Αυτά όμως την έφεραν στην εξουσία στην Ιταλία και τη Γερμανία στις αρχές του 20ού αιώνα και αυτά πάλι την ενισχύουν σήμερα. Η μάχη κατά των ξένων, π.χ., δεν ανήκει σε ένα αστικό δεξιό πρόγραμμα, καίτοι δεν ανήκει ούτε σε ένα αριστερό ή κεντροαριστερό (για άλλους λόγους).
Δεν ξέρω ποια τάση θα υπερισχύσει. Ξέρω ότι μετά την κρίση του 1930 ο κόσμος, αν εξαιρέσουμε την ΕΣΣΔ, χωρίστηκε σε φασιστικές και δημοκρατικές χώρες, οι οποίες είχαν πολλές φορές αριστερές κυβερνήσεις (είχαμε το «New Deal» με τον Ρούζβελτ στις ΗΠΑ, το Λαϊκό Μέτωπο με τον Μπλουμ στη Γαλλία). Ξέρω επίσης ότι ύστερα από αυτή την «άνοδο των άκρων», ο κόσμος πήγε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν ξέρω πόσο πολύ έφταιγε η κρίση για την τότε άνοδο της Άκρας Δεξιάς. Δεν ξέρω αν η άνοδός της είναι μόνη υπεύθυνη για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν γνωρίζω πόσο μεγάλη ευθύνη αναλογεί στα λεγόμενα αστικά κόμματα για αυτή την τραγωδία. Ξέρω όμως ότι σήμερα επαναλαμβάνεται κάτι παρόμοιο. Δεν ξέρω αν επαναλαμβάνεται ως «φάρσα». Δεν έχω διάθεση για γέλια.
Σήμερα, τα πράγματα είναι διαφορετικά σε κάτι: Δεν υπάρχει η ΕΣΣΔ. Αυτή η διαφορά, όμως, δεν είναι ιδιαίτερα καθησυχαστική. Χωρίς την ΕΣΣΔ το 1940, υπήρχε ένα σοβαρό ενδεχόμενο να κερδίσουν τον πόλεμο οι ακροδεξιές δυνάμεις.
Γιώργος Φαράκλας, διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
